Fractal

Οδυνηρές μνήμες

Γράφει η Τζένη Μανάκη //

 

Λέων Α. Ναρ «Ξανά στη Σαλονίκη» Η μετέωρη επιστροφή των Ελλήνων Εβραίων στον γενέθλιο τόπο (1945 – 1946), Εκδόσεις ΠΟΛΙΣ

 

«…φαίνεται ότι ελάχιστοι επιζώντες έσπευσαν να οριοθετήσουν την εβραϊκή τους ταυτότητα, παράλληλα με τις προσπάθειες που κατέβαλλαν, για να επαναπροσδιορίσουν την ίδια τους τη ζωή, ζητώντας τροφή, ρουχισμό και στέγη. Οι νωπές πληγές από τον ναζιστικό διωγμό και από την εξόντωση των μελών των οικογενειών τους, που τους σημάδεψαν ανεπανόρθωτα, επέβαλλαν μια εύλογη εσωστρέφεια. Ωστόσο, προσπαθούσαν να επαναπροσδιορίσουν το μέλλον της κοινότητάς τους, με αφετηριακή κληρονομιά τη μνήμη και την εκπαίδευση». Λ.Ν.

   Ο Λέων Ναρ στην παρούσα μελέτη του αξιοποιεί, ως βάση επιβαλλόμενου προβληματισμού, για τη μνήμη και το μέλλον, το υπάρχον τεράστιο αρχειακό υλικό – αίροντας την ομίχλη της άγνοιας ή των πιθανών ενοχών – από τις συνθήκες που επικράτησαν τα δύο πρώτα χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, για την επανένταξη στη συλλογικότητα της πόλης των Εβραίων που επέζησαν από τη ναζιστική θηριωδία.

Η έρευνά του εστιάζει στις τεράστιες δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι επιζήσαντες μετά την επιστροφή στη γενέθλια πόλη τους, στην έλλειψη βασικών στοιχείων διαβίωσης, όπως στέγασης, σίτισης, ένδυσης και στην ολιγωρία του κράτους να δώσει προτεραιότητα σε λύσεις, έστω επείγουσας ανάγκης. Περιουσίες λεηλατήθηκαν, και πολλοί  εκ των διασωθέντων αδυνατούσαν να διεκδικήσουν ακόμη και το ίδιο τους το σπίτι το οποίο είχε καταπατηθεί και μάλιστα όλα αυτά, μέσα στο κλίμα πένθους από τον χαμό πολλών συγγενικών και φιλικών τους προσώπων.

Η ανασυγκρότηση της Ισραηλιτικής Κοινότητας υπήρξε επώδυνη, γιατί πολλοί δεν σεβάστηκαν την κατάσταση αυτών που υπέφεραν από την ναζιστική μανία και άδικα σύρθηκαν στα επαίσχυντα στρατόπεδα, ούτε τον μαρτυρικό θάνατο συγγενών τους.

 

Το βιβλίο προλογίζει ο επικ. καθηγητής  του Τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του ΠΑΜΑΚ κ. Στράτος Δορδανάς, ο οποίος επισημαίνει ότι λίγα στοιχεία είναι γνωστά για τους επιζώντες του Ολοκαυτώματος και την επιστροφή τους στην Ελλάδα, όπου επιχείρησαν να ξαναπιάσουν «την άκρη του νήματος και να ξαναχτίσουν τις κοινότητες και τις ζωές τους, πριν αρκετοί από αυτούς ακολουθήσουν τους δρόμους της μετανάστευσης».

  Το βιβλίο, συνεχίζει ο κ.Δορδανάς, χωρίζεται σε δύο μεγάλα κεφάλαια για την ανάδειξη των διαφορετικών πτυχών της δύσκολης μεταπολεμικής καθημερινότητας των επιζώντων. Το πρώτο  πραγματεύεται την επιστροφή στην κανονικότητα, που μάλλον επίφαση μπορεί να χαρακτηρισθεί, και το δεύτερο στην ανασύνθεση των διάσπαρτων τμημάτων της Κοινότητας ώστε να ανατυπωθεί η καταστροφή σε όλες τις διαστάσεις  μέσα από τις οποίες ξαναχτίστηκαν οι κοινοτικές δομές, κυρίως με τη βοήθεια ξένων ανθρωπιστικών οργανώσεων και ιδιαίτερα της Joint.» Ωστόσο το παρελθόν ήταν εκεί και ο ποινικός όσο και ηθικός κολασμός των συνεργατών των Γερμανών, συμπεριλαμβανομένων των Εβραίων δωσιλόγων, ήταν επιβεβλημένος». Σ.Δ.

Με το κεφάλαιο ”Επαναφορά εις την Ομαλότητα” ξεκινά τη μελέτη του ο Λέων Ναρ, παραθέτοντας πλήθος στοιχείων προς επιβεβαίωση των προλεχθέντων. Αναφέρεται αναλυτικά στην καταστροφή των Εβραϊκών νεκροταφείων και των λατρευτικών χώρων, στην λεηλασία των περιουσιών και την ατιμωρησία των μεσεγγυούχων, στην ολιγωρία των αρχών, παρά τις επανειλημμένες παρεμβάσεις, να αποκαταστήσουν τους τελευταίους, στην ανάγκη να προστρέξουν οι επιζώντες σε ξένη βοήθεια.

Στο δεύτερο κεφάλαιο ”Επανασυστήνοντας τον Εβραίκό συλλογικό βίο” ο συγγραφέας τονίζει την δυσχέρεια απογραφής των ”επιστρεψάντων από την ομηρίαν”  προκειμένου να επιτευχθεί η έξωθεν βοήθεια, η οποία υπήρξε και αυτή ανεπαρκής. Χαρακτηριστικά αναφέρεται στους προδότες δωσίλογους αλλά και στην εκ των ένδον προδοσία, στον ρόλο του αρχιραβίνου Θεσσαλονίκης Κόρετς, στην κατάπτυστη συμπεριφορά του Βιτάλ Χασόν (ο οποίος φέρεται να υπεξαίρεσε από τους Ισραηλίτες μυθικούς θησαυρούς) και της προδοτικής του σπείρας (των οποίων η στενή συνεργασία με τους Γερμανούς ήταν ομολογημένη και γνωστή).

 

 

«Ο Χασόν περιγραφόταν ως άνθρωπος απόλυτα διψασμένος για το χρήμα, έτοιμος να διαπράξει ακόμα και τις μεγαλύτερες φρικαλεότητες. Οι Γερμανοί τον ανακάλυψαν γρήγορα και του έδωσαν την αρχηγία της ομάδας των προδοτών ως πιο αχόρταγο ακόμα και από τους ίδιους τους SS. Ως διοικητής του στρατοπέδου Χιρς, έδερνε και βασάνιζε, χωρίς διάκριση, γέρους και ανάπηρους, βίαζε κοπέλες, τυραννούσε τους αδύναμους για να μαρτυρήσουν πού υπήρχαν συγγενείς τους και σε ποια μέρη είχαν κρύψει τα χρήματά τους. Στο στρατόπεδο, το κύριο έργο του Χασόν ήταν να ανακαλύπτει και να συλλαμβάνει όσους κρύβονταν σε

”χριστιανικά” σπίτια και να κατατρομοκρατεί όσους σκέφτονταν να δραπετεύσουν από το γκέτο».

 

Με αντικειμενικότητα ο Λέων Νάρ αναφέρεται στο ανθρωπιστικό πρόσωπο κατοίκων της πόλης που έσωσαν Ισραηλίτες στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής με κίνδυνο της δικής τους ζωής. Όποιος Χριστιανός έκρυβε Εβραίους υποβαλλόταν κι αυτός στα φρικτότερα βασανιστήρια από τη συμμορία του Χασόν.

Η έρευνά του φθάνει μέχρι τις πρώτες μεταπολεμικές κοινοτικές εκλογές.

 

  «Στόχος της παρούσης μελέτης ήταν να αναδείξει τις δυσχερείς συνθήκες που επικράτησαν την εποχή της ανασυγκρότησης της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, κυρίως την πρώτη επώδυνη διετία μετά την απελευθέρωση ( 1945-46 )

Να παρακολουθήσει τις διαρκείς – άγονες ωστόσο – προσπάθειες  για την επανάκτηση των κατασχεμένων ακινήτων, με δεδομένη την αδιαφορία του κράτους να βοηθήσει  την ΙΚΘ …..

   Η Κοινότητα εύλογα δεν μπορεί να αποσπαστεί από την οδυνηρή μνημόνευση…….  Έρχεται αντιμέτωπη με την αδιαφορία και τη σιωπή που είναι εξακολουθητικά παρούσες σε σχέση με τον εβραϊκό διωγμό, επιλογές που πηγάζουν από διαφορετικά κίνητρα, κοινωνικές και πολιτικές επιλογές. Λ.Ν.

 

 

 

 

Ο Λέων Α. Ναρ  γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το  1974. Σπούδασε Κλασική Φιλολογία στο ΑΠΘ, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές Νεοελληνικής Φιλολογίας, Βιβλιολογίας και Διδακτικής της Λογοτεχνίας στο ίδιο Πανεπιστήμιο (2000) και το 2007 αναγορεύτηκε διδάκτωρ Νεοελληνικής Φιλολογίας. Τον Δεκέμβριο του 2017 ολοκλήρωσε μεταδιδακτορική έρευνα στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top