Fractal

Ζητήματα ζωής και θανάτου

Γράφει ο Χρήστος Χαρακόπουλος // *

 

Κανή Καραβά «Το τέρας μέσα τους», εκδ. Κέδρος

 

Το νέο μυθιστόρημα της Κανής Καραβά, «Το τέρας μέσα τους» από τις εκδόσεις «Κέδρος», πραγματεύεται το θέμα του έρωτα και του θανάτου σε μια από τις πιο μελανές περιόδους της σύγχρονης ιστορίας. Μεταφέρει τον αναγνώστη κατεξοχήν στο Βερολίνο και στην Αθήνα του 1938, λίγο πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο παρουσιάζοντας την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής.

Ο αναγνώστης βλέποντας το εξώφυλλο λαμβάνει τα πρώτα περικειμενικά στοιχεία για το περιεχόμενο του βιβλίου. Εξώφυλλο μουντό, σε αποχρώσεις του γκρι, όπως ταιριάζει σ’ ένα νουάρ, ατμοσφαιρικό μυθιστόρημα. Ο τίτλος, «Το τέρας μέσα τους», τυπωμένος με ψυχρά σκούρα γαλάζια γράμματα προδιαθέτει τον αναγνώστη για τον χαρακτήρα και τις πράξεις των ηρώων της ιστορίας. Στο φόντο η πύλη του Βρανδεμβούργου αποκαλύπτει ότι ένα μέρος της ιστορίας εκτυλίσσεται στο Βερολίνο, ενώ οι ναζιστικές σημαίες με τη σβάστικα είναι δηλωτικές του ιστορικού πλαισίου, το οποίο επέλεξε η συγγραφέας, για να ξεδιπλώσει την ιστορία της.

Σε αντίθεση με τη φωτογραφία του εξωφύλλου, από τις πρώτες σελίδες ο αναγνώστης μεταφέρεται στην Αθήνα λίγο πριν από την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Μία συνάντηση του Δημήτρη Μαρινάκη, διευθυντή της Υπηρεσίας Αλλοδαπών της Αστυνομίας Πόλεων με τον Ισίδωρο Αριστέα, φίλο κομμουνιστή, του οποίου ο αδελφός κινδυνεύει με εκτέλεση, κάνει αισθητή την ατμόσφαιρα που κυριαρχούσε στην Αθήνα εκείνη την εποχή.

Από την Αθήνα η συγγραφέας μας ταξιδεύει για λίγο, όχι στο Βερολίνο, αλλά στο Παρίσι. Εκεί η κόρη του Μαρινάκη, Κασσάνδρα, ταξιδεύει για μεταπτυχιακές σπουδές στην Ιστορία της Τέχνης. Συναντά και ερωτεύεται τον Γερμανό Ντίτο, διπλό πράκτορα, ο οποίος συστήνεται ως δημοσιογράφος.

Το ζευγάρι ταξιδεύει στο Βερολίνο και εκεί συμβαίνει η πρώτη μεγάλη ανατροπή, καθώς ο Ντίτο εξαφανίζεται και την Κασσάνδρα βρίσκει μισοπεθαμένη ο Βίγκο Μπέργκερ, υψηλά ιστάμενο στέλεχος της γερμανικής αντικατασκοπείας, σ’ ένα σπίτι στο οποίο έκανε έλεγχο η Γκεστάπο, την επομένη της Νύχτας των Κρυστάλλων. Η συνάντησή τους αποτελεί κομβικό στοιχείο της ιστορίας και έναρξη πλοκής μιας σειράς επεισοδίων, καθώς ο Βίγκο διακινδυνεύοντας και ο ίδιος, θα προσπαθήσει να σώσει την Κασσάνδρα και να τη στείλει στην Αθήνα. Τελικά, μετά από πολλές δυσκολίες θα τα καταφέρει και η Κασσάνδρα θα επιστρέψει  στην Αθήνα λίγο πριν από την αποχώρηση των Γερμανών. Γερμανική κατοχή, πείνα, αντίσταση, εκτελέσεις συνθέτουν το ιστορικό πλαίσιο της εποχής. Αλλοτριωμένοι Έλληνες υποδύονται ρόλους, για να σώσουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα και προβαίνουν σε ενέργειες που ξεπερνούν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Η αφήγηση τελειώνει κυκλικά στην Αθήνα, απ’ όπου και άρχισε, με το τέλος του πολέμου και τους εναπομείναντες ήρωες να γιατρεύουν τις πληγές τους.

Μέσα από ζωντανές περιγραφές, η συγγραφέας δημιουργεί με τη γραφή της σκηνικά εβραϊκών σπιτιών, γερμανικών γραφείων, υπηρεσιών, αλλά και των κέντρων της νυχτερινής ζωής της εποχής, όπου κυριαρχούν η καχυποψία, η προσποίηση και κυρίως ο φόβος.

Τους κεντρικούς ήρωες του μυθιστορήματος πλαισιώνουν «δορυφόροι» χαρακτήρες που διαμορφώνουν με τη δράση τους την εξέλιξη της ιστορίας. Κατάσκοποι, εθνικιστές, αντικομμουνιστές, καθεστωτικοί συνάδελφοι, χαφιέδες, αισθησιακές ερωμένες και συγγενικά πρόσωπα συμπληρώνουν με την παρουσία και τη δράση τους την πλοκή της ιστορίας. Κοινή συνισταμένη όλων ο φόβος. Στην Ευρώπη πριν από την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για τον εαυτό του, ακόμη και τα στελέχη του χιτλερικού καθεστώτος.

Κάθε ήρωας κρύβει κι ένα τέρας μέσα του. Το τέρας του ναζισμού οδηγεί σε βανδαλισμούς εβραϊκών σπιτιών, σε πογκρόμ, σε συγκεντρώσεις Εβραίων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, σε κάψιμο συναγωγών, σε βασανιστήρια και εκτελέσεις. Άλλα θύματά του γέροι, άρρωστοι, ομοφυλόφιλοι, τσιγγάνοι, ακόμα και παιδιά. Εξαίρεση δεν αποτελούν και οι Γερμανοί αντιφρονούντες που απολύονται, διώκονται και πολλές φορές κινδυνεύουν με τίμημα τη ζωή τους. Το τέρας που φέρουν μέσα τους κατατρώει τους ήρωες και τους οδηγεί σε εσωτερικές συγκρούσεις, στη μεταστροφή του χαρακτήρα τους – όπως συμβαίνει στον Βίγκο, ο οποίος στο τέλος καθαίρεται – και επηρεάζει συγκρουσιακά πολλές φορές τις οικογενειακές και ερωτικές τους σχέσεις.

Το μυθιστόρημα της Πόπης Καραβά είναι κατά βάση ιστορικό. Είναι φανερό ότι η συγγραφέας έχει κάνει επισταμένη μελέτη της ιστορίας, γεγονός που αποδεικνύεται από τη βιβλιογραφία που παρατίθεται στο τέλος του βιβλίου. Τα ιστορικά στοιχεία και γεγονότα είναι διάσπαρτα μέσα στην αφήγηση, χωρίς όμως να χάνουν την αξιοπιστία τους μέσα στο πέπλο της μυθοπλασίας. Τα αίτια της ανόδου του ναζισμού, οι συνθήκες που υπεγράφησαν εκείνη την εποχή, τα ονόματα των ιστορικών προσώπων, των υπηρεσιών και των επιχειρήσεων καταγράφονται από τη συγγραφέα με αξιοπιστία.

Η γραφή της Καραβά είναι ρεαλιστική. Τίποτα στο μυθιστόρημά της δεν παρουσιάζεται εξωραϊσμένο. Γραφή, επίσης, κινηματογραφική. Ο αναγνώστης-θεατής παρακολουθεί μέσα από την «κάμερα» της Καραβά τους ήρωες να υποδύονται ρόλους μέσα σε ακριβά και φτηνά ρεστοράν, να ανταλλάσσουν κρυφά μηνύματα σε κουρεία και κέντρα διασκέδασης, να τιμωρούν όσους τούς προδίδουν βάζοντας φωτιά σε μοναστήρι και να εξαφανίζονται μέσα σε νοσοκομείο, για να σωθούν.

Ξεκίνησα με το εξώφυλλο και με το εξώφυλλο θα κλείσω. Άφησα εσκεμμένα για το τέλος τη ρήση του συγγραφέα και ποιητή Χάινριχ Χάινε «Εκεί που καίνε βιβλία, μετά θα καίνε και ανθρώπους». Το βιβλίο της Καραβά είναι πάνω απ’ όλα επίκαιρο. Η οικονομική κρίση του 1929-1932 οδήγησε στην ανέχεια, στην άνοδο των φασιστικών καθεστώτων και στο ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου με την εισβολή της Γερμανίας στην Πολωνία το 1939. Σήμερα 83 χρόνια μετά, έχοντας διανύσει μία οικονομική κρίση που διήρκησε περισσότερο από δέκα χρόνια, αποτέλεσμα της προϋπάρχουσας κοινωνικής και όντας θεατές μιας νέας εισβολής, ευχόμαστε να μη ζήσουμε παρόμοιες καταστάσεις. Και αν τότε έκαιγαν το βιβλίο και στη συνέχεια έκαιγαν τον άνθρωπο, ευχόμαστε στις ημέρες μας που έχουμε ξεχάσει  το βιβλίο, να μην ξεχάσουμε τον άνθρωπο. Γι’ αυτούς τους λόγους το βιβλίο της Καραβά αξίζει να διαβαστεί.

Μερικά ηχητικά αποσπάσματα από το βιβλίο μπορεί ο μελλοντικός αναγνώστης να ακούσει στο παρακάτω βίντεο. :

https://www.youtube.com/watch?v=84GjhMpHf8c

 

Κανή Καραβά

 

Λίγα λόγια για τη συγγραφέα:

Η Κανή Καραβά γεννήθηκε στη Φτελιά της Δράμας, σπούδασε δημοσιογραφία και δημοσιολογία και εργάστηκε για πολλά χρόνια στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Είναι συγγραφέας έξι μυθιστορημάτων, πέντε από τα οποία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κέδρος: Ένας αιώνας, μια στιγμή (2010), Το πείραμα του χαμένου χρόνου (2011), Σχήμα οξύμωρον (2013) και Το τέρας μέσα τους (2021). Το πείραμα του χαμένου χρόνου κυκλοφόρησε στα αλβανικά με τον τίτλο Sprova e kohës së humbur από τον εκδοτικό οίκο Neraida το 2013 και το Σχήμα οξύμωρον στα γαλλικά, με τίτλο Oxymore, το 2015, από τις εκδόσεις Κέδρος.

 

 

* Ο Χρήστος Χαρακόπουλος είναι υποψήφιος διδάκτορας Δημιουργικής Γραφής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στη Διδακτική της Γλώσσας και Λογοτεχνίας και φοίτησε στο τριετούς φοίτησης Εργαστήριο Δημιουργικής Γραφής «Tabula Rasa». Σπούδασε κλασική φιλολογία κι εργάζεται ως αναπληρωτής φιλόλογος στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top