Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Όταν επαληθεύονται οι χρησμοί
12/11/2019, 10:08 μμ

Όταν επαληθεύονται οι χρησμοί

Γράφει η Ασημίνα Ξηρογιάννη //

 

Σοφοκλής «Τραχίνιαι», Μετάφραση: Ηλέκτρα Ανδρεάδη, εκδ. Στιγμή, 2016

 

Οι «Τραχίνιαι» είναι μια από τις σωζόμενες τραγωδίες του Σοφοκλή. Δεν παίζεται συχνά, μια και θεωρείται από πολλούς φιλολόγους δύσκολο, προβληματικό και νεφελώδες έργο. Γράφτηκε τον 5 αιώνα π.χ και είναι γνωστό για δύο πράγματα κυρίως: 1) Eπειδή πραγματεύεται  με έναν ιδιαίτερο τρόπο το θέμα του έρωτα, αλλά και 2)γιατί παρουσιάζει τον Ηρακλή ως αρνητικό ήρωα.

Στην Τραχίνα η ερωτευμένη Δηιάνειρα περιμένει εναγωνίως την επιστροφή και του γιου τους του Ύλλου. Ανατροπή γίνεται μέσα της όταν πληροφορείται από τον κήρυκα Λίχα ότι ο άντρας της φέρνει μαζί του και την Ιόλη, που είναι μια όμορφη βασιλοπούλα. Νιώθοντας ζήλια και απελπισία μαζί η Δηιάνειρα φέρνει στο μυαλό της το αίμα που της είχε δώσει ο Κένταυρος Νέσσος πριν πεθάνει, για να το χρησιμοποιήσει ως φίλτρο σε περίπτωση που ο Ηρακλής έπαυε να την αγαπά. Έτσι ρίχνει στο επίσημο ένδυμα του άντρα της μια ποσότητα από το αίμα του Νέσσου, αγνοώντας ότι το βέλος που είχε λαβώσει τον δεύτερο ήταν μολυσμένο από το δηλητήριο της Λερναίας  Ύδρας. Και πράγματι όταν το ρούχο αυτό έρχεται σε επαφή με το φως, καταστρέφεται. Αλλά και ο Ύλλος επιβεβαιώνει πως ο πατέρας του είναι ετοιμοθάνατος και έχει φρικτούς πόνους. Η ηρωίδα τότε σπεύδει να αυτοκτονήσει μην μπορώντας να αντέξει το κακό που προκάλεσε στο Ηρακλή, άθελά της. Εκείνος ήρεμα φεύγει από τη ζωή, έχοντας την βεβαιότητα ότι επαληθεύονται παλιοί χρησμοί.

Δύο κεντρικοί ήρωες που συγκρούονται  και τα αποτελέσματα είναι πραγματικά καταστροφικά. Απιστία, κτηνώδης έρωτας για την Ιόλη, τιμωρία του ημίθεου. Η Δηιάνειρα (που το όνομά της σημαίνει αυτήν που καταστρέφει τον σύζυγό της) είναι σεμνή, βαθιά ερωτευμένη και υποταγμένη γυναίκα, είναι μια συμπαθητική για το κοινό ηρωίδα που βασανίζεται από το κακό που προκάλεσε και επιλέγει να αυτοκτονήσει. Αντίθετα, ο Ηρακλής μέσα στο έργο δείχνεται εγωκεντρικός, άσπλαχνος, άφοβος, προκλητικός, ακόμα και με τους δικούς του ανθρώπους, τον υπηρέτη του Λίχα, τον γιο και τη γυναίκα του. Οι δύο ήρωες δεν παρουσιάζονται ποτέ μαζί και αυτό είναι το θαυμαστό. Ο Σοφοκλής δίνει όλη τη δραματική ένταση και την αίσθηση της έντονης σύγκρουσης. Άλλωστε από τους τρεις τραγικούς είναι ο πιο ειδικούς στις συγκρούσεις, είναι αλήθεια.

Όταν πεθαίνει ο Ηρακλής, τα παιδιά του φεύγουν για την Αττική, για να αποφύγουν την καταδίωξη του Ευρυσθέα που γνωρίζει τελικά την ήττα από τον Ύλλο, το γιο του Ηρακλή.

Γενικά η συζυγική ζωή της γυναίκας ήταν μια διαρκής αγωνία, μια διαρκής εσωτερική πάλη. Ζούσε με τις αλλεπάλληλες απουσίες του (μια και έφευγε διαρκώς για να εκτελέσει τους Άθλους του), στην μεγάλη της μοναξιά.

Όπως ο Τηλέμαχος ξεκινά να αναζητήσει τον πατέρα του στην Οδύσσεια, έτσι και ο Ύλλος τον ψάχνει τον Ηρακλή κατόπιν παράκλησης της μητέρας του. Υπάρχουν και κάποιοι χρησμοί που σαν σκιά πλανώνται πάνω από τα κεφάλια τους.

 

Σοφοκλής (496-406 π.Χ.)

 

Στο έργο αυτό χαρακτηριστική είναι η τρομερή στήριξη του χορού στην ηρωίδα  και η ταύτισή του με την αγωνία της και τις δοκιμασίες που περνάει. Βέβαια, συχνά στέκεται αμήχανος βλέποντας τη δυσάρεστη εξέλιξη των πραγμάτων.

Χαρακτηριστικός είναι ο αποτρόπαιος τρόπος με τον οποίο αυτοκτονεί η ηρωίδα, μπήγοντας το δίκοπο μαχαίρι πολύ βαθιά μέσα της, ως το συκώτι. Θυσιάζεται για την παραφορά του έρωτα, ανενδοίαστα, σκληρά. Ο χρόνος και το πάθος κυριαρχούν μέσα στο έργο και ταυτόχρονα αποτελούν και τα στοιχεία που ενώνουν, αλλά και χωρίζουν ταυτόχρονα τους δύο ήρωες.

Με εύγλωττο τρόπο, θίγονται θέματα που αφορούν στην μεταβλητότητα των ανθρωπίνων πραγμάτων, στη δύναμη του ερωτικού πάθους και του μανιώδους ήρωα αλλά και το πεπερασμένο της γνώσης του ανθρώπου.

Ωραία, πλούσια, σημαντική η εν λόγω έκδοση που μάλιστα απέσπασε Κρατικό βραβείο Λογοτεχνικής μετάφρασης έργου Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στα Νέα Ελληνικά με μεταφράστρια την Ηλέκτρα Ανδρεάδη.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top