Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ήθη και έθιμα του κρητικού γάμου στους Λάκκους Κυδωνίας τον 19ο αιώνα
09/06/2020, 11:18 μμ

Ήθη και έθιμα του κρητικού γάμου στους Λάκκους Κυδωνίας τον 19ο αιώνα

Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης //

 

Κωνσταντίνου Φουρναράκη: «Το ποίημα του Χατζημιχάλη Γιάνναρη, Γάμος κρητικός εις Λάκκους Κυδωνίας 1864», Χανιά 2018.

 

Υπήρξε αθλητής ο Ελευθέριος Βενιζέλος; Τι σχέση έχει με τις διαβατήριες τελετές της αρχαιότητας ένας κρητικός γάμος; Είναι δυνατόν να υπάρχουν αθλητικά και θεατρικά δρώμενα κατά τη διάρκεια του γλεντιού στον κρητικό γάμο;

Αυτά τα ερωτήματα απαντά το ιστορικό πόνημα του έγκριτου φιλόλογου Κωνσταντίνου Φουρναράκη «Το ποίημα του Χατζημιχάλη Γιάνναρη, Γάμος κρητικός εις Λάκκους Κυδωνίας 1864», Χανιά 2018. Το επιθαλάμιο επύλλιο του περίφημου Λακκιώτη οπλαρχηγού Χατζημιχάλη Γιάνναρη (1832- 1916) αποτελεί ένα λογοτεχνικό έργο, το οποίο δέχτηκε επιρροές από την «Κρητηίδα» του Αντώνιου Αντωνιάδη και τους «Κρητικούς Γάμους» του Σπυρίδωνα Ζαμπέλιου, περιγράφει το γάμο του ποιητή με την Ελένη Κατάκη. Η τελετή και το γλέντι έγιναν το 1864 στους Λάκκους της Επαρχίας Κυδωνίας Χανίων, τόπο καταγωγής και διαμονής του Χατζημιχάλη.

Ο συγγραφέας εξηγεί με γλαφυρό τρόπο τον τρόπο γραφής, την ιδιωματική γλώσσα και την ποιητική τεχνική του Κρητικού οπλαρχηγού σε σχέση με τη μόρφωσή του και τον τρόπο ζωής της τοπικής κοινωνίας, ενώ ταυτόχρονα περιγράφει την καταγωγή του, τον εξαιρετικό χαρακτήρα του και την περιπετειώδη ζωή του, με τους πολύχρονους αγώνες ενάντια στους Τούρκους. Ο Κωνσταντίνος Φουρναράκης σχολιάζει εκτενώς τις τρείς διαλογικές σκηνές του ποιήματος: η πρώτη αφορά στο έθιμο της «κλεψιάς» της νύφης, δηλαδή την εικονική απαγωγή της νύφης πριν το μυστήριο του γάμου, η δεύτερη σκηνή, η μαντιναδομαχία είναι ένας αγώνας λόγων με δίστιχα, ενώ η τρίτη είναι το θεατρικό δρώμενο του λυράρη Ψαρόγαρου με τις «γράδες». Η «κλεψιά» ξεκινούσε με έναν τελετουργικό χορό, μίμηση μονομαχίας,  δυο γερόντων, οι οποίοι ήταν αντιπρόσωποι του γαμπρού και της νύφης που έληγε με ισοπαλία. Ακολουθούσε ο διάλογος των φίλων του γαμπρού με τους γονείς της νύφης, ενώ στο τρίτο μέρος του εθιμικού δρώμενου ο γαμπρός χορεύοντας με ένα μικρό κοριτσάκι δίπλα στη νύφη τοποθετούσε ξαφνικά το στεφάνι (ζόγια) που φορούσε το κοριτσάκι στο κεφάλι της νύφης. Στη συνέχεια, γινόταν ο γάμος και ακολουθούσε η μαντιναδομαχία για τη ψυχαγωγία των καλεσμένων που έληγε με ισοπαλία. Μετά από 10-15 ημέρες γινόταν ο αντίγαμος κατά τη διάρκεια του οποίου γινόταν ένα λαϊκό σατιρικό θεατρικό δρώμενο, το οποίο διακωμωδούσε τους αταίριαστους γάμους, με πιθανές ρίζες στους αρχαίους ελληνικούς Μίμους και την ποίηση (Στέφανος Σαχλίκης) της Κρητικής Αναγέννησης.

Αξιοσημείωτο γεγονός ήταν οι αθλητικοί αγώνες κατά τη διάρκεια του πολυήμερου γάμου, οι οποίοι είχαν μεγάλη παράδοση στους Λάκκους. Είναι γνωστό ότι οι Πανλακκιώτικοι Αγώνες τελούνταν μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ ο νεαρός Ελευθέριος Βενιζέλος είχε νικήσει στον αγώνα δρόμου και είχε ανακηρυχθεί «Λακκιωτονίτης Δρομεύς».

Ο Χατζημιχάλης έγραψε το επιθαλάμιο επύλλιο στις αρχές του 20ου αιώνα (1904- 1907), έχοντας επηρεαστεί από την πανελλήνια συλλογή λαογραφικού υλικού, η οποία είχε ξεκινήσει το 1867 μέσω του «Ροδοκανάκειου διαγωνισμού» του περιοδικού «Πανδώρα». Ειδικά στο θέμα του γάμου ο πρώτος Νεοέλληνας συγγραφέας, ο οποίος ασχολήθηκε λογοτεχνικά με το θέμα, ήταν ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής με την πολιτική σάτιρα «Του Κουτρούλη ο γάμος» (1845).

Εν κατακλείδι, θα λέγαμε ότι η πρωτότυπη ιστορική, λαογραφική και λογοτεχνική μελέτη του Κωνσταντίνου Φουρναράκη αποτελεί σπουδαία ερευνητική εργασία, η οποία αποκαλύπτει πολλά νέα στοιχεία για τον κρητικό λαϊκό πολιτισμό. Ταυτόχρονα, η εμβριθής επιστημονική ανάλυση του ύφους, της γλώσσας και της αφηγηματικής τεχνικής του ποιήματος σε συνάρτηση με την διερεύνηση των επιρροών-σχέσεων από την ελληνική αρχαιότητα, τον βενετοκρητικό πολιτισμό, τη δυτική λογοτεχνία και τα ανάλογα συγκαιρινά πονήματα επιτρέπουν μια ολιστική προσέγγιση του λογοτεχνικού έργου του Χατζημιχάλη Γιάνναρη. Με τον τρόπο αυτό ο αναγνώστης εμπλουτίζει τις γνώσεις για άγνωστα ήθη και έθιμα του κρητικού γάμου.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top