Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ο φιλοσοφικός στοχασμός στην ποίηση της Κυριακής Λυμπέρη
01/07/2020, 8:46 πμ

Ο φιλοσοφικός στοχασμός στην ποίηση της Κυριακής Λυμπέρη

Γράφει η Λίλια Τσούβα //

 

Κυριακή Λυμπέρη «Το ωραίο το φτιάχνεις», Οι εκδόσεις των φίλων

 

Άνοιξη κοπέλα εποχή

στη δροσιά των μαλλιών σου βρίσκω το χρόνο μου

                                    με λίγο μελάνι παραπάνω

να ξεχνώ τον αχόρταγο λύκο

καθώς ουρλιάζει τη νύχτα στις λοφοσειρές.

 

Η ποιήτρια Κυριακή Λυμπέρη στη νέα της ποιητική συλλογή Το ωραίο το φτιάχνεις (Εκδόσεις των Φίλων 2019) πραγματεύεται θεμελιώδη ζητήματα της ανθρώπινης ύπαρξης.  Οι λεκτικοί της συνδυασμοί αποτυπώνονται με λυρισμό και ανοικείωση. Μια ειρωνική μελαγχολία ηχεί πίσω από τους στίχους, σαν λάιτ μοτίφ, που δεν πτοεί ωστόσο ψυχολογικά τον αναγνώστη, εφόσον η συνολική στοχαστική τοποθέτηση είναι αισιόδοξη.

Ιχνογραφώντας το περίγραμμα της φιλοσοφικής της αναζήτησης, τοποθετεί στο εισαγωγικό ποιητικό της σημείωμα τη φράση της «Τέχνη μου, ο θάνατος εξημερώνεται;» και αφορμάται από τη φιλοσοφία του Χάιντεγκερ, κυρίως από το βιβλίο του  Οι δρόμοι στο δάσος – Holzwege. Όπως εκείνος, δεν προσπαθεί να διατυπώσει αλήθειες. Εστιάζει στις δυνατότητες και τις προοπτικές του ανθρώπου μέσα στη συνεχή ροή του χρόνου, ενός χρόνου που διέπεται από διαρκή αναζήτηση της ουσίας.

Ο χρόνος είναι ο ορίζοντας μέσα στον οποίο αποσαφηνίζεται το Είναι της ύπαρξης. Ο άνθρωπος αναζητώντας την ουσία του, υποχρεώνεται να βρίσκεται συνεχώς καθ΄ οδόν. Η Κυριακή Λυμπέρη μας εισάγει στις έννοιες του χωροχρόνου και ερμηνεύοντας την προσωπική της παρουσία αποφασίζει να κινηθεί στα δικά της ποιητικά δάση, με την ελευθερία που της παρέχει η τέχνη του λόγου, εν φαντασία και λόγω, όπως έγραφε ο Καβάφης.

 

ΔΡΟΜΟΙ ΣΤΟ ΔΑΣΟΣ – HOLZWEGE

Μέσα στο ίδιο δάσος δρόμοι

πόσο αδιέξοδοι δρόμοι χωριστοί!

Και μήπως οι υλοτόμοι θα μας συμπονέσουν;

Το μονοπάτι θα μας δείξουν το σωστό;

Πιο πιθανόν

ένα τσεκούρι τα μυαλά μας να πλανίσει

ή ένας βάλτος να μας καταπιεί.

Μ΄ αν έβρισκα εύκολα το δρόμο

ίσως να έχανα την περιπέτεια του δάσους.  

Και τότε ποια απώλεια θα ήταν πιο μεγάλη;

Έτσι κι εγώ αποφασίζω

δικά μου δάση μες στο δάσος να συνθέτω

να μπαινοβγαίνω όποτε το θελήσω

και με τ΄ αγρίμια τους και τους κινδύνους να παλεύω

δε λέω, με κάποια ασφάλεια όντως μεγαλύτερη.

Και αφού

φιλοσοφία, ποίηση, τρέλα,

λένε πως είναι η αναμενόμενη σειρά

καλύτερα τα φρένα μου μες στα δικά μου δάση να σαλέψουν

καλύτερα στα γνώριμα αδιέξοδά μου να χαθώ.

Ο βασικός θεματικός προσανατολισμός της Κυριακής Λυμπέρη στη συλλογή Το ωραίο το φτιάχνεις αφορά αφενός την οντολογία, αφετέρου τον έρωτα και την ποίηση. Η οντολογία, ως μελέτη της πραγματικότητας, συνδυάζεται με τη στροφή που καλείται να πάρει ο άνθρωπος κατά τη διάρκεια του βίου και αφορά τους δικούς του κατ’ αποκλειστικότητα χειρισμούς. Εκφράζεται δηλαδή η άποψη των υπαρξιστών ως προς τη δυνατότητα επιλογής του ανθρώπου. Γιατί η αλήθεια βρίσκεται στην αιώνια διαπάλη του παλιού με το καινούριο, στη διαρκή διαλεκτική, στην αέναη ροή των ιδεών και του γίγνεσθαι. Η φιλοσοφική αυτή στάση αποτυπώνεται στον τίτλο, ο οποίος εμπερικλείει και τον πυρήνα του περιεχομένου· ρευστοποιεί το νόημα, δημιουργώντας προϋποθέσεις ανάγνωσης και πρόσληψης.

Ο έρωτας, βασικό συστατικό της ζωής, στη συλλογή Το ωραίο το φτιάχνεις, είναι ως επί το πλείστον απών. Φάτε μάτια ψάρια η κατάσταση στην εποχή της εικόνας και της τεχνολογίας. Άστεγες νύχτες, δίχως άστρα, μόνο ερωτηματικά. Το ερωτικό κάλεσμα εκφράζεται με λέξεις εμπορίου. Έκπαγλο το ύφος της ποίησης, όταν αναφέρεται στον έρωτα. Δεν σώνεται το πάθος εύκολα αν θέλει το όνομά του να δικαιολογήσει. Εύκολα πνίγεται κανείς στ’ αβαθή του ουρανού. Εύκολα καίγονται τα ερωτευμένα δέντρα.

 Η ποίηση αποκτά την έννοια της παραμυθίας. Η δική της συνυποδηλωτική πραγματικότητα παρέχει την ανακούφιση. Τον  ρομαντισμό και το όνειρο μόνον αυτή γνωρίζει αφειδώλευτα να προσφέρει.

Σκέπασέ με καλά φίλε Σάντσο και νυχτώνει.

 

Κυριακή Λυμπέρη

 

Ολόκληρη η αγωνία του ποιητικού υποκειμένου αποτυπώνεται στον στίχο αυτό, ενώ παράλληλα διαγράφονται τα όρια και οι δυνατότητες της ποίησης. Ο ανέστιος άνθρωπος ελευθερώνεται μέσω της ποίησης. Στο οικοδόμημά της βρίσκει τον εαυτό του, στις λέξεις της στεγάζει τα όνειρά του. Η ποίηση είναι το «κτίζειν» και το «κατοικείν» του. Είναι ο μανδύας προστασίας του, γιατί βρίσκεται καθ΄ οδόν προς το Είναι, προς την αναζήτηση της ουσίας του.

 

Το ωραίο το φτιάχνεις

Είναι που ήθελα να είμαι με τους καλύτερους.

Kι έτσι κάποτε παρέδωσα

στο νοτιά τα μυστικά μου ανοίγματα

ακόμα η πνοή του περισσεύει στο στόμα μου

όμως κάθε ωραίο κάποτε τελειώνει.

Το ωραίο το φτιάχνεις, δεν υπάρχει από μόνο του·

μου έλεγε η εσωτερική αδελφή μου.

Ό, τι έχασες μπορείς να το ξανακερδίσεις·

ό, τι σου πήραν, σπείρε να φυτρώσει καινούριο.

Λοιπόν τον κήπο τώρα να καλλιεργήσω

να φύγουν τ΄ αγριόχορτα

και να κοπούνε όλα τα ξερά, ανάμεσα

σε σάπιους σπόρους άνοιξη να μελετάω.

Κι ίσως η αιωνιότητα μου κάνει χάρη

ίσως ο Άδης να με λυπηθεί

μπορεί κι ο νοτιάς να καταθέσει

στο τέλος παράσημα στις πατούσες μου.

Στον διάλογό της με τον αναγνώστη η Κυριακή Λυμπέρη εκφράζει την ανάγκη για αυθεντικότητα των υπαρξιστών, πέρα από κίβδηλες ιδεολογίες, εναλλαγές ρόλων και μεροληπτικές τοποθετήσεις που μάλλον ενδημούν στη σύγχρονη μαζική κοινωνία. Η μοναξιά κατέχει το μεγαλύτερο μερίδιο στον συνυποδηλωτικό της λόγο, ενώ με τόνο σαρκαστικό καυτηριάζονται η τραγικότητα της ζωής, τα είδωλα της ποίησης, η ανεργία, η επαιτεία, η μαστροπεία, ο χρόνος που περνάει.

Οι δεξιοτεχνικές γλωσσικές αναφορές, οι ηχορυθμικές αντιστοιχίες ως όχημα ποιητικής ενέργειας, οι παραστατικές εικόνες συνθέτουν την ιδιαίτερη γοητεία του ποιητικού corpus της Κυριακής Λυμπέρη. Με ερωτήσεις, θαυμαστικά, επαναλήψεις, μεταφορές, διαμορφώνει ένα κλίμα ασθματικό και δραματικό, ενώ το παιχνίδι της αισιοδοξίας με την απογοήτευση που παίζει διαρκώς οδηγεί σε λέξεις χαρακιές.

Καβαφικές επιδράσεις, συνομιλιακός τόνος, θεατρικότητα· και η γλώσσα καλά δουλεμένη. Ο μελαγχολικός τόνος διανθίζει σαν παραπονιάρικο τραγούδι τον ελεύθερο στίχο με την εξαιρετική μουσικότητα. Ο χρόνος είμαστε εμείς οι ίδιοι τελικά, ενώ η ελπίδα αναδύεται μέσα από την αθωότητα των παιδιών.

Η Κυριακή Λυμπέρη στην ποιητική της συλλογή «Το ωραίο το φτιάχνεις» μας καλεί σε μια εύστοχη φιλοσοφική εμβάθυνση.

 

Πρόβα θανάτου

Είπες το τίποτα με πάρα πολλούς τρόπους.

Ας είχα αυτιά ν΄ ακούσω.

Πως ξεγελάστηκε μπορεί να πει κανείς

μόνο όταν δεν το έχει επιτρέψει.

Λοιπόν η φαντασία είναι μια πόρνη

που σ΄ επισκέπτεται για μπελάδες

κι έχει στην καλτσοδέτα της την αυταρέσκεια

γαρύφαλλο κόκκινο.

έμοιαζε με αίμα

Αυτή η υγρασία που μου χάρισες

για λίγο, για τόσο λίγο όμως

για πόσο θα μπορούσα άλλωστε

να περπατώ με πόδια δανεικά;

Πώς ονομάζεται η δοκιμασία μου

Τέχνη ή Έρωτας

ή μήπως κι απ΄ τα δυο αρρώστησα μαζί;

Και τι φοβάμαι τώρα περισσότερο;

Πως στην ερώτηση αυτή

ίσως θα πρέπει ν΄ απαντήσω.

Κι έτσι στον ύπνο λέω ν΄ αφεθώ

Ύπνο που θα τον πεις πρόβα θανάτου

πες τον, αν θέλεις, ύπνο εντελώς προβάτου

αφού και ξύπνιοι που είμαστε σημαίνει

ότι κοιμόμαστε με μάτια ανοιχτά.

 

 

Βιβλιογραφία

http://www.teiath.gr/userfiles/eadsa_web_admin/lessons/st_semester/MartinHeidegger.pdf

(τελευταία πρόσβαση 21.6.2020)

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top