Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Χαραυγή ανάμεσα σε σκοτάδια
15/06/2021, 11:52 μμ

Χαραυγή ανάμεσα σε σκοτάδια

Γράφει ο Κωνσταντίνος Μπούρας // *

 

Μάριος Μιχαηλίδης, «Των Ενυπνίων», Εκδόσεις Νίκας, Αθήνα, Μάϊος 2021, σελ. 52

 

Έκτη ποιητική συλλογή (κυκλοφορούν και έξι πεζογραφήματα) του Κύπριου Μάριου Μιχαηλίδη που τιμάει την ελληνική γλώσσα καλλιεργώντας και αναπτύσσοντας μίαν ιδιόλεκτο λογίαν αλλά και καθομιλουμένην, με στοιχεία λαϊκά, ακόμα και ιδιωματικά, ντοπιολαλιές με την ελληνιστικήν «κοινήν ελληνικήν» συνεχίζοντας έτσι την πολιτιστική πρωτοπορία του Καβάφη που ανακάλυψε στην Ιστορία την πλέον ευεπίφορη μυθοπλαστική ευωχία.

Τριάντα οκτώ ποιήματα στεγάζει αυτή η συλλογή (τα τελευταία 16 πεζόμορφα, υπερχειλίζοντα όμως ρυθμού).

Με τεχνοτροπικές, γραμματικές και συντακτικές ιδιαιτερότητες (π.χ. δεν βάζει τελικό νι στην αιτιατική πτώση του θηλυκού) διαπλάθει ένα ποιητικό σύμπαν απολύτως διακριτό και ξεχωριστό στα Ελληνικά Γράμματα, αφού η μουσικότητα και η ευρυθμία του (ακόμα και δια της επαναλήψεως) τον εξαίρει από τον εσμό των τωρινών ποιητικολογούντων καταδεικνύοντας μία ποιητική αξία γόνιμη.

Οι συχνές καβαφικές αναφορές, παραπομπές, συνυποδηλώσεις, δάνεια και μεταστοιχειώσεις δεν περιορίζονται στο κοινό τους ιστορικό πεδίο και στην έγνοια τους για τον ελληνισμό, αλλά και σε έννοιες φιλοσοφικές (όπως ο Χρόνος, η φθαρτότητα του υλικού σώματος, το γήρας κ.λπ.).

Πρωτότυπες εικόνες που δεν παγιώνονται όμως σε περιληπτικές δηλώσεις δίκην γνωμικών αλλά περιελίσσονται γύρω από το κεντρικό νόημα.

ε’

Έγραψα ένα ποίημα

Σε χαρτί συσκευασίας τροφίμων

Όταν πέθανε το γατί μας το

Περιτύλιξα με ποίηση

 

Τώρα κάθομαι και λογαριάζω

Σε ποιες χωματερές μάς έχουν ρίξει

 

Η στίξη υπάρχει και ενυπάρχει μέσα στον καταιγισμό των αισθημάτων που υλοποιούνται και πέφτουν στην γόνιμη ποιητική ψυχή σαν βροχή από άλλους αιθέρες.

Η έννοια του «κλειστού», του περιχαρακωμένου («παράθυρο κλειστό», σελ. 15 − «κλεισμένο σύμπαν», σελ. 12 − «ο ειρμός της ψυχής κλεισμένος», σελ. 16) αποκαλύπτουν μια λεπταίσθητη ποιητική οντότητα που απεχθάνεται τις συμβάσεις και τον ενδεχόμενο δόλο των πραγματωμένων οραμάτων.

Μόνο τα όνειρα είναι ευρύχωρα (σελ. 16, 12, 42, 44).

Διαρκές αίτημα: η αγνότητα. Μόνο εχέγγυο για την ευτυχία: η αθωότητα.

Ο πόθος συντροφεύει με την αγάπη (σελ. 17).

Εφιαλτικός φουτουρισμός και υποδόρια ειρωνεία στο ποίημα η’ (σελ. 17).

Ο Χρόνος επανέρχεται στις σελίδες 10 και 18.

Μικροδιάστατη μεγαλοσύνη το ποίημα ι’ (σελ. 18).

Γεωπονική τρυφηλότητα προδίδει και αποκαλύπτει το ποίημα ια’ (σελ. 19). Εδώ το κλειστό σύστημα εικονοποιείται με την «μεμβράνη» που «ξερνά έμπυα αποστήματα».

 

Μάριος Μιχαηλίδης

 

Ο πλεονασμός είναι συχνό εργαλείο στο ποιητικό εργαστήριο του Μάριου Μιχαηλίδη, λειτουργεί με εμφατικό τρόπο και δηλώνει πρόθεση. Συμβάλλει στην δημιουργία ενός διακριτού ύφους, που επιτρέπει τον εμβολισμό σπανίων αρχαίων ελληνικών λέξεων με την χαμένη πια γενική πτώση της αττικής σύνταξης.

Επίμονη ανθολογία. Το ποίημα ιγ’ «ευωδιάζει» (συναισθητική μεταφορά).

Οι αρχαιόθεμες και αρχαιοπρεπείς λέξεις δείχνουν πως ίσως οι Κύπριοι είναι περισσότερο περήφανοι από τους περισσότερους Ελλαδίτες για την πολιτισμική κληρονομιά μας.

Διακριτική σουρεαλιστική εικονοπλασία στο ποίημα ιε’ (σελ. 23): «Εσύ υπέροχε μαστιγοφόρε των συρμών».

Εξωστρεφές, εξωλάμνον, εξελασσόμενο, εξ-ελισσόμενο το ποίημα ιζ’ (σελ. 25).

Ο Μάριος Μιχαηλίδης δεν φτιάχνει δικές του λέξεις, δεν νεολογίζει, χρησιμοποιεί όμως τους λεκτικούς κώδικες με ανανεωτικό τρόπο αναδιατάσσοντάς τους.

Αναλυτική αφηγηματική σκέψη με έντονα τα στοιχεία της δραματικότητας και της σκηνοθεσίας. Όπως δεν αποφεύγει τις γενικές πτώσεις και τις νοηματικές επιπτώσεις τους, έτσι δεν διστάζει να συνδυάσει το «εγκαταβιώνω» με το «μπρίκι του καπετάν Φάουστ» χωρίς να φοβάται μήπως «μπατάρουμε» (σελ. 27). Αυτή η πολυπολιτισμικότητα είναι συστατικό στοιχείο της υψηλής σύγχρονης ποίησης, που επιτρέπει τον εμπλουτισμό της έκφρασης με πολυποίκιλα υλικά από διαδοχικά γλωσσικά υποστρώματα διαφορετικής υφής. Αυτή η δημοκρατική ανεκτικότητα επιτρέπει την μετατροπή της ποιητικής τέχνης σε ένα ανοικτό σύστημα που επιτρέπει τους αντικατοπτρισμούς των καιρών στο τυπωμένο σώμα των σημαινόντων σημείων που διεκδικούν απειρία σημαινομένων.

Η ονείρων επικράτεια είναι αδάμαστος αλλά λελογισμένη (στο ποίημα κβ’, της σελίδας 31). Μαγική αντίληψη της ζωής ως ονειροχώρας.

Τα στοιχεία της Φύσης συμμετέχουν στον ανθρώπινο πόνο (σελ. 33).

Οικολογική ευαισθησία στο ποίημα κδ’ (σελ. 34).

Κι αμέσως μετά αναφύεται ως εκ παρθενογενέσεως η βασική έννοια της «ευταξίας» των συμπάντων και των πάντων. Έννοια καθοριστική (στις σελίδες 35, 38,45) συγκοινωνεί υπογείως με την πυθαγόρεια αρμονία των σφαιρών και την χαμένη «χρυσή τομή» στα καλλιτεχνικά πεπραγμένα μας.

Έμμεσος ποιητικής κριτική στο ποίημα κς’ (σελ. 36).

Σιβυλλική διατύπωση των γνωστών θερμοδυναμικών αξιωμάτων στο αμέσως επόμενο ποίημα: «…γιατί οι τριγμοί γίνονται όλο και πιο επικίνδυνοι, μα το σύστημα εξακολουθητικώς δείχνει να αγνοεί τους κανόνες της ευστάθειας» (σελ. 37).

Οι «εραστές του απρόσιτου» ποθούν προφανώς την ευταξία (σελ. 38).

Αυτοσαρκαστικόν «ποίημα ποιητικής» το κθ’ (σελ. 39), όπου μιλάει «για κρύφια λαλήματα μιας παρασημαντικής, ταγμένης να διασύρει δια παντός όσα, μέχρι εκείνη τη στιγμή, είχαν γραφτεί».

Το «αμφιλεγόμενο της αυτοχειρίας» διατρέχει τα δύο αμέσως επόμενα ποιήματα λ’ και λα’ (στις σελίδες 40 και 41).

Η ποιητική όμως ιδεολογία του Μάριου Μιχαηλίδη αποκαλύπτεται ενδεχομένως στο ποίημα λε’ (σελ. 45): «…οι ποιητές φροντίζουν ώστε τα δικά των αμαλγάματα να φέρουν τα εχέγγυα μιας αιωνίου ιαχής που διασπείρει σημεία στίξεως στο υπερπέραν σε πείσμα των αρπακτικών που ελλοχεύουν ανά πάσαν στιγμήν και πάσαν ώρα».

Αγαπημένο του επίθετο το «εωθινός» (στις σελίδες 48 και 49), αγαπημένο ουσιαστικό η ανεμώνα (σελ. 49 και αλλού).

Θα επανέλθω όμως – πριν κλείσω – στο ποίημα ιη’ της σελίδας 26 που θα το τιτλοφορήσω «Η Ελευσίνειος Δήμητρα». Εδώ διαπιστώνουμε ότι επίθετο «αμφίκυρτος» επαναλαμβάνεται και στο επόμενο ποίημα. Αυτή η ιδιότυπος διαπίδυσις είναι χαρακτηριστικό στοιχείο της τεχνοτροπίας και της υφολογίας του Ποιητή Μάριου Μιχαηλίδη: δεν πρόκειται – κατά την γνώμη μου – για έμμεσο διδακτισμό, αλλά για αναλυτική διαδικασία εμπέδωσης πρωτότυπων εικόνων και καινοφανών συνδυασμών εννοιών που δεν συγχρωτίζονται συνήθως.

Γενικά, πρόκειται για μια ποιητική εργασία που δείχνει βάσανο και πολύχρονη τριβή με τα εργαλεία εξάσκησης ενός επαγγέλματος που είναι μόνον ιδιότητα, λειτούργημα και πολιτισμική προσφορά.

Ο ποιητής ΔΕΝ είναι ένα κενό ανάμεσα σε δύο λέξεις, αλλά η χαραυγή ανάμεσα σε δύο σκοτάδια.

 

 

* O Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας , ποιητής, θεατρολόγος και κριτικός (www.konstantinosbouras.gr)

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top