Fractal

Ο νεαρός Κοραής που αμφιταλαντεύεται σε Δύση και Ανατολή

Γράφει η Πέρσα Κουμούτση //

 

Αργυρώ Μαντόγλου «Τρικυμίες Παθών», εκδ. Κλειδάριθμος

 

«Η περιπέτεια της γραφής αυτού του χρονικού της παραμονής του νεαρού Διαμαντή στην Ευρώπη μού πήρε χρόνο και αρχικά είχα πολλές αναστολές στο να καταπιαστώ με μια τόσο βαρύνουσα προσωπικότητα. Όμως η γοητεία που ασκούσε ο λόγος του, το σπινθηροβόλο πνεύμα του που ξαφνιάζει ακόμα και μετά το πέρασμα τόσων αιώνων, το δαιμόνιο χιούμορ του, αλλά, κυρίως, η παρεξηγημένη μορφή του με έκαναν να μην εγκαταλείψω την προσπάθεια. Ήθελα και ελπίζω να κατάφερα να δώσω μιαν άλλη εικόνα του Δασκάλου, την εικόνα του ενθουσιώδους νέου που ανοίγεται στο άγνωστο και ριψοκινδυνεύει τα πάντα σε κάθε του βήμα, χωρίς να εξορίζει τα πάθη του…» Αργυρώ Μαντόγλου

 

Και πράγματι η συγγραφέας τα κατάφερε περίφημα . Θα μπορούσα μάλιστα με άνεση να χαρακτηρίσω τη βιογραφική αυτή μυθιστοριογραφία της Αργυρώς Μαντόγλου ως ένα βιβλίο «Σταθμός» στη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία, όχι μόνο για την αξία του περιεχομένου του, δεδομένου ότι αποκαλύπτει και αναδεικνύει άγνωστες πτυχές που αφορούν στην ζωή και τη βιογραφία ενός από τα πλέον εμβληματικά πρόσωπα της ιστορίας της σύγχρονης Ελλάδας, αλλά για τον τρόπο που η συγγραφέας προσέγγισε, χειρίστηκε και έφερε σε πέρας το όλο εγχείρημά της. Οι αρετές του βιβλίου πολλές, κυρίως όμως, με εντυπωσίασε η αληθοφάνεια που το διατρέχει από την αρχή ως την τελευταία του αράδα, καθώς και η εύστοχη και αποτελεσματική ενσωμάτωση των ιστορικών και άλλων γεγονότων στη ροή της αφήγησης και στους διαλόγους, δυο στοιχεία που συνέτειναν σημαντικά στην άρτια, ευκρινή, κινηματογραφική σχεδόν, μεταφορά της περιρρέουσας ατμόσφαιρας της εποχής. Άξια αναφοράς είναι η ανάγλυφη σκιαγράφηση του κεντρικού προσώπου, του ίδιου του Κοραή ως νέου, αλλά και εκείνη των ιδιαιτεροτήτων των λοιπών χαρακτήρων, τόσο των πρωταγωνιστών, όσο και των δευτερευόντων χαρακτήρων, που θα έλεγα ότι επίσης θυμίζουν κινηματογραφικά πρόσωπα που κινούνται, μιλούν και δρουν με ‘ζωντάνια’ και πειστικότητα. Και βέβαια δε θα μπορούσε ο  αναγνώστης να μη προσέξει και να μη συγκινηθεί από την Κοραϊκή γλώσσα που χρησιμοποιείται εύστοχα και ‘μετρημένα’ στο βιβλίο, χωρίς κατάχρηση, υπερβολές και εκζητήσεις, όπως συμβαίνει συνήθως σε τέτοιου είδους ιστορικές μυθιστοριογραφίες, ενσωματώνοντας εκεί όπου πρέπει και όπως πρέπει, δικές του λέξεις και ρήσεις προκειμένου να διατηρηθεί όσο το δυνατόν καλύτερα το πνεύμα του..

Η Αργυρώ Μαντόγλου βασίστηκε σε πηγές όπως η αλληλογραφία του Κοραή με πρόσωπα που επίσης αναφέρονται στο βιβλίο, σε μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων και βέβαια σε βιβλία που αναφέρονται στο βίο και το έργο του, και τα μετουσίωσε όλα αυτά σε «λογοτεχνία» υψηλών προδιαγραφών και αξιώσεων. Ενώ, εκεί όπου υπήρχαν κενά, υπό την έννοια ότι δεν ανεβρέθηκαν πληροφορίες για κάποιες από τις περιόδους της νεανικής του ζωής, η επινόησή τους από τη συγγραφέα καθόλου δεν ‘ξενίζει’, ούτε διασαλεύει την «αυθεντικότητα» της εικόνας του, αντιθέτως. Θα έλεγα μάλιστα ότι η φαντασία εδώ συνεργεί απόλυτα με τον ρεαλισμό και την ιστορικότητα. Ένα τέτοιο παράδειγμα εντοπίζει ο αναγνώστης στην περίοδο εκείνη της παραμονής του στο λιμάνι, τότε που τον κυνηγούσαν οι δανειστές, περίοδος όμως που όπως αποδεικνύεται έπειτα συνέτεινε στη μετέπειτα εξέλιξή του και στη ανασύνταξη των δυνάμεων του Κοραή. Ενώ άγνωστες για μας πτυχές της νιότης του, «ως άβγαλτου νέου Ανατολίτη που βρίσκεται τουλάχιστον αρχικά σε σύγχυση» ενισχύονται από τις ψυχογραφικές περιγραφές και τις εσωτερικές συγκρούσεις που αποδίδονται επίσης με μεγάλη επιτυχία από τη συγγραφέα. Ο Κοραής παρουσιάζεται, και δικαίως, ως ένας νέος που βρίσκεται  διχασμένος ανάμεσα στην Δύση και την Ανατολή, ένας νέος που αμφιταλαντεύεται, τουλάχιστον αρχικά, ανάμεσα στους δυο αυτούς διαφορετικούς κόσμους. Και πώς αλλιώς, αφού κατά τον ίδιο τρόπο περιγράφεται ο Κοραής ως νέος από τον Δ. Σ. Γκίνη  στο κείμενό του ‘Η ερωτική ζωή του Κοραή’ «.. θα πρέπει να  υπήρξε προβληματισμένος, διχασμένος και άσοφος» και ήταν αυτή η αντίφαση ανάμεσα στο πρόσωπο του άπειρου νεαρού εμπόρου που αναζητά την ταυτότητα του, τον σκοπό του στη ζωή, και εκείνου του γέροντα λόγιου που όπως όλοι λίγο ως πολύ γνωρίζουμε, καθοδήγησε τη συγγραφέα στα δαιδαλώδη μονοπάτια της ψυχής και του νου αυτού του ‘πεφωτισμένου’, αν και αρχικά προβληματισμένου νέου.

 

Αργυρώ Μαντόγλου

 

Εκτός από τα ιστορικά γεγονότα, τα πραγματολογικά στοιχεία που βρίθουν στο βιβλίο για την εποχή, τις συνήθειες, την καθημερινότητα, και τους τόπους όπου εξελίσσεται η ιστορία,  γίνονται αναφορές και σε  πρόσωπα που καθόρισαν, τις επιλογές και την πορεία του τον Κοραή. Ένα τέτοιο πρόσωπο είναι ο δάσκαλός του, ο Ολλανδός ιερέας Κεύνος (Keun), όπως τον ονομάτιζε ο Κοραής. Η σχέση μαθητή –δασκάλου δίνεται επίσης γλαφυρά, παραστατικά, ενώ η μεταξύ τους επικοινωνία, «γεμίζει» πολλά από τα κενά και φωτίζει θολές ή άγνωστες πτυχές της προσωπικότητας του νέου Κοραή, όπως δικαιολογούν επίσης την εξέλιξη και τις μετέπειτα επιλογές του, την πορεία του στη ζωή. Τέτοια είναι πολλά τα παραδείγματα που δίνονται στο βιβλίο,  έτσι το ’ ζωντανό’ πορτρέτο της πολύπλευρης προσωπικότητάς του, με την ακονισμένη αυτογνωσία και τον αυτοσαρκασμό που διέθετε από νωρίς, ενισχύεται και σχεδόν ολοκληρώνεται, χωρίς να αφήνει ερωτηματικά. «Ένας πυρωμένος χαρακτήρας, παθιασμένος με τη ζωή και ό,τι αυτή έχει να προσφέρει. Γνώση, εμπειρίες, εκπλήξεις, τέχνη, φιλίες, έρωτες, απογοητεύσεις, όλα τα δοκίμασε.» Κι όλα αυτά αποδίδονται θαυμάσια στο βιβλίο. Πρόκειται λοιπόν για μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και γοητευτική μυθιστορηματική βιογραφία, που αξίζει τον κόπο να μελετηθεί και διερευνηθεί τόσο από τους αναγνώστες, όσο κι απότους σύγχρονους κριτικούς λογοτεχνίας.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top