«Η ά-φθονη Λιτότητα», κριτικά κείμενα για το έργο του Κωνσταντίνου Μπούρα,

Γράφει η Χρύσα Νικολάκη // *

 

«Η ά-φθονη Λιτότητα», κριτικά κείμενα για το έργο του Κωνσταντίνου Μπούρα, επιμέλεια- εισαγωγή: Γιώργος Ρούσκας, εκδ. Όταν

Ο Γιώργος Ρούσκας, ποιητής, πολιτικός μηχανικός, και κριτικός λογοτεχνίας με ιδιαίτερο στοχασμό συνέζευξε και έδεσε περίτεχνα 18 κριτικογραφίες, από αξιόλογους ανθρώπους των τεχνών και των γραμμάτων, δημιουργώντας το βιβλίο «Η ά-φθονη Λιτότητα» (κριτικά κείμενα για το έργο του Κωνσταντίνου Μπούρα). Το βιβλίο επιμελήθηκε ο ίδιος όπως και την θαυμαστή εισαγωγή, στην οποία θα σταθώ στις τέσσερις τελευταίες σειρές που θεωρώ ότι αποτελούν και την σφραγίδα του σπουδαίου επιμελητή τους. Γράφει: «Αυτονόητο ότι κάθε ψηφίδα αποτελεί και η ίδια ένα ψηφιδωτό αποτίμησης, άρα έχουμε δεκαεπτά (και ένα της εισαγωγής δεκαοκτώ), επιμέρους ψηφιδωτά μέσα στο συνολικό, το όποιο με τη σειρά του αποτελεί μια ομαδικής δημιουργίας ψηφίδα στο χαοτικό δάπεδο της τέχνης».

Οι συγγραφείς που απαρτίζουν με κριτικά κείμενα το ανθολόγιο κριτικογραφίας για το έργο του Δρ. Κωνσταντίνου Μπούρα είναι οι εξής: Aρωνιάδα Πόπη , Γκυ-Βούβάλη Δάφνη-Μαρία, Δανιήλ Ανθούλα, Δήμου Ευσταθία, Κατσιδήμα-Λάγιου Νικολέττα, Κορνέτη Έλσα, Κοψιδά-Βρεττού Παρασκευή, Μπατσικανής Νίκος, Νικολάκη Χρύσα, Ξινογιαννακοπούλου Τζίνα, Παπαδοπούλου Μάρθα, Παπακωνσταντίνου Δημήτρης, Πολίτου Μαρία, Σακκά Ελένη, Σταμπόγλης Σταύρος, Τσούβα Λίλια, Φάντη Χρύσα.

Το εξώφυλλο που κοσμεί το βιβλίο είναι φιλοτεχνημένο από τον Νίκο Χατζηπαπά και υπογραμμίζει την απέριττη ποιητική ομορφιά της φύσης που καθορίζει έντεχνα την αισθητική μας, εισάγοντας μας με αυτό τον τρόπο στο κοσμοείδωλο του δημιουργού Κωνσταντίνου Μπούρα.

Στη σελίδα 93 θα συναντήσει κανείς και την προσωπική μου ματιά πάνω στο έργο του σπουδαίου δημιουργού, θεατρολόγου, ποιητή , ακαδημαϊκού Κωνσταντίνου Μπούρα, την οποία και σας την παραθέτω με ευγνωμοσύνη για αυτή την συμμετοχή μου στο εξαιρετικό αυτό συλλογικό έργο. Να ευχαριστήσω ιδιαίτερα σε αυτό το σημείο τον πολυπράγμων Γιώργο Ρούσκα για την πρόταση του να συμμετάσχω.

Κριτικός Σχολιασμός, Χρύσα Νικολάκη

Το «137 Φάος. ΛΕΞΙΚΑΝΘΑΡΟΣ α-ΦΘΟΝΙΑ ΦΩΤΟΣ, Το ημερολόγιο της μοναχικής πολυκοσμίας. Τα ποιήματα μιας ά-φθονης λιτότητας» του Κωνσταντίνου Μπούρα έχει σπουδαία οντολογική σημασία. Από την τιτλολογία των ποιημάτων καταλαβαίνει κανείς πως ο ηθικός άξονας του βιβλίου εκφράζει την ηθική βούληση του δημιουργού του. Ο συγγραφέας παντρεύει την ευφυΐα με το ήθος και είναι ακριβώς αυτός ο συνδυασμός που υπογραμμίζει το ποιητικό του υπόβαθρο. Ο ποιητής κατορθώνει να δηλώσει την παρουσία του έγχρονου στο άχρονο και αντιθέτως. Είναι δύσκολο σε μία γραφή να βρεις το χαμόγελο, την αγάπη και την ελπίδα. Μα ο Κωνσταντίνος Μπούρας τα σμιλεύει με μαεστρία και αμεσότητα. Το φυσικό εντάσσεται στο πνευματικό. Το «αγαθόν» διεισδύει στη φαινομενικότητα μακριά από την κενοδοξία του στερεοτυπικού. Με μία βαθιά οικουμενικότητα ο ποιητής μεταδίδει την ήχο της φωνής του πέρα από τα σύνορα. Στόχος του και αρχή του είναι η ισορροπία έσωθεν και έξωθεν. Και είναι αυτή η συμπαντική ισορροπία που αποτελεί το λύχνο της γραφής του. Και ο ήλιος ως παντοκράτωρ, ραίνει το άγιο φως του στο ισοσκελισμένο τρίγωνο μεταξύ λογικής και συναισθήματος. Γράφει: «Λαίμαργος στην ηδονή. Αχόρταγος για γράμματα, της υπερμνησίας υπέρμαχος».

Ο ποιητής Κωνσταντίνος Μπουράς «μέσα στον βαθύ ωκεανό του μαύρου», αναζητά την ηλιαχτίδα που θα τον οδηγήσει στα Άνω Πεδία. Σαν άλλος αληθολόγος βουτά στα σπλάχνα της αλήθειας και αναδύεται ολόκληρος στο φως. Γλωσσοπλάστης, δημιουργεί την «επιθυμητή, προσδοκώμενη ισορροπία», γιατί όπως αναφέρει εκεί είναι το ζητούμενο, μέσα από τη σύνθεση των αντιθέτων». Υπαρξιακός, ο ποιητής Κωνσταντίνος Μπούρας με το αδιάλειπτο φως της εισέλιξης προσδοκά την οντολογική μας ανάταση. Όλες οι δέσμες του φωτός του, τέμνονται στην κορφή της ποιητικής του πυραμίδας. Οι στίχοι του κατακερματίζουν σα σπαθί των Τζεντάι (Jedai) την αδικία, την αγνωμοσύνη και την εκμετάλλευση. Χτίζουν το νέο μέσα από το παλιό ,τον κύκλο ορθογωνίζουν, χωρίς ψευδοροφές και περιστροφές.

Poisie pure! (Καθαρή ποίηση!) Ο Κωνσταντίνος Μπούρας γράφει το δικό του ημερολόγιο ηλιακού καταστρώματος, την προσωπική καθημερινή του αθανασία ενάντια στη φθαρτότητα. Ο πόνος και η φθορά γίνονται αλγόριθμοι στον υπολογιστή της ψυχής μας. Γιατί ο ποιητής ξέρει να μεταβολίζει σε ήλιους Βεργίνας τα “ξεχτένιστα” άστρα. Ξέρει «να διοργανώνει το ανθρώπινο συναίσθημα» όπως έλεγε ο Γιάννης Ρίτσος, αφυπνίζοντας όλες μας τις αισθήσεις. Συμπερασματικά, ο Κωνσταντίνος Μπούρας είναι ένας αληθινός ποιητής, υπέρμαχος του ανθρωπισμού, της αγάπης και της ειρήνης, που μεταλαμπαδεύει το φως του στο σκοτεινό μας κόσμο.

Ο Κωνσταντίνος μετρά τη ζωή «με λιακάδες και συννεφιές και του βγαίνει σωστή». Προτρέπει το φιλαναγνωστικό του κοινό να μην φοβάται το σκότος, καθώς όπως γράφει «αδέλφι είναι του Φωτός». Αντιτίθεται στη σκλαβιά, φωνάζοντας με όλη του τη δύναμη πως η σκλαβιά είναι η μεγαλύτερη ανελευθερία. Έστω ένας αρκεί για να δυστυχήσει ο κόσμος, προκαλώντας στη σκέψη μας τη ρήση : «η ύπαρξη είναι υπεράνω της ουσίας». Γιατί για τον Κωνσταντίνο Μπούρα η ελευθερία είναι πάνω από την ύπαρξη. Και είναι αυτό το φλεγόμενο φως, που μας πυρπολεί και απελπισμένοι πέφτουμε εντός του, δοξάζοντας την έσωθεν ακτινοβολία μας. Αγαπά τη σύνθεση, γιατί φέρνει ισορροπία. Οπαδός της Εγελιανής φιλοσοφίας, ξέρει καλά πως θέση και αντίθεση οδηγούν στη σύνθεση. Κι η ισορροπία όπως γράφει, «είναι το ζητούμενο μέσα από την σύνθεσιν Των αντιθέτων».

Φυσιοκεντρικός και υπερεθνικός, οικουμενικός όπως του αντιστοιχεί καλύτερα, ο Κωνσταντίνος Μπούρας αναγνωρίζει στην ελλαδική μάνα γη, την ποιητική ομηρική μοναδικότητα. Φιλοσοφεί σκεπτόμενος “το παίγνιο των αθανάτων”. Αναγνωρίζει πώς είμαστε εμείς παιδιά του ήλιου, κόρες και γιοί του φωτός! Η ελπίδα, στο κουτί της Πανδώρας ακτινοβολεί σαν χρυσός θησαυρός στο βάθος του ερέβους. «Κι ο ήλιος, ο ήλιος πάντα ανατέλλει!», όπως γράφει στη σελίδα 15. «Αυτοδύτης» των μύθων, γενναίος και ατρόμητος ως το τέλος, λαμπαδηδρόμος της ποίησης και του φωτός, αναπαύεται στις λέξεις όπως οι φακίρηδες στα καρφιά.

Γνωρίζει πως χωρίς αυταπάρνηση δεν γίνεται κανείς αυτόφωτος, μα παραμένει εγκλωβισμένος στο δώμα του ασίγαστου τεχνητού φωτός, υπομένοντας την κόλαση τον άλλων, που γίνεται μοιραία και δική του. «Κεκλεισμένων των θυρών» δεν γεννιέται η ελευθερία, παρά μόνο στο φυσικό φως, εκεί «όπου σώμα, γλώσσα και ποίηση γίνουνται ένα». Ο ποιητής Κωνσταντίνος Μπούρας ξέρει πως πρέπει το άχαρο σε χαρμόσυνο να μεταβολίσει, να αντέξει στο σκοτάδι του τάφου για να βγει «γενναίος μέχρι τέλους». Ευγνωμονεί τους εχθρούς του, γιατί χάρη σ’ αυτούς μεταβολίζει το μίσος σε αγάπη, μεταλλάσσει το τέρας της σοβαρότητας σε γελοιότητα. Νοσταλγός του φωτός σαν την Περσεφόνη, ζει νοερά στον ήλιο του μεσονυκτίου. Μετεωρίζεται μεταξύ άχρονου σκοταδιού και πληθωρικού φωτός, βιώνοντας μόνο τον ήλιο. Το σκότος το αφήνει στο χωνευτήρι του τίποτα. Επιλέγει την ελεύθερη βούληση της γνώσεως, της ομορφιάς, και της αλληλεγγύης. «Ευάερος, Ευήλιος και Εύαστρος», ο τόπος που πάτα, και ακόμα και ο ίσκιος του είναι ευλογημένος. Γιατί ο ποιητής αφομοιώνει νέες γνώσεις και δεξιότητες μέσα από την ομορφιά του μοιράσματος. Μέσα από τη μέθεξη του φωτός και της ποίησης. Αδιάψευστο φιλί στα χείλη η Ποίηση, η Μούσα, που μηδενίζει το κενό της μοναξιάς και της έλλειψης. Φωτιά οι λέξεις του, πυρπολούν το είναι μας και διοργανώνουν την επανάσταση μας. «Αφηνόμαστε στη ροή, σαν πέστροφα, σαν χελιδόνι», ελεύθεροι από το μίσος του φόβου. Στα φτερά της ποίησης του μοναδικού Κωνσταντίνου Μπούρα.

Για τον ποιητή δεν υπάρχει ζωή εκτός της ποίησης, εξομολόγηση είναι, που δονεί τις φλέβες του, όπως και όλη του την ύπαρξη.

Γράφει: «Όταν τελειώσω με την ποίηση //θα κλείσω αυτό το δρόμο// και θα φύγω να συνεχίσω τη ζωή μου// υπάρχει όμως ζωή εκτός; φοβάμαι πως όχι!»

Και ο έρωτας; «O έρωτας είναι κρυμμένο φεγγάρι πίσω από τους φεγγίτες του Ηρωδείου», είναι «κβαντική υπέρθεση», είναι «φυσαλίδα στο χρόνο» που αιχμαλωτίζει τη νιότη, είναι ιερή φωτιά και αναμμένο ηφαίστειο.

Και η αγάπη; H αγάπη είναι το μόνο κλειδί που ανοίγει τις πόρτες του σύμπαντος και της ψυχής, αυτή που επιτρέπει να διεισδύσει το αιώνιο σε μία στιγμή και αντίστροφα! Το αστέρι του Κωνσταντίνου Μπούρα είναι ήλιος υπέρλαμπρος που φωτίζει κάθε κόκκο άμμου στη μεγάλη κλεψύδρα του σύμπαντος. Είναι Ελευθερία και Έρως. Είναι Φως και Γνώση. Ο μπρεχτικός κυνισμός υπόγεια φυλλορροεί τα χτυποκάρδια της ύπαρξης, μα ο ποιητής με λυρισμό άνω θρώσκει. «Πήραμε από την ύλη δόση υπερβολική. Καιρός τώρα ν’ αραιώνουμε.»

Στον Κωνσταντίνο τα πράγματα είναι συνυφασμένα σαν σε τάπητα. Όταν θεωρεί κανείς τα πράγματα είναι διαχωρισμένα, όταν όμως προσέξει το υπόβαθρο, τα βλέπει όλα να συνδέονται μέσω αυτού. Και τότε αλλάζει η θέαση τους και γεννιούνται ιδιόμορφες μεταξύ τους σχέσεις. Στον Κωνσταντίνο αισθανόμαστε να παίρνει σάρκα και οστά ο λόγος του Χάιντεγκερ πως «η ποίηση προάγει τη γη και ανορθώνει τον κόσμο». Για τον Κωνσταντίνο το συναίσθημα αντιμετωπίζεται ως όλον, πάνω στο οποίο στηρίζεται ο κόσμος σα νησίδα. Ο ποιητής βλέπει τα πράγματα με ένα νέο , εσωτερικό τρόπο. Αυτή η θέαση του κόσμου -υπό το πρίσμα του ουμανιστικού, πολιτιστικού ιδεώδους- είναι που αποδεικνύει ότι δεν είναι μόνο σπουδαίος ποιητής αλλά και σπουδαίος άνθρωπος ο Κωνσταντίνος Μπούρας.

Το βιβλίο «137 Φάος. ΛΕΞΙΚΑΝΘΑΡΟΣ α-ΦΘΟΝΙΑ ΦΩΤΟΣ» είναι πράγματι μία αφθονία ουράνιου φωτός, είναι ο πυρήνας της σκέψης του ποιητή, είναι η ταυτότητα του όντος! Πρωτεργάτης του πολιτισμού, ο συγγραφέας δημιούργει σαν αληθινός διανοητής, που ξεφεύγει από την επιφανειακή δεξιότητα και μας δίνει το μίτο στο λαβύρινθο και στο πνεύμα της τέχνης. Διαπολιτισμική η γραφή του, μας οδηγεί στο πανόραμα της σύγχρονης σκέψης και στην καρδιά της ποίησης. Γράφει για την ελευθερία με ειδικές πληροφορίες που πάλι μας οδηγούν στην κρηπίδα της διάνοιας.

Όλο το περιεχόμενο του βιβλίου είναι μία ιδιότυπη, μεγαλειώδης δημιουργία, που βασίζεται στο ύψιστο ταλέντο, στους ψυχικούς και πνευματικούς κήπους του Κωνσταντίνου. Οι πολυάριθμες μελέτες του στη γλώσσα και την κρυμμένη γνώση, μας οδηγούν σε συμπεράσματα ενός μεγάλου επιστήμονα ποιητή. Απεριόριστος και μαγικός εκδηλώνεται με μύριους εφευρετικούς τρόπους. Μας εισάγει σ’ ένα “ξύπνιο όνειρο”, ηχογραφεί έναν ονειρεμένο κόσμο αγάπης και τέλος καταργεί το να υπάρχει μόνο ένα νόημα σε κάθε ποίημα. Αλλού ψιθυριστά, αλλού μεγαλόφωνα μετατρέπει σε λουλούδι η θηρίο την κάθε λέξη του. Έτσι, φτάνει στην εξέλιξη της ευαισθησίας και του στοχασμού. Υποβλητικός, συμβολικός, συνταιριάζει το ιδεώδες αύριο με το ταπεινό σήμερα. Ο Κωνσταντίνος είναι ένας πρωταπόστολος του καλού, καθώς λογοτεχνεί το γραμματολογικό αύριο. Ένας νέος άνεμος λυρισμού γεωμετρεί την πολυσέλιδη αυτή συλλογή του Κωνσταντίνου, που ακολουθεί τα χνάρια των άστρων και του Ομήρου.

*Η Χρύσα Νικολάκη είναι βιβλιοκριτικός (Μaster of Αrts), συγγραφέας, θεολόγος