Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Το μαγεμένο τραγούδι του νερού και των λέξεων
30/06/2021, 10:06 πμ

Το μαγεμένο τραγούδι του νερού και των λέξεων

Γράφει η Χαρά Νικολακοπούλου // *

 

Λίλια Τσούβα, «Το τραγούδι των Ινουίτ», εκδ. Βακχικόν 2021

 

Ένα ποτάμι διασχίζει τις περισσότερες ιστορίες της Λίλιας Τσούβα. Ένα ποτάμι που μπορεί να λέγεται Νέκαρ, Σχίι, Βέζερ, Λίφι, Μοντέγκο, Τάγος, Τάμεσης.  Κι όταν δεν είναι ποτάμι, είναι ο Ωκεανός –καμιά φορά ο Ειρηνικός-  που στέλνει ένα απαλό ρεύμα να τυλίξει σαν σεντόνι την περιοχή. Σε κάποια γωνιά της ιστορίας στέκεται σιωπηλό– αγγελιαφόρος παράξενων μηνυμάτων- ένα μνημειώδες έργο τέχνης.  Μπορεί να είναι Η Δαντελού του Βερμέερ, η Ιλιάδα, ο Μαγικός Αυλός,  οι εφιαλτικοί πίνακες του Φράνσις Μπέικον, η Ταφή του κόμητος Οργκάθ του Θεοτοκόπουλου, το Μπουκ οφ Κελλς στο Δουβλίνο, ο Κήπος των επίγειων απολαύσεων του Ιερώνυμου Μπος.

Κι έπειτα έρχεται η μαγεία των τοπωνυμίων και των ονομάτων, τα εξωτικά ονόματα που ηχούν με μια εξαίσια μουσική στ’ αυτιά του αναγνώστη. Σαν να πρόκειται για ένα βιβλίο όπου  μια υπόκωφη μουσική παρτιτούρα διακρίνεται αχνά στο φόντο.  Μάικο, Ενσινίτας, Κράιμχιλντ, Ματίλντα, Γάνδη, Κοϊμπρα, Τολέδο, Τσιλόε,  Κιριμπάτι, Ινουίτ. Και βέβαια πώς θα μπορούσε να λείπει η Βενετία;

Οι περιγραφές περιεκτικές, ολοζώντανες, γεμάτες χρώματα, ζωγραφίζουν κάδρα.

«Ο δίσκος του φεγγαριού είχε πια χαθεί. Το πρόσωπο του Εουχένιο στο φως της μέρας πήρε την απόχρωση της στάχτης. Ήταν η τέταρτη μέρα που ξυπνούσε με τη βαθιά αίσθηση πως πνιγόταν μέσα σε μια παχύρρευστη λάσπη.

Θολή ομίχλη και ο αέρας μύρισε αμμωνία. Πήρε μαζί του δυο τρία από τα εμπανάδος που είχε μαγειρέψει και κατέβηκε. Τα νερά είχαν ανέβει, και το σπίτι στερεωμένο στους ψηλούς πασσάλους καθρεφτιζόταν σαν γίγαντας  πολύχρωμος με στραβά ξύλινα πόδια.

Γλίστρησε στο κανό. Ντάλκα το έλεγαν στη γλώσσα των Χόνος, αυτόχθονων κατοίκων της νότιας Χιλής. Σκάφος ελαφρύ, κατάλληλο για πλοήγηση στα νησιά του αρχιπελάγους.

Το νησί Τσιλόε, ένα μεγάλο νησί στον Ειρηνικό Ωκεανό με σχήμα ορθογώνιου παραλληλόγραμμου, το έλεγαν και ‘τόπο των γλάρων’».

(Τσιλόε, το νησί των γλάρων)

Τα 16 διηγήματα της συλλογής μας προσφέρουν γενναιόδωρα ό,τι πολυτιμότερο μέσα στις λιγοστές σελίδες τους: το ταξίδι.  Στον μύθο, στην ιστορία, στον χώρο, στον χρόνο.  Στα θαύματα, κυρίως σε αυτά. Πρόκειται για εκείνα τα θαύματα που ‘συμβαίνουν’ καθημερινά στην ζωή των απλών ανθρώπων αφού πολλές ιστορίες συμπλέκονται με τον μαγικό ρεαλισμό.

Με τη γέννηση του υπερρεαλισμού στο Παρίσι, στις αρχές του 20ου αιώνα, επιτεύχθηκε μια αξιοσημείωτη διεύρυνση στα σύνορα των εγκεφαλικών λειτουργιών. Οι σκέψεις και οι λέξεις έπαψαν να λειτουργούν στερεοτυπικά. Ακολούθησε μια  τολμηρή αναζήτηση πέρα από το ορθό και λογικό που επηρέασε βαθιά την πορεία της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Μία νέα, ανατρεπτική ένωση λέξεων μετάλλαξαν την γραπτή έκφραση, την παγκόσμια σκέψη και το πρωτοποριακό Παρίσι έδωσε τη σκυτάλη στη Λατινική Αμερική που γέννησε, στη δεκαετία του ’40, τον μαγικό ρεαλισμό. Η λατινοαμερικανική κουλτούρα, εξωτικό μείγμα λαών και πολιτισμών, έδωσε το κατάλληλο έδαφος για να ανθίσει  το παράδοξο, το φανταστικό, το εξωπραγματικό, που γίνεται οικείο.
Ο μαγικός ρεαλισμός ως λογοτεχνικό κίνημα συνταιριάζει αρμονικά το υπερφυσικό και το ανεξήγητο ως μέρος της πραγματικότητας. Με κυριότερους εκπρόσωπους του τον Αργεντινό Ερνέστο Σάμπατο, τον Μεξικανό Κάρλος Φουέντες, τον Περουβιανό Μάριο Βάργκας Λιόσα  τον Γαλλο-Αργεντινό Αδόλφο Μπιόι Κασάρες τη Χιλιανή Μαρία Λουίζα Μπομπάλ , τον Αργεντινό Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Περουβιανή Ιζαμπέλ Αλιέντε και βέβαια τον «πατριάρχη» του κινήματος, τον κολομβιανό  Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, ο μαγικός ρεαλισμός απογειώνεται και περνά αργότερα σε όλες τις  ηπείρους με εξίσου εμβληματικούς αντιπροσώπους.

 

Λίλα Τσούβα

 

Σε άλλα διηγήματα ,όπως στο ‘Η Μάικο’ και ‘Το τραγούδι των Ινουίτ’ επιστρατεύεται μια άλλη μορφή μαγικού ρεαλισμού που  ονομάζεται animist realism (ανιμισμός, με ρίζα τη λατινική λέξη anima που σημαίνει, ανάσα – πνεύμα – ζωή). Εδώ, μη ανθρώπινες οντότητες και στοιχεία της φύσης έχουν πνευματική ουσία, υπάρχει ισχυρή η παρουσία των πεθαμένων προγόνων και της παραδοσιακής θρησκείας.
Φυσικά, όπως συμβαίνει πάντα στην καλή λογοτεχνία,  την ουσιαστική μαγεία την πραγματώνουν και την υλοποιούν οι λέξεις. Απαλές σαν αέρινη αύρα, σαν κυματάκι, αστραφτερές σαν τα ξανθά σιταροχώραφα, ροδαλές σαν δέρμα μωρού, στιλπνές σαν ύφασμα μεταξωτό. Τις λέξεις χειρίζεται άψογα η συγγραφέας και με αυτές υφαίνει έξοχα τα μαγικά χαλιά των ιστοριών της.

Το βιβλίο είναι ένας ύμνος στην εξωτική ομορφιά, στην πολυπολιτισμικότητα, στις διαφορετικές κουλτούρες , τα ήθη και τα έθιμα των λαών, κυρίως είναι ένα κάλεσμα στην παιδικότητα, στην αθωότητα, στην μακρινή εκείνη εποχή που η αφήγηση ιστοριών ήταν το κύριο μέσο επικοινωνίας και συνεύρεσης και συνοχής της κοινότητας, και αυτό πηγαίνει πολύ πίσω, στις απαρχές του χρόνου, στο λυκαυγές της ιστορίας.

Τελειώνοντας Το τραγούδι των Ινουίτ– και τι κρίμα που τελειώνει τόσο γρήγορα- μην παραξενευτείτε αν αντηχήσει στ’ αυτιά σας από κάπου μακριά, από μια παγωμένη ερημιά,  το κατάτζιακ, το παράξενο τραγούδι των Εσκιμώων.

 

 

* Η Χαρά Νικολακοπούλου είναι φιλόλογος και συγγραφέας

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top