Fractal

“Το σώμα του εγκλήματος”: Ανθολογία Κλασικών Αστυνομικών Διηγημάτων

Γράφει η Ελένη Γκίκα //

 

“Το σώμα του εγκλήματος”,  Εκδόσεις Άγρα, 2018, σελ. 376

 

Θα μπορούσε να την αποκαλέσει κανείς Βίβλο του αστυνομικού διηγήματος. Βλάσφημο ε; Όχι και τόσο για το «Σώμα του εγκλήματος» αν αναλογιστεί κανείς ότι μέσα υπάρχουν αστυνομικές ιστορίες χωρίς έγκλημα, χωρίς αστυνόμο ακόμα πολλές φορές και χωρίς πτώμα. Και αν πληροφορηθεί ο αναγνώστης τις απαρχές της αστυνομικής αφήγησης.

Ναι, ετούτο το κόκκινο βιβλιαράκι με το σκληρό εξώφυλλο των εκδόσεων Άγρα φτάνει τόσο παλιά. Για τίτλο του έχει το εξής απλό αλλά ωστόσο πολυερμήνευτο: «Το σώμα του εγκλήματος». Είναι «συλλογικό» γι’ αυτό κι αρκείται να γράφει με μικρότερα γράμματα «Ανθολογία Κλασσικών Αστυνομικών Διηγημάτων». Και με ακόμα μικρότερα, τα ονόματα μέγιστων δημιουργών που εμείς γνωρίζουμε ωστόσο από διαφορετικά λογοτεχνικά είδη.

Κρατείστε την ανάσα σας: Ντάνιελ Χώθορν, Έντγκαρ Άλαν Πόε, Τσαρλς Ντίκενς, Γουίκλι Κόλλινς, Μάρκ Τουέιν, Όσκαρ Ουάιλντ, Άρθουρ Ντόναν Κόυλ, Baroness Orczy, Τζακ Λόντον, Μωρίς Λεμπλάν, Jacques Futrelle, R. Austin Freeman, Γκίλμπερτ Κιθ Τσέστερτον.

 

Τι είναι:  

Το «Σώμα του εγκλήματος» είναι μια ανθολογία δεκατριών κλασικών αστυνομικών διηγημάτων, στην οποία κείμενα-σταθμοί του είδους εναλλάσσονται με άλλα λιγότερο γνωστά, έχοντας πάντα κατά νου την απαίτηση για εξαιρετική λογοτεχνική ποιότητα. Χωρίς να προσπαθεί να αποτελέσει εξαντλητική παρουσίαση του αστυνομικού είδους στις αναρίθμητες παραλλαγές του, η ανθολογία δίνει μια αντιπροσωπευτική εικόνα του, από τις προδρομικές μορφές και την καθιέρωσή του έως τη δεκαετία του 1920.

Πρώτο έρχεται ένα διήγημα του Χώθορν, που μπορεί να θεωρηθεί πρόγονος του είδους, και η ανθολογία συνεχίζει με ένα ελάχιστα γνωστό διήγημα του Πόου, συγγραφέα που έθεσε τις βασικές γραμμές της αστυνομικής αφήγησης. Ακολουθούν διηγήματα σπουδαίων συγγραφέων που την καλλιέργησαν με τρόπο έμμεσο, όπως ο Ντίκενς, άριστος γνώστης του υποκόσμου, ο Ουίλκι Κόλλινς, ο Τζακ Λόντον, ο Όσκαρ Ουάιλντ και ο Μαρκ Τουέην, συνδυάζοντάς την όλοι με ένα υποδόριο και ευχάριστο χιούμορ. Ανθολογείται βεβαίως και ένα από τα διάσημα διηγήματα του Κόναν Ντόυλ με πρωταγωνιστή τον αδιαφιλονίκητο ήρωά του, τον Σέρλοκ Χόλμς, αλλά δεν παραλείπονται και λιγότερο γνωστές ιστορίες, όπως της Βαρόνης Όρτσυ η του Ρίτσαρντ Ώστιν Φρήμαν, συγγραφέων που αφιερώθηκαν κατά αποκλειστικότητα στην αστυνομική λογοτεχνία και γνώρισαν μεγάλη επιτυχία και δημοτικότητα στην εποχή τους. Περιλαμβάνεται επίσης μια ιστορία με τον Αρσέν Λουπέν, τον τζέντλεμαν διαρρήκτη, δημιούργημα του Γάλλου Μωρίς Λεμπλάν, καθώς και ένα διήγημα του Αμερικανού Ζακ Φουτρέλ, με πρωταγωνιστή τον καθηγητή Βαν Ντούσεν που είναι γνωστός με το παρατσούκλι “Ο Υπολογιστής”. Η συλλογή κλείνει με ένα από τα διηγήματα του Τσέστερτον με τον διάσημο ήρωά του Πατέρα Μπράουν, που προτιμά πάντα να απελευθερώνει τον μικροεγκληματία του παρά να τον παραδίδει στις αρχές για τιμωρία.

Η έκδοση συνοδεύεται από εμπεριστατωμένη εισαγωγή του Juan Antonio Molina Foix, που αναζητά τις ρίζες της αστυνομικής αφήγησης σε βιβλικά κείμενα, στον «Οιδίποδα» η στις «Χίλιες και μία νύχτες» και αναλύει τη διαμόρφωση και την καθιέρωση του είδους κατά τον 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα.

 

 

Οι ρίζες της αστυνομικής αφήγησης

«Κατά κάποιον τρόπο, – γράφει ο Juan Antonio Molina Foix στην εισαγωγή του, – από την εποχή του Κάιν και του Άβελ , η γοητεία και η αποκάλυψη του εγκλήματος υπήρξαν μέρος μιας γενικότερης ενασχόλησης που αναμφισβήτητα καταδεικνύει το ζωηρό ενδιαφέρον που ανέκαθεν γεννούσαν και πού βρήκε νωρίς από τις πρώιμες αφηγήσεις των Ασσυρίων, των Περσών, των Ελλήνων και των Ρωμαίων, που έβριθαν φόνων και άλλων εγκλημάτων, έως το είδος του πικαρέσκου μυθιστορήματος»,

Στην εισαγωγή του, επίσης, αναφέρεται σε αφηγήσεις του Ηροδότου που αφορούν τον Αιγύπτιο βασιλιά Ραμψίνιτο και τον πονηρό κλέφτη που κατάφερε να ξαφρίσει τον τεράστιο θησαυρό από ασήμι, ή τον θρύλο του φοβερού τέρατος, του Κάκου, που ήταν μισός άνθρωπος και μισός κτήνος και πήρε από τον Ηρακλή τέσσερις αγελάδες και τέσσερα βόδια και τα έκρυψε στη σπηλιά του στον Αβεντίνο λόφο (Βιργίλιος, Αινειάδα).

Αλλά και τον μύθο του Οιδίποδα και της Σφίγγας, που αφηγείται ο Σοφοκλής στο Οιδίπους Τύραννος και το αίνιγμά της. «Ποιο είναι το ζώο που το πρωί πηγαίνει με τα τέσσερα, το μεσημέρι με τα δυο και το βράδυ πριν κοιμηθεί με τα τρία». Και ο Οιδίποδας, χωρίς να διστάσει απαντά: «Το ζώο αυτό είναι ο άνθρωπος, που ως βρέφος χρησιμοποιεί και τα τέσσερα άκρα του, ως ενήλικος περπατά χωρίς άλλη βοήθεια με τα δυο του πόδια και ως γέρος πρέπει να στηρίζεται σε μπαστούνι».

Τα ανατολίτικα παραμύθια που περιλαμβάνονται στις Χίλιες και μία νύχτες, το «Τρία μήλα» ή «Ο σουλτάνος της Υεμένης και οι τρεις γιοι του» και η περσική παραλλαγή της ίδιας ιστορίας με τον τίτλο «Το ταξίδι και οι περιπέτειες των τριών πριγκίπων του Σερεντίπο».

Σε κάθε περίπτωση, το θέμα είναι η δοκιμασία της ευφυίας προκειμένου να επιλυθεί μια σπαζοκεφαλιά. Εκεί βρίσκεται η ουσία του πράγματος. Η προσπάθεια του μυαλού να λύσει το αίνιγμα είναι εκείνο που δίνει στις ιστορίες αυτές το αδιαμφισβήτητο ψυχαγωγικό τους χαρακτήρα. Η οξύνοια του συγγραφέα που πλέκει το μυστήριο μοιάζει πάρα πολύ με την αντίστοιχη του αναγνώστη που στύβει το μυαλό του προσπαθώντας να βρει τη λύση. Η ευχαρίστηση και των δυο είναι παρόμοια. Αυτό συνιστά και τη βάση της αστυνομικής ιστορίας: να ερεθιστεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη και η επιθυμία του να μαντέψει μια αλήθεια κρυμμένη και άπιαστη.

 

 

Η άνθιση του είδους

Η δημοτικότητα του «αστυνομικού» εξαπλώθηκε σε όλον τον κόσμο κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα χάρη σε συγγραφείς όπως ο Ντίκενς, ο Σέρινταν Λε Φάνυ, ο Ουίκλι Κόλλινς, ο Εμίλ Γκαμποριώ και ο Άρθουρ Κόναν Ντόυλ, ο οποίος με τη δημιουργία του Σέρλοκ Χόλμς χάρισε την οριστική αναγνώριση στο είδος. Πολύ διαφορετικός από τον Χολμς είναι ο Αρσέν Λουπέν, το τελευταίο παράδειγμα του κακοποιού – ήρωα.

Αυτός ο ιππότης – μικροκλέφτης, χρησιμοποιεί την ίδια μέθοδο με τον ερασιτέχνη ντεντέκτιβ του Κόναν Ντόυλ, αλλά από την ανάποδη: Αν για τον τελευταίο ερχόμαστε κάθε φορά αντιμέτωποι με ένα καινούργιο έγκλημα το οποίο έχει να διαλευκάνει, με τον Λουπέν γνωρίζουμε εκ των προτέρων πώς ο υπαίτιος είναι ακριβώς ο ίδιος  πρωταγωνιστής κι εμείς παρακολουθούμε πώς θα καταφέρουν να τον πιάσουν. Αληθινός καλλιτέχνης της μεταμφίεσης, που δεν παίρνει τον εαυτό του ποτέ στα σοβαρά, αυτός ο συμπαθητικός και φλογερός κατεργάρης προσφέρει με τα κατορθώματά του διασκέδαση.

Κάπως έτσι ήταν και η απαρχή του αστυνομικού: γρίφος, σπαζοκεφαλιά, ευφυία, αφήγηση, αναλυτική και κριτική σκέψη, παρατήρηση, και ψυχολογία του βάθους όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης διαβάζοντας αυτά τα πρώτα αστυνομικά διηγήματα. Με τον χρόνο να γυρίζει ανάποδα σε εκείνο του Χώθορν και τον Φόνο να μη διαπράττεται τελικά, με τους επιθεωρητές και τα αίματα να απουσιάζουν, με ατμόσφαιρα, οξυδέρκεια, άρωμα εποχής και στοιχεία που προσφέρονται για κοινωνιολογική μελέτη. Ιστορίες που εν πολλοίς περιέχουν κορύφωση και κάθαρση, χωρίς να σου δείχνουν την σκηνή του εγκλήματος, ακριβώς όπως και στην αρχαία τραγωδία. Διαβάστε τα.

 

 

Δημοσιεύθηκε στον Φιλελεύθερο

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top