Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Το «δόντι» και η σημειολογία του
05/05/2020, 10:43 μμ

Το «δόντι» και η σημειολογία του

Γράφει η Ευσταθία Δήμου // *

 

Για το βιβλίο της Πελαγίας Φυτοπούλου, “Το δόντι που δακρύζει”, εκδ. Ενύπνιο, Αθήνα 2019.

 

Η δεύτερη ποιητική συλλογή της Πελαγίας Φυτοπούλου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ενύπνιο», φέρει τον ευρηματικό και, μάλλον, αναπάντεχο τίτλο Το δόντι που δακρύζει. Η φράση αυτή παραπέμπει ευθέως και ασυναίσθητα στον χώρο των αισθήσεων και αφήνει να αναδυθεί, μέσα από την παράδοξη συμπλοκή των λέξεων «δόντι» και «δάκρυ», το αίσθημα του πόνου και μία διάθεση της ποιήτριας να συγκεράσει και να συνυφάνει μέσα στο ίδιο περιβάλλον δύο αντιτιθέμενες τάσεις ή καταστάσεις, τη σκληρότητα που ενυπάρχει στη λέξη «δόντι» με την ευαισθησία που αποπνέει η λέξη «δακρύζει».

Η συλλογή αποτελείται από είκοσι τέσσερα ελευθερόστιχα ποιήματα, η έκταση των οποίων ποικίλει και κυμαίνεται από λίγους στίχους μέχρι και τρεις σελίδες. Αυτή η διαφοροποίηση στην έκταση των ποιημάτων οδηγεί σε διαφορετικό κάθε φορά ποιητικό αποτέλεσμα. Έτσι, τα ολιγόστιχα ποιήματα της συλλογής είναι σαφώς πιο καίρια και καταλυτικά, πιο δυναμικά απέναντι στην αναγνωστική συνείδηση, γεγονός που σχετίζεται και απορρέει βέβαια και από την ελλειπτικότητα ή την αφαιρετικότητα που πολλές φορές τα χαρακτηρίζει. Τα πολύστιχα, από την άλλη, διαπνέονται από έναν τόνο περισσότερο αφηγηματικό, κάποιες φορές συμβουλευτικό και, ενίοτε, απολογητικό, αποτελούν δηλαδή ποιητικές καταθέσεις με θέμα τον σύγχρονο άνθρωπο και τις συνθήκες της ζωής του. Τα τελευταία αυτά ποιήματα, μάλιστα, έχουν έναν θεατρικό χαρακτήρα, προσιδιάζουν δηλαδή σε θεατρικούς μονολόγους που εκφέρονται, όχι «από σκηνής», αλλά «από σελίδας». Το στοιχείο αυτό δεν είναι άσχετο με τη θεατρική παιδεία και εμπειρία της ποιήτριας που, καθώς φαίνεται, έχει εμποτίσει τους στίχους της και διαπνέει τη γραφή της.

Η θεματική των ποιημάτων της Φυτοπούλου εκκινεί, κατ’ αποκλειστικότητα, από τη συγχρονία, από τις τρέχουσες συνθήκες της ζωής που έχουν καταστήσει τον άνθρωπο ένα όν το οποίο έχει, από καιρό, απωλέσει την ανθρώπινη ουσία του. οι σκύλοι έγιναν άνθρωποι/ καημένε σκύλε/ κιτρίνισες// ο Μπρεχτ μας είχε προειδοποιήσει/ τρεις τουφεκιές στον αέρα// το στόμα ανοιχτό κοιμάται («Εξάγγελος») Η βία είναι το κυρίαρχο στοιχείο αυτών των καταστάσεων και η ποιήτρια σπεύδει να την αποκαλύψει, να τη φωτίσει και να αναδείξει την φρικιαστική της όψη. Η βία βρίσκεται παντού, στην κοινωνία, στις ανθρώπινες σχέσεις, στην οικογένεια, στις λέξεις, ακόμα και στον έρωτα.

Η ποιήτρια δεν γράφει απλώς και μόνο για να καταδείξει την αλληλεγγύη της απέναντι στους απόκληρους της ζωής, απέναντι σε όσους γνώρισαν το σκληρό πρόσωπο της κοινωνίας και των ανθρώπων, αλλά συν – πάσχει πραγματικά, γίνεται μία από αυτούς και αισθάνεται να τη διαπερνά σαν ρεύμα και ρίγος η μοναξιά, η αδικία, η υποκρισία. Αυτό είναι ένα πρώτο, απαραίτητο στάδιο για να ακολουθήσει η διαμαρτυρία, η όρθωση του αναστήματος και, εν τέλει, η πράξη, μια πράξη αντίστασης που δεν είναι άλλη από την ίδια την ποίηση, ως τέχνη που μάχεται για την αλήθεια και την επικράτησή της. έκανα αυτό που έπρεπε/ σήκωσα το πόδι/ και έπνιξα τον γορίλλα/ στο παιδικό ποτάμι. («Η γιαγιά του Ντεϊβιντ Λιντς») Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η Φυτοπούλου δεν διστάζει να μιλήσει ξεκάθαρα, να αποκαλύψει τους πρωταίτιους των δεινών, κορυφώνοντας έτσι τη διαμαρτυρία της και συνδεόμενη άμεσα πια, με άκρα ευθύτητα, με τα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα και τους φορείς τους. Εκεί βρίσκω μεροκάματο/ Κάνω μικρεμπόριο οργάνων/ Ελέγχω εισόδους και εξόδους/ Η Κολομβία με αποθεώνει/ Το ίδιο και οι Ηνωμένες Πολιτείες/ Είμαι Αυτοκράτωρ/ Ο Αυτοκράτωρ της κοιλιάς («Η Αυτοκρατορία της κοιλιάς»)

Συνεκτικό στοιχείο μεταξύ των επιμέρους ποιημάτων αποτελεί η παρουσία του δοντιού, ως συμβόλου φυσικά, που σε καθένα από τα ποιήματα αποκτά και άλλο ρόλο. Σε μια πιο τολμηρή προσέγγιση το δόντι θα μπορούσε ίσως να ταυτιστεί με το ίδιο το ποιητικό υποκείμενο, με την ίδια την ποιήτρια που, σαν ηθοποιός, αλλάζει ρόλους ή σαν σκηνοθέτης σκηνοθετεί διαφορετικά το σύμβολο – πρωταγωνιστή. Άλλοτε ως η πρώτη αρχή του ανθρώπου, η εκκίνηση από μια νέα αφετηρία, άλλοτε ως φορέας της σήψης, άλλοτε ως ο αποδιοπομπαίος τράγος, άλλοτε ως καθρέφτης της θλίψης, άλλοτε ως η υπόσχεση της νέας ζωής που θα προκύψει έπειτα από την πτώση και την καταστροφή, το «δόντι» δέχεται ποικίλες ερμηνείες και συνδηλώσεις.

 

Πελαγία Φυτοπούλου

 

Η γλώσσα των ποιημάτων της Φυτοπούλου βρίσκεται σε απόλυτη σύμπνοια με το περιεχόμενό τους. Χωρίς περιττά στολίδια, παρουσιάζεται απλή, λιτή, ρέουσα και ουσιαστική και αφήνει τον αναγνώστη να διεισδύσει στο βαθύτερο νόημα και την ουσία του ποιήματος που είναι περισσότερο η σκέψη παρά η έκφραση της ποιήτριας. Το σημαίνον, με άλλα λόγια, τίθεται στην υπηρεσία του σημαινομένου, διαμορφώνοντας παράλληλα ένα ιδιότυπο ποιητικό λεκτικό το οποίο στηρίζεται στη ρεαλιστική αποτύπωση των νοημάτων, σε έναν λόγο γυμνό, γι’ αυτό ακριβώς απόλυτα αληθή.

Η συλλογή της Φυτοπούλου πλουτίζει την παράδοση της λεγόμενης κοινωνικής ποίησης, περισσότερο προς την κατεύθυνση της μαχητικότητας, παρά της μαρτυρίας και της κατάθεσης. Η θεατρική προπαρασκευή, άλλωστε, της ποιήτριας επιτείνει αυτή τη διάθεση και τάση αφού κύριο χαρακτηριστικό της τέχνης του θεάτρου είναι η δράση, η κίνηση, ο παλμός που υποκινείται και ενυπάρχει μέσα στο λόγο. Μια ποίηση που δεν λιμνάζει, δεν καθησυχάζει, δεν αρκείται μόνο στην ανάγνωσή της. Μια ποίηση που αφυπνίζει, που οδηγεί στην περίσκεψη, τον στοχασμό και, γι’ αυτόν που θα καταφέρει να υπεισέλθει βαθύτερα στο νόημα και την ουσία, να αισθανθεί το πάθος και την ένταση των στίχων της ποιήτριας, στην αναθεώρηση των όρων της ζωής και του κόσμου.

 

 

* H Ευσταθία Δήμου γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Κλασσική και Νεοελληνική Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών όπου εκπόνησε τη διδακτορική της διατριβή με θέμα τις θεατρικές διασκευές πεζογραφημάτων. Εργάζεται ως φιλόλογος στη Δημόσια Μέση Εκπαίδευση. Έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές Στη Σπορά των αστεριών (Νέος Αστρολάβος/Ευθύνη, 2011) και Σονέτα (Gutenberg, 2016). Άρθρα, διηγήματα και ποιήματά της έχουν δημοσιευθεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά λογοτεχνικά περιοδικά. Το 2011 ήταν υποψήφια για το βραβείο καλύτερου νέου ποιητή στο 32ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ποίησης.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top