Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ο γραπτός λόγος είναι το μεγάλο αποθετήριο των ονείρων
24/01/2023, 11:44 μμ

Ο γραπτός λόγος είναι το μεγάλο αποθετήριο των ονείρων

Γράφει η Λίλια Τσούβα //

 

Λουίς Σεπούλβεδα: «Το χειρόγραφο του καθρέφτη και άλλα ανέκδοτα κείμενα», Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδ. opera

 

Ο γραπτός λόγος είναι το μεγάλο αποθετήριο των ονείρων[i]

 

Λουίς Σεπούλβεδα «Το χειρόγραφο του καθρέφτη και άλλα ανέκδοτα κείμενα», Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδ. opera

Ο συγγραφέας Λουίς Σεπούλβεδα έχασε τη μάχη με τον κορονοϊό στις 16 Απριλίου 2020. Ο Ντανιέλ Μορτζίνσκι, επιστήθιος φίλος και φωτογράφος του, (φωτογράφος των συγγραφέων), δύο χρόνια αργότερα, συγκέντρωσε με τη βοήθεια της οικογένειας ανέκδοτα κείμενά του σε έναν τόμο με τίτλο «Το χειρόγραφο του καθρέφτη και άλλα ανέκδοτα κείμενα». Το βιβλίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις opera (2022) με τη θαυμάσια μεταγλώττιση του Αχιλλέα Κυριακίδη, μεταφραστή και των υπολοίπων βιβλίων του Σεπούλβεδα στη χώρα μας.

Τα κείμενα του τόμου που διαλέγονται με φωτογραφίες του Ντανιέλ Μορτζίνσκι, συνιστούν ψηφίδες της ζωής του συγγραφέα, αισθαντικά στιγμιότυπα με την οικογένεια, τους φίλους, τα ιδεώδη, τα τοπία που τον ενέπνευσαν. Οι ιδιωτικές φωτογραφίες απαρτίζουν μια οπτική βιογραφία, αναδεικνύοντας το πιο ανθρώπινο, το ιδιωτικό πρόσωπο αυτού του απαράμιλλου συγγραφέα (εισαγωγικό σημείωμα).

Στο πρώτο κείμενο, «Ξενοδοχείο Chile», ο φωτογράφος Ντανιέλ Μορτζίνσκι αφηγείται με γλαφυρό τρόπο την ημέρα της γέννησης του Σεπούλβεδα. Μας πληροφορεί πως ο πατέρας του ήταν μάγειρας, από τους καλύτερους. Στα τέλη της δεκαετίας του 1940 δέχθηκε πρόταση για εργασία στην πόλη Σερένα, στον μικρό βορρά της Χιλής, στην ακτή του Ειρηνικού (σελ. 9) και παρότι η γυναίκα του Ίρμα ήταν ετοιμόγεννη, αποφάσισαν να αποδεχθούν την πρόταση και να εγκαταλείψουν το Σαντιάγο. Κατά τη διάρκεια της μετακίνησης, στον Παναμερικανικό Αυτοκινητόδρομο, τον μυθικό Ruta 5 που διασχίζει τη χώρα απ’ άκρη σε άκρη, η Ίρμα αισθάνθηκε ισχυρούς πόνους. Κατέλυσαν στο πρώτο ξενοδοχείο που συνάντησαν, στο Ξενοδοχείο Chile και δυο ημέρες αργότερα με τη βοήθεια μιας μαμής, όχι ενός γιατρού, γεννήθηκε ο Λουίς Σεπούλβεδα.

Οι ιστορίες που αφηγείται ο συγγραφέας περιέχουν το στοιχείο της αυτοβιογραφίας. Αυτόνομες και χωρίς γραμμική πορεία, με αναδρομές, γραμμένες σε πρώτο πρόσωπο, εσωκλείουν σταθμούς της ζωής και συναισθήματα του Σεπούλβεδα: την αγάπη του για τον φωτογράφο και φίλο του Μορτζίνσκι, τον θαυμασμό του για τον Αργεντινό σκιτσογράφο Κίνο (Χοακίν Σαλβαδόρ Λαβάδο, 1932-2020), τη σχέση του με τα βιβλία, το διάβασμα, τους συγγραφείς Κορτάσαρ, Σαραμάγκου, Νερούδα (και άλλους), την πολιτική.

Η Χιλή, η Ισπανία, η Αργεντινή, το Περού, η Κολομβία, το Μεξικό, η Γαλλία, η Τσεχία, η Πορτογαλία, η Ιταλία, η Ρωσία, η Γερμανία, η Παταγονία, η Γη του Πυρός. Μια οδύσσεια με πρωταγωνιστή τον Λουίς Ουμπέρτο Σεπούλβεδα Καλφουκούρα, τον Λούτσο.

Καθένας κατάγεται από εκεί όπου αισθάνεται καλύτερα, γράφει (σελ. 19) και στήνει σκηνές οικογενειακής ευτυχίας, καθώς ψήνει για το μεσημεριανό γεύμα με τους πέντε γιούς και τη μία του κόρη, τα πέντε του εγγόνια, τον γαμπρό, τις νύφες. Από τις παραστατικές περιγραφές περνά η ιστορία της Χιλής και οι δραματικές περιπέτειες του βίου του, η φυλάκιση, η αναγκαστική απουσία του από την ανατροφή των παιδιών, η εξορία. Με συνεχείς αναφορές στον πατέρα και τη μητέρα, στο παρελθόν, ιχνογραφεί το πορτρέτο τους, όπως και των παιδιών του, αναφέροντας τους τόπους στους οποίους διαβιούν, τις ενασχολήσεις, τα ενδιαφέροντά τους.

Πατρίδα είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια σημαία, γράφει (σελ. 42) και εστιάζει στη σημασία του ονείρου, υμνώντας τον διεθνισμό.

[..] Θεωρώ τον εαυτό μου ονειρευτή, έχω πληρώσει ακριβό τίμημα για τα όνειρά μου, αλλά είναι τόσο όμορφα, τόσο γεμάτα και τόσο έντονα, που θα ξαναπλήρωνα.

Πιστεύω πως δεν υπάρχει πιο ωραίο όνειρο απ’ αυτό για έναν κόσμο όπου ο ακρογωνιαίος λίθος της ύπαρξης είναι η αδελφοσύνη, όπου οι ανθρώπινες σχέσεις στηρίζονται στην αλληλεγγύη, έναν κόσμο όπου όλοι μοιραζόμαστε την ανάγκη για κοινωνική δικαιοσύνη και πράττουμε ανάλογα. […] (σελ. 44-45)

[…] Μα ποιος μπορεί ν’ αμφισβητήσει ότι τα δίκαια όνειρα είναι η μείζων έκφραση του διεθνισμού, του αγώνα ώστε να καταστεί οικουμενική, πλανητική, αυτή η κοινωνική δικαιοσύνη που είναι το μεδούλι όλων των ονείρων. […] (σελ. 50)

Από τις αφηγήσεις του Σεπούλβεδα παρελαύνουν αντιδικτατορικοί λογοτέχνες της Ευρώπης και της Λατινικής Αμερικής, οι χίλιες ημέρες της Λαϊκής Κυβέρνησης του Σαλβαδόρ Αγιέντε, το πολιτικό του όνειρο.

[…] Η τραγική και εγκληματική διακοπή αυτού του κοινού ονείρου δεν το απονομιμοποίησε, ούτε το βύθισε στη λήθη· κατίσχυσε στην πεισματάρα μνήμη […] (σελ. 50)

Αναφέρεται ιδιαίτερα στον Ισραηλινό ποιητή Αβρόμ Σουτσκεβέρ, αρχηγό των Εβραίων παρτιζάνων της Βαλτικής, ο οποίος έδωσε μάχες κατά των Ναζί στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και στην άρνησή του να παραλάβει το βραβείο Στάλιν. Αναφέρεται επίσης στη Βίλνα, την πρωτεύουσα της Λιθουανίας, την πόλη όπου γεννήθηκε και έζησε ένα μέρος της ζωής του ο Σουτσκεβέρ, στη σχέση της πόλης με την τέχνη και τη διανόηση, αλλά και στους απλούς ανθρώπους της Παταγονίας, σε ένα άλλο μέρος της γης, με τους οποίους συνδέθηκε, τη ζεστασιά, τη φιλοξενία τους.

[…] Πρώτα είμαι ελεύθερος πολίτης και άνθρωπος, και μετά είμαι συγγραφέας. Πιστεύω πως, αν δεν είσαι άνθρωπος πριν γίνεις καλλιτέχνης ή συγγραφέας, πιστεύω πως, αν δεν είσαι υπεύθυνος πριν γίνεις πασίγνωστος, πιστεύω πως, αν δεν είσαι δίκαιος πριν γίνεις διάσημος, τότε η τέχνη, η φήμη και η διασημότητα δε θα ’ναι παρά προσχήματα για να μην ασκήσεις τα καθήκοντά σου του ανθρώπου και του πολίτη. […] (σελ. 53)

 

Λουίς Σεπούλβεδα

 

Τις ιστορίες του ο Σεπούλβεδα συνοδεύει με κρασί ή μάτε, γαστρονομία, χιλιανή κουλτούρα, τα αγαπημένα του σκυλιά, τα οποία αντιμετωπίζει σαν ανθρώπους.

Ένα οδοιπορικό μνήμης είναι το βιβλίο «Το χειρόγραφο του καθρέφτη και άλλα ανέκδοτα κείμενα», γραμμένο με τη γλαφυρότητα και την περιγραφική δεινότητα ενός μεγάλου συγγραφέα. Εσωκλείει τα παιδικά όνειρα του Σεπούλβεδα για το ποδόσφαιρο και τα βιβλία, την προλεταριακή γειτονιά του Σαντιάγο στην οποία μεγάλωσε, τον πρώτο του έρωτα, το πρώτο τσιγαράκι, τις κακουχίες, τις εργασίες που έκανε αργότερα για να επιβιώσει, τον πόνο της απώλειας.

Στο τέλος του βιβλίου ο μεταφραστής και ο εκδότης, ως ύστατο χαίρε, αναδημοσιεύουν δύο διηγήματα που τους σημάδεψαν και χρωμάτισαν τη μορφή του μεγάλου Χιλιανού στις συζητήσεις τους. Το αγαπημένο διήγημα του μεταφραστή «Αν δεν έχεις πού να κλάψεις» και το αγαπημένο διήγημα του εκδότη «Η αγάπη και ο θάνατος» με τον γάτο Ζορμπά, τον ομώνυμο ήρωα του βιβλίου Η ιστορία του γάτου που έμαθε σ’ ένα γλάρο να πετάει -ένα υπέροχο διήγημα οικολογικής ευαισθησίας με ανθρωπιστικά μηνύματα.

Ακολουθεί παράρτημα με Λεξικό ελληνικών και εξελληνισμένων ονομάτων, τοπωνυμίων, τίτλων έργων, αλλά και η συνομιλία του Αχιλλέα Κυριακίδη με τα βιβλία του Σεπούλβεδα που μετέφρασε στα ελληνικά: «Lucho: (Δεκαοχτώ γράμματα με τον/για τον/προς τον Λουίς Σεπούλβεδα)». Τα βιβλία παρατίθενται κατά σειράν και με τη χρονολογία έκδοσης του πρωτοτύπου σε παρένθεση.

Ιδιαίτερα συγκινητικός είναι ο σχολιασμός του Κυριακίδη για το τέλος του σπουδαίου συγγραφέα Λουίς Σεπούλβεδα με τη χρήση λόγων του από το έργο «Το τέλος της ιστορίας του»,[ii] όπως και η έκδηλη αγάπη για το έργο του, τη διαχρονικότητα, την οικουμενικότητά του.

[..] Πάντως, το βέβαιο είναι ότι, στο τέλος του τέλους, ο guerillero και η αγαπημένη του αποχωρούν άπρακτοι και αγκαλιασμένοι από το προσκήνιο μιας αενάως σεισμόπληκτης ΙΣΤΟΡΙΑΣ: «Και πήραν το δρόμο τους μέσα απ’ τη λαβωμένη πόλη, αδιάφοροι για τους επίμονους σπασμούς της Γης».

Κάποτε, με την προπέτεια ασφαλώς ιδανικού και πιθανόν ανάξιου εραστή, είχα πει: «Εγώ έχω γράψει όλα τα ποιήματα που αγαπώ». Το ίδιο λέω, Lucho, και για τα βιβλία σου. (σελ. 133)

 

 

_________________

[i] Σελ. 63

[ii] Σεπούλβεδα, Λουίς. Το τέλος της Ιστορίας. Μετάφραση Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδ. opera, Αθήνα 2017

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top