Fractal

Στα γρανάζια της ιστορίας

Γράφει ο Τάσος Αγγελίδης- Γκέντζος //

 

Σοφίας Βόικου «Το κορίτσι της ντροπής», εκδ. Ψυχογιός, σελ. 440

 

Η Σοφία Βόικου – μια γνωστή στο ευρύ κοινό συγγραφέας, μια καλή συγγραφέας, ένας άνθρωπος ευγενικός, γενναιόδωρος και καλοπροαίρετος – μου ζήτησε πριν λίγο καιρό να της παρουσιάσω το νέο μυθιστόρημά της, “Το κορίτσι της ντροπής”, στο βιβλιοπωλείο του Κωνσταντινίδη.

Η πρώτη παρουσίαση του έργου της έγινε στην αγαπημένη της πόλη τη Θεσσαλονίκη, ένα διαφορετικό μυθιστόρημα, μία διαφορετική ιστορία… στα χέρια των αναγνωστών.

Δέχτηκα με χαρά!

Το βιβλίο το παρέλαβα λίγες ημέρες πριν από την παρουσίαση. Είναι αλήθεια πως δεν είχα χρόνο στη διάθεσή μου. Έπρεπε να το διαβάσω μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο και στη συνέχεια να γράψω αυτά που θα πω στην παρουσίαση.

Μια παρένθεση – καρφί περί του αυτονόητου με την σημείωση πως το αυτονόητο στα χρόνια μας δεν είναι πλέον αυτονόητο. Είμαι από αυτούς που όταν παρουσιάζουν ένα βιβλίο σε κοινό… έχουν την “κακή συνήθεια” να το διαβάζουν.

Έκλεισε η παρένθεση – πρόκα…

Κατά ένα περίεργο λόγο δεν αγχώθηκα καθόλου. Έχω διαβάσει τα περισσότερα μυθιστορήματα της Σοφίας. Ταξίδεψα πολλές φορές με τους ήρωές της… Ήμουν σίγουρος πως και αυτό της το μυθιστόρημα – το όγδοο κατά σειρά – θα είναι ένα διαφορετικό βιβλίο, μια συναρπαστική ιστορία που δε θα μοιάζει σε τίποτα με τις προηγούμενες.

Είχα απόλυτο δίκιο!

Μεγάλο πράγμα ο συγγραφέας να μην επαναλαμβάνεται.

Κάθε βιβλίο της Σοφίας μας εκπλήσσει.

Κι αυτό το βιβλίο της θεωρώ πως είναι μια μεγάλη αποκάλυψη!

Πρώτη έκπληξη το ασυνήθιστο και εξαιρετικά καλαίσθητο εξώφυλλο.

Το όνομα της συγγραφέως γραμμένο με μαύρα γράμματα στο κέντρο, μαύρο και το ανάγλυφο ζευγάρι που εικονίζεται στο κάτω μέρος του εμπροσθόφυλλου. Μια κοπέλα και ένας νεαρός με στρατιωτική στολή, ο ένας δίπλα στον άλλον.

Όχι αγκαλιασμένοι… Ο ένας δίπλα στον άλλον.

Γιατί τονίζω την παραπάνω φράση;

Γιατί επιμένω και λέω: ο ένας δίπλα στον άλλον…

Άλλες οι εποχές. Οι άνθρωποι τότε λογοδοτούσαν για τις πράξεις και τις επιλογές τους. Μπορούσαν άραγε να επιλέγουν; Στα ήθη και τα έθιμα μιας κοινωνίας καταπιεστικής έδιναν λογαριασμό, η κοινωνία είχε κανόνες και έκρινε…

Και η σημερινή κοινωνία έχει άλλους κανόνες και πάλι κρίνει…

Πόσοι από εμάς άραγε έχουν συνηθίσει, έχουν αποδεχθεί… το δικαίωμα των άλλων να μας κρίνουν;

Σκεφτείτε το λιγάκι!

Να κάνω μία μικρή παύση… και να σας κοιτάξω στα μάτια!

Πόσοι από εμάς δεν κρίνουμε τις πράξεις του πλαϊνού μας, δε θεωρούμε σωστό… μόνο το δικό μας σωστό;

Τα ρητορικά ερωτήματα πολλά κι απαντήσεις τους έρχονται αβίαστα στο στόμα μας…

Και βρίσκομαι ακόμα στο εξώφυλλο!

Και να… στο πάνω μέρος του βιβλίου διακρίνω… παπαρούνες κομμένες, παπαρούνες να στέκουν ανάποδα… Να σχολιάσω τα λουλούδια αυτά; Να πω πως αυτά που κατάφεραν να στέκουν όρθια έμειναν ακέφαλα και δεν έχουν… παρά μόνο το κοτσάνι τους.

Λύγισαν;

Ποιος να ευθύνεται για αυτό;

Και τα κοτσάνια έχουν ζωή…

Κι ο τίτλος… έρχεται να συσσωρεύσει πάνω από τα ερωτηματικά… ένα ακόμα ερωτηματικό. Κι αυτή τη φορά το ερωτηματικό είναι τεράστιο!

Το κορίτσι της ντροπής.

Γιατί… το κορίτσι; Όταν διάβασα τις τελευταίες εμπνευσμένες φράσεις αυτού του εξαιρετικού μυθιστορήματος σκέφτηκα:

“Γιατί όχι το αγόρι της ντροπής;

Μήπως…

Ο πατέρας της ντροπής.

Η μητέρα της ντροπής.

Ο αδερφός της ντροπής.

Η γιαγιά της ντροπής…

Οι γείτονες της ντροπής, η θεία της ντροπής…”

Θα μπορούσα με ευκολία να αποδεχθώ έναν τίτλο όπως… ο άνθρωπος της ντροπής ή καλύτερα… οι άνθρωποι της ντροπής.

Ή μήπως καλύτερα… η κοινωνία της ντροπής ή η εποχή της ντροπής.

Δεν κατέληξα σε κάποιο συμπέρασμα. Στάθηκε αδύνατο. Αισθάνομαι πως και μόνο η σκέψη όλων των παραπάνω εστίασε σε αυτό που ήθελε να πετύχει η συγγραφέας…

Να μας προβληματίσει, να θίξει τις ευαίσθητες χορδές μας, να μας ξυπνήσει από τον συνειδητό ή ασυνείδητο ύπνο, να μας αναγκάσει να αντιδράσουμε με τον δικό του τρόπο ο καθένας, να επαναστατήσουμε λέω εγώ… απέναντι σε εκείνες τις άτεγκτες ιδεολογικές φόρμες.

Το παιδί εκτός γάμου…

Η ερωτική σχέση με τον εχθρό…

Οι παντός καιρού άνθρωποι της εξουσίας…

Ντράπηκα πολύ για τα συναισθήματά μας, για τις επιλογές μας, για την έλλειψη του θάρρους…

Ντράπηκα για πολλά και για άλλα τόσα προβληματίστηκα.

Χάρηκα και με αρκετά!

Ευτυχώς που το τέλος του δρόμου ήταν φωτεινό!

Μόνο αυτό θα σας αποκαλύψω από το βιβλίο!

Και το φωτεινό δεν είναι απαραίτητα βολικό…

Το τέλος του ταξιδιού απέδωσε τους αναμενόμενους καρπούς…

Η συνείδηση και η αξιοπρέπεια πήραν τη θέση τους και κάθισαν στο σωστό σημείο…

Μπορώ να μιλώ για ώρες γύρω από τις σκέψεις που μου προκάλεσε η ώριμη γραφή της Σοφίας. Θα το διαπιστώσετε κι εσείς όταν πάρετε στα χέρια σας το βιβλίο και ξεκινήσετε την ανάγνωση… πως η γραφή της είναι ώριμη.

Αφήνω τη συγγραφέα και πιάνω τον αναγνώστη. Από τη στιγμή που ένα βιβλίο δει το φως του ήλιου… δεν ανήκει στο συγγραφέα, αλλά στους αναγνώστες του. Ο κάθε αναγνώστης δύναται να ταυτίζεται, να συγκρίνεται, να απορρίπτει, να θαυμάζει…

Ο αναγνώστης λυπάται και χαίρεται!

Ο αναγνώστης προχωρά παρακάτω… με βηματισμό της επιλογής του.

Ερώτημα: “Τι κράτησα εγώ από το συγκεκριμένο βιβλίο;”

Εγώ… είμαι ο αναγνώστης!

Συνήθως κατά την ανάγνωση ψάχνουμε τον βασικό θεματικό άξονα ενός κειμένου, φτάνουμε στο κέντρο και από εκεί αναζητούμε όλα τα άλλα. Διακρίνουμε τις συνδέσεις, τις αλληλοεπιδράσεις… Αυτός είναι ο δικός μου τρόπος προσέγγισης!

Από το συγκεκριμένο άρτιο μυθιστόρημα μου έμειναν κάποιες λέξεις στο μυαλό. Μόνες τους μπήκαν! Έσπρωξαν τις πόρτες και σφήνωσαν…

Παρελθόν.

Για μένα η λέξη κλειδί!

Τα πάντα κινούνται γύρω από το παρελθόν. Η συγγραφέας θεωρώ πως παραδίδει ιδιαίτερα μαθήματα στους αναγνώστες της… για το πως να χειρίζονται το παρελθόν τους και αυτό είναι πολύ σπουδαίο.

Τα μαθήματα της Σοφίας είναι γεμάτα αξιοπρέπεια και σεβασμό!

Μαθήματα ανθρωπισμού και περηφάνιας!

Μια κοπέλα… η Λένη και το παρελθόν της.

Ατίθαση, αντιδραστική… από την μια, και από την άλλη συμβιβάζεται για να επιβιώσει, επαναστατεί απέναντι σε μια ολόκληρη κοινωνία, ζει παρέα με τους δικούς της δαίμονες.

Θα μπορούσε να μην αντιδράσει και να μην είναι ατίθαση;

Απαντώ: δε θα ήταν άνθρωπος!

Ο σύντροφός της ο Γιόχαν… και το παρελθόν του.

Έδωσε μάχες πολλές με το παρελθόν του. Άλλες φορές νίκησε τους προσωπικούς του δαίμονες και άλλες πάλι νικήθηκε. Και τις φορές που νικήθηκε… σκεπτόταν τον άνθρωπο!

Ίσως ο κρίκος που ένωσε αυτό το ζευγάρι να ήταν ο ανθρωπισμός τους.

Μεγάλο πράγμα… και ο σεβασμός στον άνθρωπο. Κι ο σεβασμός του συγγραφέα προς τον αναγνώστη μεγάλο πράγμα και αυτό. Κι η Βόικου… σέβεται και με το παραπάνω τους αναγνώστες της!

Σειρά έχει η μητέρα της Λένης, η Βιολέτα, και το παρελθόν της. Η μάνα, ο αδερφός, ο εραστής, ο σύζυγος, το εξώγαμο, τα δύο παιδιά εντός γάμου, η Αθήνα και η Πάτρα… οι αντιθέσεις!

Πέρασε πολλά, τα πολλά την σκλήρυναν, την ατσάλωσαν…

Οι άνθρωποι που περνούν πολλά και δύσκολα στη ζωή τους πιστεύουν πως εφόσον αυτοί κατάφεραν να επιβιώσουν, ο καθένας από τους άλλους… – ακόμα και το ίδιο τους το παιδί – μπορεί να επιβιώσει.

Ο πατέρας της Βιολέτας… και το παρελθόν του μας αναγκάζει να ανταμώσουμε με το μοιραίο, να κάνουμε παρέα με το τραγικό και με το άδικο. Το παρελθόν του πατέρα, της μητέρας και της αδερφής του Γιόχαν το βλέπουμε να εκδικείται.

Μένω στο παρελθόν!

Τόση ώρα μιλώ για το παρελθόν…

Για σκεφτείτε αγαπητοί και αγαπητές, το δικό σας παρελθόν!

Να σκεφτούμε το παρελθόν μας…

Δεν υπάρχουν μεριές του χθες και του πέρσι… και του… πριν δέκα χρόνια που δε θέλετε να ρίξετε φως; Δεν υπάρχουν γωνίες στο δικό σας παρελθόν… που όσα χρόνια και αν περάσουν δε θα γίνουν ποτέ λείες;

Παραλληλόγραμμα τα τραπέζια του χθες…

Οι άνθρωποι ζουν και κινούνται σε ένα παρόν κάνοντας κινήσεις που τις ελέγχει το παρελθόν.

Ξέρουν τα πάντα από το δικό τους… προσωπικό παρελθόν;

Ο ελεγκτής γελά με τις βεβαιότητές μας.

Από το παρελθόν των δικών τους ανθρώπων, των αγαπημένων τους προσώπων γνωρίζουν τα πάντα… γνωρίζουμε τα πάντα;

Ο ελεγκτής – παρελθόν… ξεσπά σε τρανταχτά γέλια!

 

Σοφία Βόικου

 

Μετά την ανάγνωση αυτού του θαυμάσιου μυθιστορήματος η ματιά μου βρήκε κι άλλους πασσάλους για να στηρίξει την ανθρωπιά της. Χαίρομαι για αυτό. Κατάλαβα πως η Λένη ή ο Γιόχαν ή η Βιολέτα… έχουν δικαίωμα να παρουσιάσουν αυτά που θέλουν και να αποκρύψουν όσα δε μπορούν να αντέξουν.

Εσείς, εγώ, οι άλλοι… έχουμε δικαίωμα να παρουσιάσουμε σε φίλους, αγαπημένους και συγγενείς αυτά που θέλουμε και να αποκρύψουμε όλα εκείνα που δεν μπορούμε να αντέξουμε. Όλοι οι άνθρωποι δεν αντέχουμε να κουβαλάμε στις πλάτες της ψυχής και του μυαλού μας το ίδιο βάρος.

Καθένας μας… διαφορετικός.

Αποδεκτές οφείλουν να είναι οι επιλογές του τάδε ήρωα, αποδεκτές οι επιλογές των ανθρώπων.

Αναφέρονται στο βιβλίο της Σοφίας… πολλά πράγματα, δίχως το παραμικρό ίχνος διδακτισμού! Και τα βιβλία που στερούνται διδακτισμού είναι βιβλία σοφίας… Κι αυτό το κατόρθωμα είναι μια τεράστια επιτυχία της συγγραφέως. Κατάφερε να περάσει πράγματα στον αναγνώστη, δίχως να τα επιβάλει, κουνώντας το δάκτυλο. Δεν είναι μικρό πράγμα αυτό και μην το προσπερνάτε εύκολα.

Να το αφήσω στην άκρη το παρελθόν…

Παραθέτω μερικές φράσεις που σημείωσα…

“Για κάποια ζητήματα απάντηση δεν έχει ούτε ο Θεός, σε όποιον θεό κι αν πιστεύεις…”

“Μήτε η γαλήνη που έψαχνε στο Θεό των εχθρών του πατέρα του, μήτε το κόψιμο των ριζών, μήτε τα διαβάσματά του, μήτε οι ψυχοθεραπείες, μήτε τίποτε δεν είχε σβήσει το τραύμα που έχασκε μέσα του…”

Πόσο πιο καθαρά να μας το δηλώσει η συγγραφέας;

Τα τραύματα σβήνουν δύσκολα.

Τα κουβαλάμε μαζί μας…

Έχω ξαναπεί πως ο τρόπος με τον οποίο επιλέγω να παρουσιάζω τα μυθιστορήματα των συγγραφέων και των φίλων μου συγγραφέων που με τιμούν με την εμπιστοσύνη τους δεν είναι ορθόδοξος. Δε κάνω δημόσιες σχέσεις λέγοντας πως όλοι γράφουν καλά… Δε διαβάζω το οπισθόφυλλο του βιβλίου και πέντε λόγια που έγραψαν πέντε άνθρωποι που το διάβασαν… πριν από εμένα. Δεν αναφέρομαι στην υπόθεση του έργου για να μη προδώσω σε σας τους αναγνώστες σημεία της πλοκής και της δράσης, για να μη σας απομακρύνω από εκείνες τις στιγμές της αισθητικής απόλαυσης.

Προσπαθώ να περάσω αυτό που αποκόμισα εγώ από την ανάγνωση, να δώσω τη δική μου εμπειρία…

Ακόμα μία φράση: “Έκανε σημαία της την ηθική, εκείνη που είχε μείνει ηθική από ανάγκη και όχι από επιλογή.”

Μεγάλη κουβέντα. Να κάνεις κάτι από επιλογή και όχι από ανάγκη. Πόσοι από εμάς επιλέγουμε; Πόσοι από εμάς ασχολούμαστε με πράγματα που επιλέγουμε και όχι με πράγματα που μας επιβάλουν οι υποχρεώσεις της καθημερινότητάς μας;

Λίγοι.

Κι αυτοί οι λίγοι να είστε σίγουροι πως πληρώνουν το τίμημα.

Σίγουρα πληρώνουν το τίμημα!

Να μιλήσω για τους ήρωες της Σοφίας Βόικου;

Εξαιρετικά ψυχογραφήματα… θα πω!

Για τις περιγραφές του σπιτιού της Αλεξάνδρας στην Αθήνα, του σπιτιού του Μονάχου… του Βερολίνου;

Αισθάνθηκα… πως βρίσκομαι εκεί!

Τις περιγραφές στο υπόγειο… της μάνας και της αβάφτιστης αδερφής του Γιόχαν; Τις περιγραφές του σπιτιού της θείας του Γιόχαν στο Βερολίνο και τις περιγραφές ψυχής… της τυφλής αδερφής του;

Να κάνω λόγο για την έρευνα που έχει κάνει η συγγραφέας;

Θα την επιπλήξω επειδή από σεμνότητα στο τέλος δεν έχει παραθέσει τη βιβλιογραφία που χρησιμοποίησε. Είμαι σίγουρος πως μελέτησε – και όχι διάβασε – πολλά βιβλία για να μας χαρίσει “Το κορίτσι της ντροπής”. Φαίνεται πως έχει ψάξει σε βάθος όλη την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου πολέμου και του Εμφυλίου…

Εύχομαι και αυτό το βιβλίο της να είναι καλοτάξιδο και να αγαπηθεί από τους αναγνώστες, αναγνώστες που κέρδισε η συγγραφέας με το σπαθί της.

Να είναι γερή και να μας χαρίζει όμορφα βιβλία!

Την ευχαριστώ για το ταξίδι εκείνου του Σαββατοκύριακου!

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top