Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Όταν η Λογοτεχνία συναντά την Ιστορία και τη Δημοσιογραφία
27/10/2021, 2:26 πμ

Όταν η Λογοτεχνία συναντά την Ιστορία και τη Δημοσιογραφία

Γράφει η Λεύκη Σαραντινού //

 

Χάρι Μούλις, «Υπόθεση 40/61 – Η δίκη του Άιχμαν», Μετάφραση: Μαργαρίτα Μπονάτσου, εκδ. Καστανιώτη

 

Ένα λογοτεχνικό χρονικό της δίκης του Άντολφ Άιχμαν μας δίνει ο κορυφαίος Ολλανδός λογοτέχνης Χάρι Μούλις στο βιβλίο του  με τίτλο Υπόθεση 40/61 Η δίκη του Άιχμαν.

Το λογοτεχνιακού, αυτό, χαρακτήρα δοκίμιο του γνωστού συγγραφέα, που παρέστη στη διαβόητη δίκη στο Ισραήλ το 1961 με την ιδιότητα του δημοσιογράφου, μας αφηγείται καρέ καρέ όλη την εξέλιξη μίας από τις μεγαλύτερες δίκες στην Ιστορία.

Ο Άντολφ Άιχμαν, συνταγματάρχης των SS, θεωρείται ένας από τους κύριους αρχιτέκτονες του Ολοκαυτώματος. Μετά την ήττα της ναζιστικής Γερμανίας στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, διέφυγε τη σύλληψή του με τη βοήθεια του Βατικανού που του χορήγησε διαβατήριο με ένα ψεύτικο ιταλικό όνομα- το Ρικάρντο Κλέμεντ- και κατέφυγε στην Αργεντινή, όπου το 1959 τον ανακάλυψε η ισραηλινή μυστική υπηρεσία Μοσάντ. Το επόμενο έτος ο Άντολφ Άιχμαν απήχθη και μεταφέρθηκε στο Ισραήλ, όπου στις 11 Απριλίου 1961 άρχισε η διαβόητη δίκη.

Περισσότεροι από εκατό μάρτυρες κατέθεσαν εναντίον του στη δίκη για την απεχθή δράση του κατά τη διάρκεια του πολέμου, ωστόσο ο ίδιος επέμενε πεισματικά να αρνείται την ενοχή του μέχρι το τέλος. Φυσικά, δεν ήταν δυνατόν να αποφύγει την καταδίκη και έτσι εκτελέστηκε στις 13 Μαΐου του 1962 με απαγχονισμό.

Ο Μούλις μετέβη στο Ισραήλ για να παρακολουθήσει και να καταγράψει τα γεγονότα της δίκης ως ανταποκριτής του ολλανδικού περιοδικού Elseviers Weekbald. Τα άρθρα που έστειλε στο περιοδικό συγκεντρώθηκαν και κυκλοφόρησαν υπό μορφή βιβλίου το επόμενο έτος. Ο ίδιος θεώρησε ότι είχε συγγράψει απλά ένα ρεπορτάζ, αλλά, εκτός από τα καθεαυτά γεγονότα της δίκης, ο αναγνώστης εύκολα θα διαπιστώσει ότι πρόκειται για κάτι πολύ παραπάνω.

Την εποχή που λαμβάνει χώρα η δίκη και ο Μούλις συγγράφει το παρόν πόνημα το ενδιαφέρον για τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο αναβιώνει. Αρχικά ο Μούλις μας δίνει το πλήρες βιογραφικό πορτρέτο της ζωής και της ψυχοσύνθεσης του Άιχμαν, καθώς και το χρονικό της δραπέτευσής του από τη Γερμανία. Δεν αρκείται στη στείρα παράθεση των γεγονότων της δίκης, αλλά συνάμα διεξάγει και ένα οδοιπορικό στα μέρη όπου έδρασε ο Άιχμαν.

Παράλληλα με το πορτρέτο του ίδιου του εγκληματία Άιχμαν, ο Μούλις σκιαγραφεί ένα γενικότερο πορτρέτο του ίδιου του Κακού, δηλαδή του ρατσισμού και του ναζισμού,
προσωποποιημένο στους σαδιστές και δολοφόνους ναζί.

Ο αναγνώστης αναπόφευκτα θα θέσει στον εαυτό του το ερώτημα: τι ακριβώς ήταν τελικά αυτός ο Άιχμαν; Τρελός, τέρας, υπέρμετρα ρατσιστής και σαδιστής ή απλά ένας παρανοϊκός και ψυχικά διαταραγμένος άνθρωπος; Το ίδιο ερώτημα φαίνεται να έθεσε και ο συγγραφέας στον εαυτό του, προσπαθώντας να εξηγήσει τα ανεξήγητα.

 

Χάρι Μούλις

 

Οι μνήμες του συγγραφέα από τη ναζιστική κατοχή στην Ολλανδία και το Βέλγιο συνυφαίνονται με τις μαρτυρίες που παραθέτει σχετικά με τη δράση των ναζί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και την εξόντωση των Εβραίων και των αντιφρονούντων με δηλητηριώδη αέρια.

Η ιδιότητα, όμως του δημοσιογράφου και του ανθρώπου που αποδοκιμάζει τα εγκλήματα πολέμου, δεν μπορεί να επισκιαστεί από εκείνη του λογοτέχνη. Έτσι, πέρα από την εξαίρετη γλώσσα που κερδίζει αμέσως τον αναγνώστη και το ύφος με την ελαφριά ειρωνική απόχρωση, την ευχάριστη νότα του πονήματος δίνουν οι περιγραφές της χώρας του Ισραήλ από τον συγγραφέα. Παρ’ όλο που σκοπός του συγγραφέα δεν είναι οι περιγραφές των τοπίων, εμένα προσωπικά θα μου μείνουν χαραγμένες στη μνήμη από το βιβλίο εικόνες όπως η καυτή έρημος με τους Βεδουίνους, η πολύπαθη Γη της Γαλιλαίας με τους Άραβες και τους Εβραίους να ανταγωνίζονται μεταξύ τους, οι καμήλες, οι φοίνικες με τους χουρμάδες, αλλά και τα κοπάδια των προβάτων μαζί με τα εγκαταλελειμμένα κάστρα των σταυροφόρων και τις μνήμες της Παλαιάς Διαθήκης. Όλα αυτά έχουν μικρή, αλλά καίρια παρουσία στο πόνημα.

Ένα βιβλίο ιδιαίτερο λοιπόν, είναι το παρόν πόνημα από κάθε άποψη, όπως και το θέμα, εξάλλου, που πραγματεύεται. Για άλλη μία φορά η Λογοτεχνία συναντά επιτυχημένα την Ιστορία, αλλά αυτή τη φορά και τη Δημοσιογραφία, μέσω της πένας ενός μεγάλου λογοτέχνη.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top