Εξυφαίνοντας ιταλικά, γυναικεία, μεσογειακά πάθη

Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη //

Andrea Camilleri: “Το ολοδικό μου”, Μετάφραση: Γιάννα Σκαρβέλη. Ελληνικά Γράμματα, 2019

Ο Σικελός Αντρέα Καμιλλέρι φρόντισε ακόμα και στα τελευταία υπομονετικά χρόνια της ζωής του, παρά τα πολλαπλά και σοβαρά προβλήματα υγείας από τα οποία υπέφερε ο οργανισμός του και τα οποία δυσχέραιναν σε σοβαρό βαθμό την καθημερινότητά του, να μας αφήσει παρακαταθήκη κάποια κείμενά του τα οποία στην προκειμένη περίπτωση περιγράφουν με γλαφυρό τρόπο και εξυμνούν ακραία και συνηθισμένα, μάλλον, μεσογειακά πάθη που άπτονται του χαρακτήρα τόσο των γυναικών όσο και των αντρών. Η τριαντάχρονη λοιπόν Αριάνα, στο προκείμενο μυθιστόρημα, είναι μια πανέμορφη και άκρως αισθησιακή, στην κυριολεξία, γυναίκα πλημμυρισμένη από ένα σαγηνευτικά παιδικό ταπεραμέντο και o αιχμάλωτος στα δίχτυα της γοητείας της και σύζυγός της, ταυτόχρονα, ο εξηντάχρονος Τζούλιο,  κάνει τα πάντα για να ικανοποιήσει όλα όσα εκείνη επιθυμεί στην ψυχή και στο σώμα, εκτός ίσως από εκείνο που ποθεί περισσότερο, τουτέστιν την ερωτική συνεύρεση και ολοκλήρωση. Μπορεί η ίδια να  είναι τριάντα τριών ετών, ακριβώς, αλλά η ιδιοσυγκρασία της είναι στην ουσία παιδική και όταν την συναντά, εντελώς τυχαία, ο Τζούλιο, πέφτει αμαχητί στα δίχτυα της μετά την πάροδο ενός εύλογου χρονικού διαστήματος. Στην καθημερινότητα του ζευγαριού, αργότερα, εισβάλλουν σε δεδομένη στιγμή τα ραντεβού της Πέμπτης, τα οποία οργανώνει προσωπικά ο ίδιος ο Τζούλιο, φροντίζοντας έτσι ώστε οι άντρες που συνευρίσκονται ερωτικά µε την Αριάνα του, να τηρούν συγκεκριμένους κανόνες που εκείνος έχει θέσει χωρίς παλινωδίες και εξαιρέσεις.  Όμως δεν καταφέρνει να διώξει από το µυαλό του την υφέρπουσα  σκέψη πως κάτι του διαφεύγει από την όλη διαδικασία που δεν μπορεί εύκολα να εντοπίσει και να καθορίσει. Η Αριάνα κρύβει ζηλότυπα από όλους, ακόμη και από εκείνον, ‘το ολοδικό’ της, ένα μυστικό µέρος που κρατά µόνο για τον εαυτό της, µία απόμερη και σκοτεινή φωλιά στην άκρη της σοφίτας στο σπίτι τους.  Και µε το πέρασμα του χρόνου η τρομερή της εµµονή µε το ‘ολοδικό της’,  θα λάβει διαστάσεις επικίνδυνες και μη προβλέψιμες.

Ο Καμιλλέρι, για να γράψει το συγκεκριμένο μυθιστόρημα βασίστηκε σε ιστορίες γυναικών τις οποίες σημειωτέον του τις διηγήθηκαν ή σωστότερα του τις εμπιστεύτηκαν οι ίδιες σε κάποιες συνεντεύξεις, κι’ ακόμα σε κάποιο τραγικό συμβάν του αστυνομικού ρεπορτάζ που έλαβε χώρα στην περιοχή της Ρώμης. Όμως, απ’ ότι φαίνεται η ιστορία ετούτη έχει γερές βάσεις που παραπέμπουν στην ευρύτερη λογοτεχνία, και περισσότερο στο ‘Άδυτο’ ή στο ‘Ιερό’ του μεγάλου συγγραφέα του Αμερικανικού Νότου, του Ουίλιαμ Φώκνερ. Εκεί περιγράφεται η σεξουαλική κακοποίηση μιας φοιτήτριας από έναν κακοποιό του Νότου την εποχή της ποτοαπαγόρευσης, στην οποία οι περιγραφές, οι παράπλευρες ιστορίες, τα αστυνομικά δελτία της εποχής και μια περίεργη δικαστική πλάνη, όλα υφαίνονται περίτεχνα και δημιουργούν ένα κλίμα απίστευτης σκληρότητας, πλημμυρισμένο από βία, διαφθορά, ανθρώπινες αδυναμίες και διάχυτη και απύθμενη κοινωνική σήψη.

Βασισμένο, λοιπόν,  σε μια πραγματική ιστορία, το βιβλίο του Αντρέα Καμιλλέρι είναι η ψυχολογική σκιαγράφηση μιας ηρωίδας που κινείται στα επικίνδυνα όρια της παραφροσύνης, όπου εμφιλοχωρούν σκοτεινές, ακατονόμαστες, αβέβαιες και ανομολόγητες επιθυμίες, κι’ επιπλέον απληστία, πάθος και λαγνεία. Αρκούντως ωμό, διαστροφικό, αλλά και άκρως ερωτικό, µε ακατάπαυστο και αριστοτεχνικό ρυθμό και γραφή άξια ενός συγγραφέα του επιπέδου του Αντρέα Καμιλλέρι (Andrea Camilleri, 1925-2019) το βιβλίο αυτό συγκινεί όπως και τα υπόλοιπα, άλλωστε, τους πιστούς φίλους και τους τακτικούς αναγνώστες του μεγάλου Σικελού συγγραφέα. Η Αριάνα εισέρχεται στη ζωή του Τζούλιο με μια καθημερινή φυσικότητα η οποία ακολούθησε αντίστοιχες προσωπικές απώλειες. Έτσι, η συνέχεια για αμφότερους και κυρίως τα ραντεβού της Πέμπτης, που διοργανώνονται προσωπικά από τον σύζυγό της, γίνονται μέρος της εβδομαδιαίας ρουτίνας τους, η οποία εκπτύσσεται σε  ένα πευκοδάσος ή σε μια καμπίνα στην παραλία, όπου οι άνδρες που προορίζονται να συναντήσουν την Αριάνα υποχρεούνται να σεβαστούν ορισμένους απαραβίαστους κανόνες. Στη ζωή αυτού του ζευγαριού δεν υπάρχουν, όπως τουλάχιστον φαίνεται,  μεγάλα μυστικά, παρά το γεγονός, όπως ήδη είπαμε,  ότι περιστασιακά ο Τζούλιο αρχίζει να συνειδητοποιεί  ότι κάτι άγνωστο, επί του παρόντος, του ξεφεύγει μέσα από την απλουστευμένη, κατά τα άλλα,  σχέση τους. Είναι μια μικρή γωνιά στη σοφίτα του σπιτιού τους με τη δική της ύπουλη ιστορία, ένα παιχνίδι γεμάτο ειρωνεία, απώλεια, αγάπη και ανεξέλεγκτες πράξεις.

Το βιβλίο κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο του 2013 στη χώρα του, με τον αινιγματικό τίτλο ‘Il tuttomio’. Στο μυθιστόρημα που προκαλεί το ενδιαφέρον για τον μοναδικό, στην ουσία,  θηλυκό χαρακτήρα που περιέχει, και το οποίο από τις πρώτες ήδη σελίδες του, εμφανίζεται με ένα απλουστευμένο σενάριο, αλλά τόσο πλούσιο σε αισθησιασμό και ερωτισμό. Η στρατηγική της ενσωμάτωσης και εναλλαγής του διπλού κειμένου, ένα δηλαδή με την συνήθη κι’ ένα με πλάγια γραφή, βοηθά τον αναγνώστη δίνοντάς του περισσότερες πληροφορίες από το παρελθόν των ολίγων ούτως ή άλλως, πρωταγωνιστών του βιβλίου. Το περιβάλλον είναι αστικό και η όλη ιστορία λαμβάνει χώρα στις αρχές της θερινής περιόδου. Σε μια από τις καμπίνες της παραλίας, εκεί όπου συχνάζουν, η Αριάνα συναντάται, με δρομολογημένη  σειρά, με τους νέους, αυτή  τη  φορά με τον Μάριο, ένα νεαρό αγόρι που τελικά δείχνει αρκετά και έκδηλα τον ενθουσιασμό του  στη σχέση μαζί της. Σταδιακά, αποκαλύπτεται το πρώτο μυστικό του βιβλίου που είχε τις ρίζες του στο παρελθόν της Αριάνα και τώρα εδράζεται σε εκείνη την ιδιαίτερη γωνιά του σπιτιού, εκεί όπου διεξάγονται μαγικές τελετουργίες, χαρακτηριστικές ενός παιδικού ανιμισμού και σαδισμού. Η ανεξέλεγκτη ορμή του νεαρού και η ακαταμάχητη επιθυμία της Αριάνα, παραβιάζουν καταφανώς τους κανόνες που είχαν από την αρχή συμφωνηθεί και η τραγωδία βρίσκεται ήδη καθ’ οδόν μέσα στον πολυδαίδαλο λαβύρινθο του έρωτα.

Andrea Camilleri

Εάν δεν γνωρίζαμε ότι αυτή η ιστορία γράφτηκε από τον Αντρέα Καμιλλέρι, έναν καθιερωμένο συγγραφέα αδιαμφισβήτητων δεξιοτήτων και ικανοτήτων, θα σκεφτόμασταν μάλλον έναν ανώνυμο συγγραφέα, που δεν ήταν αναγνωρισμένος, ο οποίος σχεδίασε ένα αστικό οικογενειακό δράμα με πολύπλευρες εσωτερικές ανασκαφές σε γυναικείες ιδιαιτερότητες, ψυχολογικά τραύματα και αποκλίνουσες μανίες, που βρίσκονται κατά κόρον μέσα στα εγχειρίδια ψυχολογίας και στα ψυχιατρικά συγγράμματα, κι’ αυτό γιατί η Αριάνα, μπορεί να είναι τριάντα τριών ετών, αλλά η ιδιοσυγκρασία της είναι αφόρητα τόσο παιδική.

Γιατί τελικά να γράψει ο Καμιλλέρι ένα τέτοιο μυθιστόρημα για μια νεαρή γυναίκα για την οποία δεν γνωρίζουμε με ασφάλεια και σιγουριά πολλά γι’ αυτήν, παρά μόνο εκείνα που εστιάζονται στην αποκλίνουσα ερωτική της συμπεριφορά; Για πολλούς αναγνώστες οι πολλαπλές ανασκοπήσεις στο παρελθόν της γυναίκας δεν βοηθούν να ρίξουν φως στην πολυπλοκότητα και τις διαταραχές της, κάποιες αρκετά εμφανείς από την πρώτη σελίδα, ούτε τις κάνουν περισσότερο ενδιαφέρουσες για τους συνήθεις αναγνώστες του Καμιλλέρι, ή για κάποιους άλλους διαφορετικούς και απαιτητικότερους, για τους δικούς τους λόγους. Αν ο απώτερος σκοπός του ηλικιωμένου, όταν το έγραψε, συγγραφέα ήταν να σκανδαλίσει το κοινό του, ίσως στο τέλος να τα κατάφερε, εν μέρει βέβαια. Το θέμα του πληρωμένου ή οποιασδήποτε  άλλης μορφής σεξ, είναι κοινότυπο στη λογοτεχνία και στη ζωή, τόσο σε σκηνές όσο και τοποθεσίες για τα αισθήματα άγχους ή άλλων παράπλευρων ενοχλήσεων  και προβλημάτων που πιθανόν να δημιουργήσει σε όσους εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα στην ερωτική υπόθεση. Έτσι, δεν είναι τυχαίο ότι από το 2013 που κυκλοφόρησε στην Ιταλία, είδε πολλές αρνητικές και σκεπτικιστικές κριτικές. Ίσως ο Καμιλλέρι, να ήθελε να τονίσει πως ότι  λάμπει στον κόσμο μας δεν είναι απαραίτητα χρυσός, ίσως να επιθυμούσε να διαφοροποιήσει κάπως το βαθύτερο συναίσθημα από τη φυσική σεξουαλική ικανοποίηση του ανθρώπου, πιθανόν να ήθελε να ειρωνευτεί την καθιερωμένη ρουτίνα στη ζωή ενός ζευγαριού. Ίσως να ξεχώριζε λογοτεχνικά την προδοσία από την προηγηθείσα ενημέρωση, συζήτηση και συμφωνία μεταξύ των συζύγων, αλλά δεν μας ενημέρωσε με τον τρόπο του και λεπτομερώς τι μπορεί να συμβεί όταν αυτή η επισφαλής ισορροπία διαρραγεί. Μάλλον θα ήθελε να ανακαλύψουμε ή να υποθέσουμε μόνοι μας για το απώτερο αποτέλεσμα στη συμπεριφορά και στις ενέργειες μιας κοπέλας που βρίσκεται παγιδευμένη σε ένα ενήλικο σώμα, που μπορεί να περιλαμβάνουν αισθήματα αγανάκτησης και αποτροπιασμού σε κάποιους,  θαυμασμού σε άλλους, και λύπης και συμπόνιας σε τρίτους. Σε τελική ανάλυση μια γυναίκα που παραπαίει από την έννοια της ηρωΐδας σε εκείνη του θύματος, αφού ο λαβύρινθος μέσα στον οποίο κινείται και μάλιστα σε συνεχή βάση, κρύβει ανομολόγητα μυστικά και δυνητικούς κινδύνους σε κάθε γωνιά. Ο Σικελός συγγραφέας, είναι γνωστό στους αναγνώστες του, ότι γνωρίζει πολύ καλά τις γυναίκες και την βαθιά και ανεξερεύνητη σε ικανό βαθμό ψυχοσύνθεσή  τους, και ίσως με την πρωταγωνίστρια αυτή, να ήθελε να προσθέσει μια ακόμη άποψη στη πολυποίκιλη συλλογή των γυναικών που ‘χρησιμοποίησε’ και περιέγραψε μέσα στο ογκώδες έργο του.