Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ποιος εξακολουθεί να πιστεύει ότι η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται;
14/02/2023, 10:40 μμ

Ποιος εξακολουθεί να πιστεύει ότι η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται;

Γράφει η Νάντια Τράτα //

 

«Το χιόνι των Αγράφων» του Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη, Εκδόσεις Κίχλη

 

Με αφηγηματική ορμή έρχεται το τελευταίο έργο του συγγραφέα Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη, καθώς σκαρφαλώνει απότομα βουνά, ακολουθεί χιονισμένα μονοπάτια, αφουγκράζεται ήχους μυστικούς και καταγράφει αγγίγματα νυχτερινά, ενώ οι ήρωές του, που εδώ και περισσότερο από εβδομήντα χρόνια ανήκουν στον κόσμο των σκιών, στέκονται με μάτια ολοζώντανα δείχνοντάς του το δρόμο, κρατώντας την πένα του πάνω στο χαρτί, προσφέροντάς του τα όνειρα, τις ελπίδες, την απογοήτευση και την προδοσία ως σημαντική πρώτη ύλη σε τούτο το πρωτότυπο σπονδυλωτό μυθιστόρημα.

Προσωπικά δεν γνώριζα λεπτομέρειες για τη λεγόμενη πορεία των αόπλων της Ρούμελης στα παγωμένα έμπεδα το βαρύ χειμώνα του 1948. Το έργο, λογοτεχνικών καταβολών και με βαρύ ιστορικό υπόβαθρο, δίνει φωνή στις έμψυχες εφεδρείες που γέμιζαν τα βουνά προσφέροντας μέσα από τις παγωμένες ιστορίες  έναν στοχασμό πάνω στις έννοιες της μνήμης, της βίας και της ταυτότητας. Ο δεκαεξάχρονος Κυριάκος Σιάτρας στο διήγημα «Οι ασύρματοι», ο Χαράλαμπος Σουρούτσης, ειλικρινώς μετανοήσας, στο διήγημα «Χειμερινή Ολυμπιάδα», ο Αποστόλης (Π)ουλιόπουλος, αμετανόητα ερωτευμένος με τη Θεανούλα στο διήγημα «Εκκαθαρίσεις», η βιασμένη Σωτηρία που πασχίζει να ξεφύγει από τον κτηνώδη και κακοποιητικό πατέρα της στο διήγημα «Μοναχά Σωτήρης», ο Αβράαμ Πολυχρονίδης δεν ήταν άμαθος στο αίμα στο διήγημα «Ολοκαυτώματα», ο Γεώργιος Γεωργιάδης θα πέσει κάτω μ’ανοιχτά τα μάτια στο διήγημα «Πιο θάνατος».

Έργο λογοτεχνικής στόφας με πολιτικό προσανατολισμό, λειτουργεί ως αντανάκλαση ενός κακοφορμισμένου κοινωνικο-πολιτικού γίγνεσθαι αποκαλύπτοντας τους μηχανισμούς και τον βαθύ κυνισμό που στηρίζει ένα πλέγμα βαθιάς διάβρωσης ηθών, αξιών, ιδανικών. Η μονάδα στέκεται έρμαιο, όργανο, πιόνι, ανίκανη να αντισταθεί στις παγίδες της διαφθοράς και των σκανδάλων του εκάστοτε αρχηγού που επιβάλλει ποινές μέσα από δίκες παρωδίες στήνοντας ένα σκηνικό ωμής βίας, αδίστακτης νοθείας και ανθρώπινης εκμετάλλευσης. Οι ήρωες του Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη προσέρχονται στη θυσία τους σχεδόν υπνωτισμένοι, κουβαλώντας το βάρος της παράνοιας και της καταβολής ενός χρέους που κάποτε δεν είναι καν δικό τους….

Στη βαθιά χωνεμένη Ιστορία, εκεί όπου εκβάλλουν νοεροί παραπόταμοι μνήμης και βιωμάτων, νιώθει κανείς τους κύκλους του χρόνου. Βηματίζοντας νοερά πάνω στα ξεχασμένα χνάρια των ηρώων του μυθιστορήματος αυτού, ένα παλίμψηστο ανθρώπων σχηματίζεται καθώς στοχαζόμαστε τη βασανισμένη πορεία τους. Από κοντά εισβάλλουν θραυσματικές αισθήσεις από μάτια δακρυσμένα, λόγια που γίνονται κόμπος στο λαιμό, υφάσματα κουρελιασμένα, χροιές φωνών, σκιές ανθρώπων. Η ανάγνωση λαμβάνει αθέλητα χαρακτήρα προσκυνήματος, πέρα και πάνω από ιδέες και πολιτική, κατεύθυνση και ιδεώδη. Βουβά, σιωπηλά, χωρίς δράμα, αλλά με ειλικρίνεια και  υπόγεια στοργή ο αναγνώστης θα νιώσει πως εκεί στα βουνά, στα γκρεμνά, στις δασωμένες πλαγιές και στα χιονισμένα τοπία της Ελλάδας αλλά την ίδια στιγμή σε κάθε μέρος της γης, άνθρωποι με ονόματα συχνά αλλαγμένα, ξεχασμένα, κρυμμένα, θα βαδίσουν πορείες άδικες, άμοιρες, κάτω από τη σκοτεινιά του ουρανού που λες και συνωμοτεί για να κρύψει, να σκεπάσει, να προστατέψει τους κατατρεγμένους.

Τυλιγμένος στη σιωπή και στην ερημιά των ελληνικών βουνών αλλά και όλων των βουνών στα μονοπάτια των οποίων άνθρωποι βάδισαν πειθήνια ορμηνεμένοι να υποτάσσονται και να θυσιάζονται, βρίσκεται ένας κόσμος πυκνός, αειφόρος, άλλοτε ζωντανεμένος, άλλοτε χαμένος μα διαρκώς παρών. Ανήκουν στη σκιά και στο ελαφρύ αεράκι της Ιστορίας, της πονεμένης Ιστορίας ετούτου εδώ του τόπου που με κάποιο παράξενο τρόπο, δεκαετίες μετά, τα χνάρια τους εμφανίζονται με παράδοξο τρόπο στο παγωμένο χώμα, οι ψίθυροι μοιάζουν να γίνονται ένα με τον αέρα, τα δάκρυα που πάγωσαν στα μάτια τους συναγωνίζονται τις πρωινές δροσοσταλίδες, τα ακροδάκτυλά τους αγγίζουν τα αστέρια. Όνειρα που θρυμματίζονται κάτω από το αβάσταχτο βάρος ενός πολέμου τρομερού, αιματηρού, αδίστακτου,  σε μία αφήγηση γεμάτη, εικόνες γλαφυρές, γλώσσα ολοζώντανη και πονεμένη, μα γεμάτη σεβασμό για τις χαμένες ψυχές της πορείας των αόπλων, όπως και κάθε παρόμοιας αιματοκυλισμένης παράδοσης ανίδεων, στις περισσότερες περιπτώσεις, νεανικών ψυχών για την εξυπηρέτηση κάθε είδους συμφερόντων.

Τραυματισμένοι, πεινασμένοι, εξαθλιωμένοι, έρμαια σε κάθε ανομολόγητη επιθυμία, θύματα παράλογων διαταγών, οι ήρωες του Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη δεν έχουν τίποτε ηρωικό, άλλωστε καμία μάχη δεν έχει τίποτε ηρωικό, παρά μόνο τη σιωπή των νεκρών της που στεφανώνει το άδικο αίμα. Μοναχά η Ιστορία έρχεται αγκομαχώντας να δώσει τον τόνο, να μιλήσει για νικητές και νικημένους, για ήρωες και για τυράννους, ανασηκώνοντας το βαρύ βελούδο πίσω από το οποίο εκτυλίσσονται σκηνές φρίκης, πόνου, απόγνωσης.

Με αφηγηματική ευρηματικότητα ο συγγραφέας με το σπονδυλωτό μυθιστόρημά του Το χιόνι των Αγράφων εκπληρώνει ένα χρέος : γράφει για τους ήρωές του, πιόνια στη σκακιέρα της Ιστορίας και με μία μπρεχτική δεξιοτεχνία συνομιλεί με τον αναγνώστη του τοποθετώντας στο παρόν μία παρτίδα που  παίχτηκε πάνω στα παγωμένα βουνά, περιγράφοντας μία πορεία ολοκληρωτικά αυτοκτονική προς δόξαν λαμπρή των όσων την απεργάστηκαν. Παρόλα αυτά, η αφήγησή του δεν έχει τη μορφή ιστορικής καταγραφής ούτε ντοκουμέντου, μα τοποθετεί πάνω σε καμβά ρεαλισμού τη σχεδόν μυθιστορηματική ζωή των ηρώων του, αγκαλιάζει με την αφήγησή του τόσο τη σύντομη ζωή τους όσο και το χαμό τους. Δεν θα σταθώ στις πολιτικές αναφορές, άλλωστε το βιβλίο πηγάζει άμεσα από αυτές, ο Εμφύλιος σπαραγμός δυστυχώς υπήρξε μία πραγματικότητα που άγγιξε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σχεδόν κάθε ελληνική οικογένεια.

Ο Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης θα εκπληρώσει την υπόσχεσή του, ο αναγνώστης θα σταθεί σκεπτικός μπροστά στα γεγονότα, αφήνοντας τη μνήμη του να τρέξει με βιάση προς τα πίσω, να θυμηθεί αφηγήσεις ξεχασμένες, πρόσωπα σχεδόν λησμονημένα, γεγονότα που ίσως κινδυνεύουν να χαθούν στο χωνευτήρι της καθημερινότητας. Με απαράμιλλη λογοτεχνική ακρίβεια (στο ρυθμό, στην εικαστική λεπτομέρεια, στη σύνθεση της ιστορίας του όπως αυτή βιώνεται σε κάθε επιμέρους ιστορία από έναν διαφορετικό ήρωα), ο συγγραφέας  ζωντανεύει τον κόσμο που ηγεμονεύει γεμάτο φιλοδοξίες μα την ίδια στιγμή  επικίνδυνα διεφθαρμένο και σκληρόκαρδο, φαινομενικά υπεράνω μα αποκαρδιωτικά παραδομένο στον εκμαυλισμό και στην ίντριγκα ενώ την ίδια στιγμή η λογοτεχνική πορεία των αόπλων φέρνει στο μυαλό του αναγνώστη σύγχρονες πορείες ανθρώπων χωρίς πατρίδα, χωρίς μέλλον, χωρίς οικογένεια, χωρίς ελπίδα που στοιχειώνουν βουνά και λαγκάδια σε μία προσπάθεια να ξεφύγουν από την καταραμένη τους ζωή. Ποιος εξακολουθεί να πιστεύει ότι η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται;

 

Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης

 

Ο Παναγιώτης Σ. Χατζημωϋσιάδης γεννήθηκε το 1970 στο Δυτικό Πέλλας. Εργάζεται ως φιλόλογος στη μέση εκπαίδευση.

Έχουν εκδοθεί τα εξής βιβλία του: Τρεις μνήμες και δύο ζωές (διηγήματα), Μεταίχμιο, 2005· Καλά μόνο να βρεις (νουβέλα), Κέδρος, 2006· Το παραμύθι του ύπνου (μυθιστόρημα), Μεταίχμιο, 2008· Αστοχία υλικού (μυθιστόρημα), Μεταίχμιο, 2010· Ζώνη πυρός (διηγήματα), Μεταίχμιο, 2014· Η ιδιωτική μου αντωνυμία (μικρά πεζά), Κίχλη, 2018· Έξοδα νοσηλείας (μυθιστόρημα), Ενύπνιο, 2020.

(Πηγή: “Εκδόσεις Κίχλη”, 2021)

Βραβεία:

Ειδικό Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας 2021

Βραβείο Μυθιστορήματος – Περιοδικό “www.oanagnostis.gr” 2022

 

Φεβρουάριος 2023

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top