Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η πνευματική Αθήνα της Κατοχής σ’ ένα λεύκωμα
19/06/2019, 10:10 πμ

Η πνευματική Αθήνα της Κατοχής σ’ ένα λεύκωμα

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου //

 

“Το λεύκωμα της Ευρυδίκης” Επιμέλεια – Πρόλογος: Γιώργος Καραντώνης, εκδόσεις βακχικόν

 

Συγκεντρωμένες τριάντα δύο εκλεκτές παρουσίες πνευματικών ανθρώπων (λογοτεχνών, εικαστικών, καλλιτεχνών) σε ένα διάστημα από το 1939 ως το 1945. Με κείμενα άλλοτε προσχεδιασμένα και άλλοτε αυθόρμητα, με ζωγραφικές, με καταθέσεις αγάπης. Τα βρίσκουμε απρόσμενα μέσα σε ένα λεύκωμα μιας νεαρής γυναίκας, της Ευρυδίκης Καραντώνη, που είχε την τύχη να συναναστρέφεται με όλο σχεδόν τον πνευματικό κόσμο της Αθήνας στα δύσκολα χρόνια λίγο πριν αλλά κυρίως κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Το λεύκωμα αυτό έρχεται τώρα σε δεύτερη έκδοση εμπλουτισμένη με νέο υλικό (η πρώτη, εξαντλημένη πλέον, ήταν πριν από τριάντα ένα  χρόνια) από τις εκδόσεις βακχικόν. Την έκδοση έχει επιμεληθεί και έχει προλογίσει ο Γιώργος Καραντώνης, γιος της Ευρυδίκης.

Στο λεύκωμα έγραψαν ή ζωγράφισαν οι: Βίκτωρ Ζήνων, ηθοποιός, Σωτήρης Σκίπης, ποιητής, Θράσος Καστανάκης, συγγραφέας, Γιώργος Βακαλό, ζωγράφος-σκηνογράφος, Μενέλαος Λουντέμης, συγγραφέας, Θανάσης Απάρτης, γλύπτης, Γιαννούλης Σαραντίδης, σκηνοθέτης, Κλέανθος Καρθαίος, ποιητής, Μάρκος Αυγέρης, κριτικός-ποιητής, Δημήτρης Φωτιάδης, συγγραφέας, Αντώνης Γιαννίδης, ηθοποιός, Λιλή Πατρικίου-Ιακωβίδη, ποιήτρια, Νίκος Καββαδίας, ποιητής, Γαλάτεια Καζαντζάκη, συγγραφέας, Κώστας Παπαδάκης, ποιητής, Κώστας Βάρναλης, ποιητής-συγγραφέας, Δώρα Μοάτσου-Βάρναλη, ποιήτρια, Αλέκος Φωτιάδης, ποιητής, Στράτης Μυριβήλης, συγγραφέας, Ηλίας Βενέζης, συγγραφέας, Κάρολος Κουν, σκηνοθέτης, Γιώργος Παππάς, ηθοποιός, Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, ποιήτρια, Μ. Καραγάτσης, συγγραφέας, Γιώργος Κοτζιούλας, ποιητής, Δημήτρης Καραντώνης, δημοσιογράφος, Έλλη Αλεξίου, συγγραφέας, Μελισσάνθη, ποιήτρια, Ρίτα Μπούμη-Παππά, ποιήτρια, Φώτης Κόντογλου, συγγραφέας-ζωγράφος, Νίκος Καστανάκης, ζωγράφος-σκιτσογράφος, Λεωνίδας Χαϊκάλης, ζωγράφος.

Ποια ήταν η πρώτη μορφή (Μαραμπού 1940) που είχε το ποίημα Πούσι του Νίκου Καββαδία; Πώς ο Κάρολος Κουν κατορθώνει μέσα σε τρεις μόλις σειρές να «περιγράψει» την Ευρυδίκη με τη ρωσική της καταγωγή; Πόσο εύστοχα «συνομιλούν» με τα σχόλιά τους στην Ευρυδίκη ο Κώστας Βάρναλης με τη Δώρα Μοάτσου-Βάρναλη; Αλλά και η ποιητική «μονομαχία» ανάμεσα στον Μάρκο Αυγέρη και τη Γαλάτεια Καζαντζάκη πού αλλού θα έβρισκε καταλληλότερο χώρο (έτσι αποενοχοποιημένο)  από την αυθόρμητη εγγραφή στο λεύκωμα της νεαρής κοπέλας; Οι σκέψεις του Φώτη Κόντογλου για την τέχνη και τη ζωγραφική εκεί βρήκαν επίσης τον χώρο τους. Οι προτροπές της Έλλης Αλεξίου προς την Ευρυδίκη αποδίδουν μοναδικά το όραμά της για μια καλύτερη μοίρα της Ελλάδας αλλά και την ιδιοσυγκρασία της – προτροπές καθόλου συμβατικές, όπως εξάλλου τίποτα πάνω της και στη ζωή και στη γραφή της δεν ήταν κοινότοπο. Κι άλλες πολλές σημαντικές (πότε αναμενόμενες και πότε απρόβλεπτες) πτυχές των προσώπων που έγραψαν στο λεύκωμα.

Και όλα αυτά γιατί η νεαρή τότε Ευρυδίκη είχε την έμπνευση να μη σπαταλήσει το όμορφο λεύκωμα που της χάρισαν σε επιπόλαιες καταγραφές κοριτσιών αλλά να το δώσει στις σημαντικές προσωπικότητες που συναντούσε μέσω του νονού της Λουκά Καστανάκη για να της αφιερώσουν κάτι δικό τους.

Η έκδοση συμπληρώνεται από ένα κείμενο της ίδιας της Ευρυδίκης Καραντώνη με τον τίτλο Μερικές αναμνήσεις, που δημοσιεύθηκε στο Αλεξίσφαιρο, τ. 23, 1990, με αφορμή την πρώτη έκδοση του λευκώματος. Πολύτιμο το κείμενο, γιατί αποκαλύπτει πολλά στοιχεία για τα πρόσωπα που γράφουν στο λεύκωμα,  αλλά και δίνουν μια ενδιαφέρουσα εικόνα για την πνευματική Αθήνα στα χρόνια της Κατοχής.

 

Γιώργος Καραντώνης

 

Εδώ τρία αποσπάσματα από τις «εγγραφές» στο λεύκωμα:

Άκου, Ευρυδίκη, θελκτικό μου κορίτσι, ως ναρθεί «η μάνα μας» να βάλει καινούργια τάξη στον κόσμο, σου δίνω μια συμβουλή: να ’χεις απεριόριστο εγωισμό, να λες ψέματα, να εκμεταλλεύεσαι τους αδύνατους, να κάνεις το κακό, όσο κακό κι’ αν είναι, φτάνει νάναι για το συμφέρο σου, γιατί, μέσα σε τούτη τη ζούγκλα, δεν είναι αρετή, παρά είναι κουταμάρα, είναι εξευτελισμός, να παίζεις το ρόλο του προβάτου.

Έλλη Αλεξίου

Καλλιθέα 24-10-40

 

Οι νόμοι της κληρονομικότητας δεν θα γίνουν ποτέ γνωστοί στον άνθρωπο. Ποτέ – Γιατί, αν γνωρίζουμε τι θα γεννήσουν οι αδένες μας, η ανθρωπότητα θα σβύσει από φόβο στον εαυτό της. Θ’ αυτοκτονήσει. –

Μ. Καραγάτσης

12-11-40

 

Ευρυδίκη

Ντολμαδάκια και ζακούσκι

Ρούσικη ρωμάντζα

Κατσιβέλα – μαύρα μάτια

και εληά.

Κάρολος Κουν

(χωρίς ημερομηνία)

 

Στο εξώφυλλο πίνακας του Αντώνη Πρωτοπάτση (Πορτρέτο της Ευρυδίκης).

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top