Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Όταν οι λέξεις δεν είναι παρά ένα σύνολο συμβόλων
28/10/2020, 9:57 πμ

Όταν οι λέξεις δεν είναι παρά ένα σύνολο συμβόλων

Γράφει η  Ελένη Γκίκα //

 

 «Το Σπήλαιο των Ιδεών», Χοσέ Κάρλος Σομόθα, Μετάφραση: Μελίνα Παναγιωτίδου, εκδ. Πατάκη, σελ. 424

 

«Η είδησις αποτελεί εφεύρημα του Φιλοκείμενου: χάρη σ’ αυτήν, οι εικόνες αποκτούσαν ευχέρεια κινήσεων, ανεξαρτησία… δεν συνδέονταν με ό,τι ήταν γραπτό, αλλά με τη φαντασία του αναγνώστη… Ένα κεφάλαιο, επί παραδείγματι, μπορούσε να περιέχει τη μορφή ενός λιονταριού ή μιας νέας με κρίνο!…»

Ο Χοσέ Κάρλος Σομόθα δεν είναι τυχαίος συγγραφέας, ως Ψυχίατρος αγγίζει τα μύχια των ηρώων του, το κουκούτσι των πραγμάτων. Και ως συγγραφέας, μονάχα τα μεγάλα θέματα της ύπαρξης φαίνεται να τον απασχολούν. Επιχειρώντας, μάλιστα να μας τα δώσει με εύληπτο τρόπο, φροντίζει το πρώτο επίπεδο της γραφής του, κατά συνέπεια και της ανάγνωσης, να είναι φαινόμενο ή πρόβλημα της ζωής και των καιρών μας, και μάλιστα σοβαρό:

Στα «Γράμματα ενός ασήμαντου δολοφόνου» μέσα από μια συγγραφέα αστυνομικών μυθιστορημάτων, διερευνούσε το θάνατο, σε Ανατολή και σε Δύση, για ορθολογιστές και παγανιστές.

Στο μυθιστόρημά του «Η Κλάρα στο μισοσκόταδο», έστηνε ένα σκληρό αστυνομικό επάνω στις καινούργιες εικαστικές συνθήκες: ζωντανοί καμβάδες κι αγάλματα, άνθρωποι ως έργα τέχνης, το αποτέλεσμα ήταν αποκαλυπτικό κι εκρηκτικό.

Στη «Θεωρία των χορδών» χρησιμοποιούσε τις άπειρες γνώσεις του από την Φυσική και από τη σχετική θεωρία για να στήσει ένα θρίλερ επιστροφής μας στο παρελθόν.

«Η γυναίκα με το νούμερο 13» ήταν μια σπουδή επάνω στην τοξίνη των λέξεων: Ποιητικές φράσεις, κείμενα σπουδαίων και κλασσικών που διαθέτουν την μυστηριώδη δυναμική να γίνονται ενέργεια, ύλη, να αλλάζουν συνθήκες κι ανθρώπους.

«Το σπήλαιο των ιδεών» το οποίο επανακυκλοφόρησε κι ευτυχώς (διότι ήταν εξαντλημένο) αυτή τη φορά από τον Πατάκη, είναι το μυθιστόρημα που μας αφορά άμεσα, αναφέρεται στο δικό μας σημαντικό κι ένδοξο παρελθόν.

Διαδραματίζεται στην Αρχαία Αθήνα μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, και μας δίνει την ευκαιρία να συναντήσουμε τον Πλάτωνα και την περίφημη Ακαδημία του, να ακούσουμε πώς ενστερνίζεται τον Ευριπίδη και τις Βάκχες του ένας ψυχίατρος – συγγραφέας ο οποίος έχει γεννηθεί στην Αβάνα, να γνωρίσουμε κι από εκείνον την Πλατωνική Πολιτεία, να ζήσουμε, τρόπον τινά, κι εμείς στο δικό μας Σπήλαιο των Ιδεών.

Και ως είθισται, το πρώτο επίπεδο ανάγνωσης, όπως πάντα φροντίζει ο συγγραφέας να είναι ένα αστυνομικό θρίλερ, είναι μυστηριώδες και θελκτικό: Ένας έφηβος, λαµπρός µαθητής της Ακαδηµίας του Πλάτωνος, βρίσκεται νεκρός, κατασπαραγµένος, όπως φαίνεται, από λύκους. Όµως ο δάσκαλός του, ο Διαγόρας, βέβαιος για τον τρόµο που είχε δει στα µάτια του νέου την προηγουµένη του θανάτου του, καταφεύγει στις υπηρεσίες του Ηρακλή Πόντορος, Αποκρυπτογράφου Αινιγµάτων. Ένας πλατωνικός φιλόσοφος και ένας θιασώτης της τετράγωνης λογικής θα αποδυθούν στην αναζήτηση της Αλήθειας και των ενόχων, ενώ τα διαµελισµένα πτώµατα θα πληθαίνουν στους δρόµους του τέως κλεινού άστεως.

Η βασική ιστορία είναι αυτή εάν δεν διέθετε και άπειρα επίπεδα: έναν μεταφραστή ο οποίος χρόνια αργότερα σχολιάζει αυτή την ιστορία όπως διασώθηκε από παπύρους, φέροντας ωστόσο τα επεμβατικά σημάδια ενός άλλου μεταφραστή και αν δεν ήταν έγκλειστος ενός παράφρονα για να «διαβάσει» σωστά την αρχική ιστορία αναζητώντας, μάλιστα, και τα κλειδιά.

Ο Μεταφραστής, ο οποίος ταυτοχρόνως είναι και επιμελητής, θα μπορούσαμε να πούμε και ο Ιδανικός Αναγνώστης, με τις σημειώσεις του, μας παραδίδει, τελικά, ένα βιβλίο μέσα στο βιβλίο, υποστηρίζοντας ότι η αρχική ιστορία, εκείνη του παπύρου, είναι ειδητική: αφηγείται, δηλαδή, και μια άλλη ιστορία μέσα από λέξεις-κλειδιά σε κάθε κεφάλαιο, στα οποία ο ίδιος διακρίνει τους Άθλους του Ηρακλή (είναι δώδεκα και τα κεφάλαια).

Το γοητευτικό αποτέλεσμα είναι ένα αταξινόμητο μυθιστόρημα, αποσπασματικό και ερμητικό, που αποτελεί ταυτοχρόνως ένα εξαιρετικό αστυνομικό και ερωτικό, ένα φιλοσοφικό θρίλερ (τουλάχιστον την Πλατωνική Θεωρία θα την μάθουμε για τα καλά) και ένα δοκίμιο περί ανάγνωσης. Διότι στις σελίδες του, άλλα καταλαβαίνει ο κάθε αναγνώστης, θα μας το αποδεικνύει περίτρανα ο Μεταφραστής και ο απαγωγέας του, αλλά και ο Πλατωνιστής Διαγόρας και ο ορθολογιστής Αποκρυπτογράφος Αινιγμάτων Ηρακλής Πόντορος, ανά πάσα στιγμή:

 

«Βεβαίως, εσένα σε συνέφερε να μεταφράσεις το λεπτός ως “αδύνατος” και φαντάζομαι γιατί! Όμως μην ανησυχείς, δεν είσαι ο μόνος, καθείς διαβάζει αυτό που επιθυμεί να διαβάσει. Οι λέξεις δεν είναι παρά ένα σύνολο συμβόλων τα οποία προσαρμόζονται πάντα στην αρέσκειά μας».

Αλλά και:

«Μυριάδες ανθρώπων έχουν ουλές και φορούν δαχτυλίδια, αλλά αυτό που συμβαίνει είναι ότι θαυμάζεις τον πρωταγωνιστή και θέλεις να του μοιάσεις πάση θυσία… ιδίως στις πλέον ενδιαφέρουσες στιγμές. Η έπαρση όλων των αναγνωστών: νομίζετε ότι το κείμενο έχει γραφτεί έχοντας κατά νου εσάς και, όταν το διαβάζετε, φαντάζεστε τη σκηνή με τον δικό σας τρόπο!»

 

Ένα βιβλίο που διαβάζετε με κομμένη την ανάσα και ξαναδιαβάζεται για να γίνει ένα άλλο βιβλίο όσες φορές αντέξει κανείς. Με κρυμμένες αλήθειες που μπορεί και να μας πονάνε, και κλειδιά τα οποία μας διαφεύγουν, δεν αντέχουμε όλοι τα ίδια. Σίγουρα ένα μυθιστόρημα που δεν πρέπει να χάσει κανείς. Όσο για την ιστορία του συγγραφέα του:

 

Jose Carlos Somoza

 

 

Ο Χοσέ Κάρλος Σομόθα είναι ψυχίατρος. Γεννήθηκε στην Αβάνα το 1959 και ζει στη Μαδρίτη από το 1960. Η πρώτη του εμφάνιση στα ισπανικά γράμματα πραγματοποιήθηκε το 1994, αλλά τα έργα του γνώρισαν επιτυχία πολύ σύντομα: “La ventana pintada” (βραβείο Cafe Gijon 1998), “Cartas de un asesino insignificante” (1999), “Dafne desvanecida” (υποψήφιο βραβείου Nadal 2000), “Miguel Will” (βραβείο θεάτρου Miguel de Cervantes 1997), “Langostas” (σενάριο ραδιοφωνικής εκπομπής, βραβείο Margarita Xirgu 1994). Το “Σπήλαιο των ιδεών”, το έκτο του μυθιστόρημα, κυκλοφόρησε σε εννέα χώρες (Αγγλία, Βραζιλία, Γαλλία, Ελλάδα, Ισραήλ, Γερμανία, Ιταλία, Πολωνία, Πορτογαλία). “Η Κλάρα στο μισοσκόταδο” τιμήθηκε με το ισπανικό βραβείο μυθιστορήματος Fernando Lara, το 2001 και με το διεθνές βραβείο αστυνομικής λογοτεχνίας Hammett το 2002.

 

 

 

 

 

Δημοσιεύθηκε στον Φιλελεύθερο

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , , , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top