Fractal

Οι φυσικές και άλλες καταστροφές ελαχιστοποιούνται, εάν η ενημέρωση αρχίσει από την παιδική ηλικία – Ένα βιβλίο για παιδιά και όχι μόνο

Γράφει ο Γιάννης Σ. Παπαδάτος // *

 

«Το βιβλίο των καταστροφών» της Μαρίας Ανδρικοπούλου. Εικονογράφηση Μυρτώ Δεληβοριά, εκδ. Καλέντης, Αθήνα 2022, σελ. 54

 

Η κλιματική αλλαγή ήδη είναι …post portas και η ανάγκη ουσιαστικής ενημέρωσης για όλους μας, ιδιαίτερα για τις μικρές ηλικίες, είναι απαραίτητη. Προπάντων για γεγονότα κατακλυσμιαία που δεν υπάρχει γι΄ αυτά επαρκής ενημέρωση. Το συγκεκριμένο βιβλίο είναι από τα ελάχιστα, αν όχι το πρώτο, στην ελληνική βιβλιογραφία, που περιέχει τα βασικά στοιχεία τα οποία συνθέτουν ένα πολύμορφο όσο και αλληλοεπηρεαζόμενο, πολλές φορές, φαινόμενο που είναι οι σύγχρονες φυσικές και ανθρωπογενείς καταστροφές.  Κι είναι οι ακόλουθες, όπως κατατάσσονται στο συγκεκριμένο βιβλίο: oι «Φυσικές καταστροφές»: Γεωλογικές (Σεισμός, Ηφαίστεια, Τσουνάμι, Κατολισθήσεις, Παράκτιες διαβρώσεις),  οι «Υδρομετεωρολογικές και κλιματικές καταστροφές» (Πλημμύρες, Δασικές πυρκαγιές, Ακραία καιρικά φαινόμενα, Ερημοποίηση, περιβαλλοντική υποβάθμιση), καθώς και οι «Βιολογικές προσβολές» (διάφορες επιδημίες και ασθένειες). Επίσης, στο βιβλίο αναφέρονται και οι καταστροφές που αλόγιστα προκαλεί ο άνθρωπος όπως οι πόλεμοι, η τρομοκρατία, τα χημικά και πυρηνικά γεγονότα, οι τεχνολογικού τύπου καταστροφές όπως οι αστικές πυρκαγιές, τα διάφορα ατυχήματα είτε κατά τις διάφορες μεταφορές είτε τα ατυχήματα που προκαλούνται από την πυρηνική ενέργεια ή τα ατυχήματα στις βιομηχανίες.

Από τους τίτλους και μόνο φαίνεται ότι το βιβλίο είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον. Στη συνέχεια της ανάγνωσης, τούτο, αποδεικνύεται από την οργάνωσή του που είναι ένα βασικό στοιχείο των βιβλίων γνώσεων. Η συγγραφέας μετά από έναν πρόλογο για τις καταστροφές και το περιεχόμενό τους, με κατατοπιστικά στοιχεία τα οποία ενημερώνουν τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες, κατατάσσει τα στοιχεία καθεμιάς  καταστροφής με υποδειγματική σειρά, ανάλογα με τη φύση της.

Για παράδειγμα και σχετικά με τον σεισμό -που αναφέρεται σε πέντε σελίδες-, σημειώνονται με ευσύνοπτο τρόπο σε μια στήλη, αριστερά στις δυο πρώτες σελίδες,  κάποια στοιχεία για το μέγεθος και την ένταση, ιστορικά στοιχεία για μεγάλους σεισμούς, καθώς και τα είδη των σεισμών. Στις στήλες δεξιά των δύο πρώτων σελίδων, αναδύονται ένα μικρό λεξικό  για συναφείς με τον σεισμό  έννοιες (εστία, επίκεντρο κ.ά.), πληροφορίες για το πώς προκαλούνται οι σεισμοί, περισσότερα ιστορικά στοιχεία και άλλες πληροφορίες: για τους σεισμολόγους, τον πρώτο σεισμογράφο, τις επιπτώσεις από τους σεισμούς, πληροφορίες για την Ελλάδα ως σεισμογενή χώρα, καθώς και για τον σεισμό της Λισαβόνας του 1755, που έμελλε να σταθεί η αρχή της μελέτης του φαινομένου των σεισμών και της προστασίας από αυτούς.  Ενδιαφέρον παρουσιάζει η τρίτη σελίδα που εξηγεί τι πρέπει να κάνουμε πριν από τον σεισμό, κατά τη διάρκεια και μετά τη λήξη του. Στις δύο τελευταίες σελίδες παρουσιάζεται ένα μεγαλύτερο λεξικό με παραδοσιακά/μυθολογικά στοιχεία για το φαινόμενο στους διάφορους λαούς. Με αυτόν τον πλήρη όσο και ευκολοδιάβαστο και αβίαστο τρόπο, το μικρό παιδί ενημερώνεται επαρκώς για τον εγκέλαδο.

Παρόμοια, τηρουμένων των αναλογιών και της παρουσίας των φαινομένων των άλλων καταστροφών παρουσιάζονται και οι σχετικές πληροφορίες. Μετά την παράθεση των καταστροφών, γίνεται ενημέρωση για τα προληπτικά μέτρα σχετικά με την αντιμετώπιση των κινδύνων κι επίσης εξηγείται τι πρέπει να κάνουμε στις έκτακτες περιπτώσεις αυτών των κινδύνων. Τονίζεται ο σεβασμός στη φύση, η αναγκαία συμβίωσή μας με τις καταστροφές αλλά και η ελαχιστοποίηση των αποτελεσμάτων τους με τη δική μας συμβολή (π.χ. οικονομία στην ενέργεια, λογική χρήση των υδάτινων πόρων, προστασία του περιβάλλοντος και προπάντων σεβασμός στη φύση, λογική χρησιμοποίηση συσκευών κ.ά. ). Το βιβλίο τελειώνει με την παράθεση των παγκόσμιων ημερών που, εννοείται ότι αποτελούν ευκαιρίες στη σχολική τάξη με τα παιδιά για την ουσία των καταστροφών, αφού αποτελούν αλληλένδετες περιοχές. Επίσης, παρατίθεται και η  κατάλληλη βιβλιογραφία.

Το συγκεκριμένο βιβλίο συγκεντρώνει εκείνα τα χαρακτηριστικά στοιχεία που, σύμφωνα με τους θεωρητικούς, είναι απαραίτητο να έχουν τα βιβλία γνώσεων. Είναι πρωτίστως έγκυρο και αξιόπιστο. Η συγγραφέας, εκμεταλλεύεται τις κύριες επιστημονικές γνώσεις και τις μεταφέρει με απλό και ευσύνοπτο τρόπο, κατάλληλο για την παιδική προσληπτικότητα. Επίσης, παραθέτοντας βιβλιογραφία, δείχνει αφενός την άντληση των επιστημονικών γνώσεων από αυτήν, αφετέρου κλείνει το μάτι στους εκπαιδευτικούς και στους γονείς προκειμένου, να καλλιεργήσουν στα παιδιά τους, παράλληλα με τη φιλαναγνωσία (γιατί προς τη φιλαναγνωσία δεν οδηγούν μόνο τα λογοτεχνικά βιβλία), τη σπουδή για περαιτέρω αναζήτηση και εμπλουτισμό των γνώσεων. Το τελευταίο είναι απαραίτητο, αφού σε πολλά σημεία του βιβλίου προσφέρεται η δυνατότητα στον αναγνώστη και στην αναγνώστρια ώστε να ενεργοποιηθούν, που είναι και ο αποκλειστικός στόχος ενός επιτυχημένου βιβλίου γνώσεων.

Επίσης, ένα στοιχείο που συνηγορεί στην εγκυρότητα και την αξιοπιστία ενός βιβλίου γνώσεων, το οποίο, βέβαια, δεν είναι πάντα και απαραίτητο, είναι η ειδικότητα του/της συγγραφέα. Δηλαδή, όσο πιο κοντά στο περιεχόμενο του βιβλίου είναι οι σπουδές του/της τόσο πιο έγκυρο θεωρείται το βιβλίο. Η συγγραφέας του βιβλίου έχει ικανή θητεία στη συγγραφή βιβλίων για παιδιά, αλλά κυρίως έχει μεταπτυχιακές σπουδές στο ΕΚΠΑ, σχετικές με τις Στρατηγικές Διαχείρισης Περιβάλλοντος, Καταστροφών και Κρίσεων.

Αλλά, πρόσθετα σημαίνον ενδιαφέρον παρουσιάζει και η εικονογράφηση της Μυρτώς Δεληβοριά. Πρόκειται για μια εικονογράφηση ενεργητικού ενδιαφέροντος, κοντά στον ρεαλισμό, κάποιες στιγμές με συμβολικά στοιχεία, η οποία δεν αποτυπώνει μόνο βασικές ορίζουσες του περιεχομένου, αλλά προβαίνει σε ανάγλυφες και ευφυώς παραστατικές ερμηνείες.  Θα έλεγα ότι είναι ένα στοιχείο που δίνει περαιτέρω αξία σ’ εκείνα τα βιβλία γνώσεων που δεν εξαντλούνται μόνο στη  φωτογραφικού τύπου εικονογράφηση.

 

Βιβλιογραφία

Καρπόζηλου, Μ. Το παιδί στη χώρα των βιβλίων. Αθήνα: Καστανιώτης, 1994, σσ. 120-145 [Αξιολόγηση των βιβλίων γνώσεων].

Norton, E.D. Μέσα από τα μάτια ενός παιδιού. Εισαγωγή στην παιδική λογοτεχνία. Μετ. Φ. Καπτσίκη-Σ. Καζαντζή. Αθήνα: Επίκεντρο, 2007, σσ. 640-647.

Παπαδάτος, Σ. Γ. Το παιδικό βιβλίο στην εκπαίδευση και στην κοινωνία. Αθήνα: Παπαδόπουλος, 2014, σσ. 223-272 [Η μελέτη και αξιολόγηση των βιβλίων γνώσεων].

 

 

Μαρία Ανδρικοπούλου

 

 

Η Μαρία Ανδρικοπούλου γεννήθηκε στην Αθήνα όπου ζει και εργάζεται. Σπούδασε κλασική φιλολογία. Είναι κάτοχος δύο μεταπτυχιακών  τίτλων σπουδών με ειδίκευση στην Πολιτιστική Πολιτική, Διοίκηση και Επικοινωνία (Πάντειο Πανεπιστήμιο) και  στη Στρατηγική Διαχείρισης Κρίσεων και Καταστροφών (ΕΚΠΑ). Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια επιμέλειας  κειμένων στο Εθνικό Κέντρο Βιβλίου. Είναι  μέλος της  Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς και του Eλληνικού  Κύκλου του Παιδικού Βιβλίου.   Έχουν εκδοθεί 10 βιβλία της για παιδιά. Κείμενά της έχουν δημοσιευτεί σε συλλογικούς τόμους.  Διατηρεί τη στήλη «Ζήτω η περιέργεια» στο Μαγικό κόσμο του παιδικού βιβλίου της εφημερίδας Kosvoice με βιβλιοπαρουσιάσεις παιδικών βιβλίων.

 

 

* Ο Γιάννης Σ. Παπαδάτος είναι αν. καθηγητής του Παν/μίου Αιγαίου και κριτικός .

 

 

Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top