Ας μιλήσουμε για λογοτεχνία

Γράφει ο Μιχάλης Τρούλης // *

Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης: «Ξεδιπλώνοντας πτυχές της λογοτεχνικής καθημερινότητας», Εκδόσεις Οδός Πανός, 2020

Όταν κατανοούμε ό,τι διαβάζουμε, μπορούμε να το δίνουμε και στους άλλους.

Οι συνεκδότες έχουν στενή οικειότητα με τη λογοτεχνία, την οποία επιθυμούν να μοιράζονται με τους φιλαναγνώστες, γι’ αυτό φροντίζουν και ξεδιπλώνουν καθημερινά τις κάθε λογής πτυχές της. Κάποιες απ’ αυτές είναι οι ταξιδιωτικές καταγραφές, όπως από το Σμαραγδένιο ή Ευλογημένο Νησί του Ινδικού Ωκεανού. Το ταξιδιωτικό βιβλίο του Γιάννη Κατσίκη, ένα οδοιπορικό στη χώρα της Σρι Λάνκα, είναι μια από τις πιο σύγχρονες προσπάθειες στο συγκεκριμένο είδος λογοτεχνίας. Η λεπτομερής καταγραφή της κάθε μιας ημέρας, που ο συγγραφέας παρέμεινε στο καταπράσινο νησί του Ινδικού, είναι ό,τι το καλύτερο!  Στην ιερή πόλη Κάντυ, εντυπωσιάστηκε από τον ιερό ναό του Οδόντος του Βούδα, τη λίμνη και τα γύρω δέντρα, καθώς και από τις παραστάσεις με πολιτιστικά θέματα της ευρύτερης περιοχής.  Δεν λείπουν οι αναφορές και σε παλιότερους επισκέπτες του νησιού…  Περισσότερες φωτό, έστω ασπρόμαυρες, θα έκαναν το βιβλίο ακόμα πιο ελκυστικό.

Τα ερωτήματα και οι απαντήσεις είναι ένα άλλο συνηθισμένο λογοτεχνικό είδος, καθόλου καινούργιο! Εξαιρετικό δείγμα είναι το βιβλίο του Τζούλιαν Μπάρνς, Ένα κάποιο τέλος. Ανιχνεύονται τα προσωπικά βιώματα του συγγραφέα. Στην πρώτη θέση βρίσκεται το επίμαχο θέμα του θανάτου. Το τέλος της συζύγου του αφυπνίζει μοναδικά συναισθήματα, που αφορούν στο τότε και το τώρα!

Το βιβλίο Κρίση, Ακρισία και Ηθική. Μια θεώρηση, του Μιχαήλ Α. Μελέτιου, είναι μια κατάδυση στον βυθό των αληθινών προβλημάτων μας. Χωρίζεται σε τρία μέρη. Το πρώτο επικεντρώνεται στον τρόπο θωράκισης της προσωπικότητας μας. Το δεύτερο αφιερώνεται σε κάποιες έννοιες και σύγχρονες αλήθειες. Στο τρίτο ξεδιπλώνεται η ψυχοσύνθεση του νεοέλληνα με τα σύγχρονα προβλήματα που τον δέρνουν αλύπητα! Μια αναφορά στους ποιητές που δεν ευτύχησαν να δουν τυπωμένη ούτε μια ποιητική συλλογή τους, μαζί με μια φωτογραφία του Γιώργου Χρονά, απέναντι, από το 2017, στο γραφείο του, στις Εκδόσεις Οδός Πανός, που ταυτίζονται με τη ζωή του, εν μέσω βιβλίων, περιοδικών, εφημερίδων, εκδόσεων και φωτογραφιών αγαπημένων υπάρξεων, που τον συνοδεύουν για κάπου μισό αιώνα, δίνουν το τίτλο στο επόμενο κείμενο. Σκιαγραφώντας τον Γιώργο Χρονά, τον τυχερό άνθρωπο από πολλές πλευρές, τον βραβευμένο από τον Σύνδεσμο Εκδοτών Βιβλίου, και όχι μόνο, τον ποιητή και τον άνθρωπο, τον ήπιο χαρακτήρα και μεγάλο δημιουργό! Τον γενναιόδωρο άνδρα που γνώριζε και να τιμά! Γιατί τι άλλο σήμαινε η αφιέρωση του σε μια από τις πρώτες λευκές σελίδες ενός βιβλίου, με πράσινο μαρκαδόρο: Στον Γιώργο Νικ. Σχορετσανίτη, ιατρό των ψύχων και των σωμάτων, 5 Απριλίου 2014, Αθήνα, Γιώργος Χρονάς!

Η γλωσσική επικοινωνία, στοιχείο της καθημερινότητας, εμπλουτίζει το λεξιλόγιο του ανθρώπου, κάνει τον λόγο του, τον προφορικό και τον γραπτό, λόγο αμεσότερο και τον ίδιο καλύτερο ακροατή και δεκτή , αλλά και τέλειο αναγνώστη. Μια αποκάλυψη, σ’ αυτό το επίπεδο, είναι το κείμενο της Ιστορίας της Σ, της Χρύσας Φάντη, που ανοίγει και κλείνει τη δαιδαλώδη ιστορία της πρωταγωνίστριας, καθόλου εύκολη υπόθεση! Η γλώσσα της δεν αφήνει και πολλά περιθώρια εφησυχασμού. Κάποια πράγματα μένουν αναπάντητα, κι εδώ καλείται ο αναγνώστης να βάλει το δικό του τέλος και να κάνει τις δίκες του υποθέσεις, να δώσει τις δικές του απαντήσεις, όσο σκληρές και βρώμικες και αν είναι αυτές!

Οι τέσσερις συνεντεύξεις του Περικλή Σφυρίδη στην καθηγήτρια του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης Σωτηρία Σταυρακοπούλου, που γνώριζε καλά το έργο του, δεν αποκάλυψαν μόνο αυτοβιογραφικά στοιχειά, αλλά πολλές θέσεις και απόψεις, διάσπαρτες μέσα στα λογοτεχνικά δημιουργήματά του. Πρόκειται για συνεντεύξεις που έχουν να προσφέρουν κάτι μέσα στην ανεμοθύελλα της πολύπλευρης και πολυποίκιλης αερολογίας του καιρού μας!

Το βιβλίο του Σάντρο Πέννα, Ο ποιητής της επιθυμίας και της μοναξιάς, με εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια του Γιάννη Ηλ. Παππά, από τις Εκδόσεις Οδός Πανός είναι ένα βιβλίο κόσμημα που τιμά τον ποιητή,  και όχι μόνο! Είναι μια έκδοση υπόδειγμα… που ανοίγει δρόμους.  Ας το έχουν υπόψη τους και οι προσφέροντες τιμές στους εν ζωή ποιητές μας! Αποτελεί μια άλλη πρόκληση. Το ογκώδες τρίτομο έργο του Ανρί ντε Μονφρέντ, Περιπέτειες στην Ερυθρά θάλασσα, στον απόηχο της Γαλλικής αποικιοκρατίας δεν προσφέρει μόνο τη γλαφυρή αφήγηση του συγγραφέα, αλλά και τις συγκλονιστικές λεπτομέρειες της Γαλλικής αποικιοκρατίας στην περιοχή των χωρών γύρω από την Ερυθρά θάλασσα και κυρίως τη Γαλλική Σομαλία, το σημερινό Τζιμπουτί. Νέα λογοτεχνική πρόκληση…  Οι καταγραφές του Μονφρέντ αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση, όχι μόνο ως πηγή πληροφοριών αλλά και ως τρόπος παρουσίασης!

Δύο αλλά βιβλία Η τέχνη του φιλιού, του Κλέμεντ Γουντ και Γεια στο στόμα σου της Ανθούλας Διαμάντη-Κηπιώτη, καθηγήτριας Περιοδοντολογίας αποτελούν ακόμα μια πρόκληση, στη λογοτεχνική μας καθημερινότητα…, που ανοίγουν, επίσης, νέους δρόμους δημιουργικότητας!

Το βιβλίο του Χρήστου Χατζηιωσήφ, ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστήμιου Κρήτης, Η ευρωπαϊκή ενοποίηση , η Γερμάνια και η επιστροφή των εθνικισμών αναζωπυρώνει το θέμα των εθνικισμών στον χώρο της Ευρωπαϊκής ένωσης, ως αναπόφευκτο αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο επιδιώκεται η ευρωπαϊκή ενοποίηση και ως συνέπεια των ευρωπαϊκών οικονομικών πολιτικών των τριών τελευταίων δεκαετιών… Ένα μεγάλο μέρος αφιερώνεται στην περιβόητη ενοποίηση των δυο Γερμανιών, εκεί απ’ οπού ξεκίνησαν όλα! Ένα βιβλίο χρήσιμο και για τους πολιτικούς μας…

Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης

Από έναν τόμο για τα βιβλία που διαβάζει και μελετά ο γιατρός συγγραφέας, δεν θα μπορούσε να απουσιάζει, και ένα κεφάλαιο της Ιστορίας της Ιατρικής, καθώς και οι περιπέτειες των γιατρών έναν αιώνα πριν, στη Ρωσία.  Η ιστορία της ιατρικής εκείνης της εποχής, των απλών και ανειδίκευτων γιατρών, σε απομονωμένες περιοχές της ρωσικής υπαίθρου…

Στις ελάχιστες προσπάθειες, όπως αυτή του Γεώργιου Νικ. Σχορετσανίτη, έχουν θέση και μανιφέστα, καινοτόμες ιδέες, όπως αυτή του μανιφέστου του βερισμού, ενός κινήματος του νατουραλισμού, με το ώριμο ύφος του Τζιοβάν Βέγκα, στην αναπαράσταση των φυσικών τοπίων της Σικελίας ή στις Αγροτικές νουβέλες του. Ένα μικρό κείμενο του Γιάννη Κατσίκη, Ένα εικοσιτετράωρο στην Αντίς Αμπέμπα παραπέμπει σε πολλά γνωστά ταξιδιωτικά κείμενα επώνυμων συγγραφέων, που προσθέτουν τη δίκη τους σφραγίδα και δίνουν μια άλλη προοπτική.

Η καταγραφή απόψεων περί σεισμού, καταστροφής και άλλων δεινών στο βιβλίο της Ρυόκο Σεκιγκούτσι, Δεν είναι από σύμπτωση. Ιαπωνικό Χρονικό παραπέμπει και σε αλλά παρόμοια γεγονότα  και ανάλογες καταστάσεις, που προκαλούν αντίστοιχες καταγραφές, εκτίμησης και απολογισμού.

Το βραβευμένο βιβλίο, Η Αϊσέ πάει διακοπές, της Κωνσταντίας Σωτηρίου, στοχεύει στην επανένωση της Κύπρου, του νησιού που λάτρεψε.  Πολύ λογικό και αναμενόμενο!

Ένα μικρό βιβλίο για μεγάλες βιβλιοθήκες δεν έχει ποτέ μικρότερη άξια.  Το επιβεβαιώνει το Αποσυσκευάζω τη βιβλιοθήκη μου, του Βάλτερ Μπένγιαμιν, των εκδόσεων Άγρα, που διασώζει τις προσωπικές εκμυστηρεύσεις για την προσωπική βιβλιοθήκη του συγγραφέα.

Πολλές φoρές ανεξήγητες συμπτώσεις, ατυχή γεγονότα και απρόβλεπτες καταστάσεις κάτω από τον μεσογειακό ήλιο. Το επιβεβαιώνει και ο Αντρέα Καμιλλέρι στο βιβλίο του Ο Χορός των παρεξηγήσεων μαζί με τον επιθεωρητή Μονταλμπάνο. Η σχέση Λογοτεχνίας και Ιατρικής, όσο και να ξενίζει, είναι πολύ παλιά.  Το αποκαλύπτει η μετενσάρκωση του χρόνου και η ανάδυση των τόπων στον δρόμο του φεγγαριού. Η ενασχόληση με τη λογοτεχνία , οι τεχνικές της διήγησης, οδηγούν πολλούς συγγραφείς, γιατρούς στο επάγγελμα, να κάνουν καλυτέρα και τις δυο ασχολίες τους.  Η κραυγή της κουκουβάγιας, ένα από τα πολλά έργα που άφησε η Πατρίσια Χάισμιθ, διαδραματίζεται σε μια μικρή πόλη της Πενσυλβάνια και προσφέρεται  για μεταφορά και στη μεγάλη οθόνη.  Οι περιπέτειες στα γρανάζια του καφκικού λαβύρινθου δεν έχουν τελειωμό!  Η προαιώνια εθνική καταιγίδα φαίνεται πως συνεχίζεται αδιάκοπα!  Το ομότιτλο έργο είναι του Μιχάλη Τζανάκη, ο όποιος κατάγεται από το Ηράκλειο.  Το κύκνειο βιβλίο ενός μεγάλου γιατρού, του Χρηστού Λόλα, Έλληνες και Πέρσες, Βίοι Παράλληλοι, αποτελεί ένα δίαυλο επικοινωνίας… χωρίς τέλος!

Στο βιβλίο του Γκέοργκ Ζίμμελ, Μητροπολιτική αίσθηση. Οι μεγαλουπόλεις και η διαμόρφωση της συνείδησης. Κοινωνιολογία των αισθήσεων, φιλοξενούνται κοινωνιολογικές ιμπρεσιονιστικές θεωρίες και βιογραφικά ρινίσματα πολύ χρήσιμα και για σύγχρονο προβληματισμό. Οι τρεις νουβέλες του Τζοβάννι Βέργκα, μας υπενθυμίζουν ότι Μια τρέλα δεν επαναλαμβάνεται ή μετατρέπεται σε βλακεία…  Οι αξεπέραστοι έρωτες στην Πράγα  του μεσοπόλεμου… ζουν ακόμα! Το βιβλίο του Μιχάλη Τζανάκη,  Ρέθυμνο Ιθάκη  είναι φόρος τιμής σε μια μικρή πόλη…  Πολύ μακριά ξεδιπλώνονται οι πτυχές της πεζής αμερικανικής καθημερινότητας, αλλά και η ελεγεία για τη χαμένη Ευρώπη, ως υπόθεση αρχείου, γραμμένη από τον Κλάουντο Μάγκρις, με την ποιητική του γλώσσα και τη δύσκολη πλοκή!  Ο Ιβάν Τουρκένιεφ, Ο Μονομάχος θυμάται το παρελθόν του, ό,τι είχε βιώσει, σε κάθε στιγμή του! Η Άννα Κάθριν Γκριν, Αμερικανίδα ποιήτρια και μυθιστοριογράφος υπήρξε πρωτοπόρος της αστυνομικής μυθιστοριογραφίας…

Όταν κατανοούμε ό,τι διαβάζουμε, μπορούμε  να το δίνουμε και στους άλλους, με πολλούς τρόπους. Ένας τρόπος είναι και αυτό το βιβλίο, από βιβλία, που ξεδιπλώνει μοναδικές πτυχές της λογοτεχνικής καθημερινότητας.

* Ο Μιχάλης Τρούλης είναι Πρόεδρος της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Ρεθύμνου