Fractal

Όνειρα και εφιάλτες

Γράφει ο Τάσος Αγγελίδης- Γκέντζος //

 

Μιχάλης Μπουναρτζίδης «Τι να σημαίνουν οι σημύδες;», εκδόσεις Ωκεανός, 2019

 

«Τόσα όνειρα και εφιάλτες ήταν… μέσα σ’ ένα όνειρο;»

Όνειρα και εφιάλτες που παρουσιάζουν την ιστορία της σύγχρονης Ευρώπης, τον εφιάλτη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και του Γ΄ Ράιχ των χρόνων της παντοδυναμίας, αλλά και της ήττας του. Εικόνες απανθρωπιάς που ξεπηδούν στη μνήμη, «Απροσκάλεστα ήρθαν στον νου του άλλες εικόνες από άλλα τρένα, από αλλιώτικα βαγόνια, κλειστά, χωρίς παράθυρα, που τα ξεσφράγιζαν ουρλιάζοντας διαταγές, άντρες με γκρίζες στολές κι ασημένιους ρούνους στο πέτο […] ο αξιωματικός πιο ψηλά σ’ ένα βάθρο για να τον βλέπουν, με την ιατρική μπλούζα που ξεχωρίζει κι αστράφτει στα σκοτεινά, μοιράζει την ουρά στα δύο, αριστερά και δεξιά, δείχνοντας μόνο με το δάχτυλο σαν μετρονόμος, αριστερά, δεξιά, δεν μιλάει, μόνο σφυρίζει κάποια εισαγωγή του Βάγκνερ, η αριστερή ουρά που είναι οι γυναίκες, τα παιδιά, οι άρρωστοι κι οι σακατεμένοι βαδίζει κατευθείαν για τα ντους, η δεξιά ουρά θα δουλέψει μέχρι θανάτου για τη δόξα του Ράιχ».

Σχεδόν τα πάντα έχουν περάσει στη λογοτεχνία μέσω της αφήγησης και της περιγραφής. Ιστορίες γύρω από τους πολέμους… πολλές! Συγκινούν, ευαισθητοποιούν, αφυπνίζουν!

Σημασία έχει το πως γράφεις… αυτό που γράφεις!

Όπως σημειώνει ο συγγραφέας στο οπισθόφυλλο του βιβλίου «μια ντουζίνα μοναχοί και “μοναχοί” (που) συμβίωναν αναγκαστικά με έναν Ρώσο, μια Ρωσίδα, έναν Πολωνό, όλοι τους λιποτάκτες με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, έναν Ρώσο κι έναν Ελληνογάλλο, δραπέτες από στρατόπεδα, και μια Γερμανορωσίδα χήρα που ακολουθούσε τον έναν δραπέτη», μια «ισορροπία κατανόησης». Μια συνύπαρξη αναγκαστική με μοναδικό στόχο την επιβίωση, «μια ισορροπία μέχρι τη λύση του δράματος», μια «ισορροπία του τρόμου» ή «μια ειρήνη χτισμένη με τον φόβο των όπλων».

Τι σημαίνουν οι σημύδες άραγε;

Ποιος είναι προδότης και ποιος όχι;

Μπορείς να λες σε περιόδους πολέμου εύκολα τη λέξη προδότης, όταν «τέτοιος μπορεί να υπάρχει και μέσα στο σπίτι σου;»

Η αφήγηση θέτει σημαντικά ερωτήματα και ενεργοποιεί τη σκέψη του αναγνώστη.

Ερωτήματα για το ποιος είναι ο εχθρός;

Πώς λειτουργεί -λειτουργεί;- η δικαιοσύνη σε συνθήκες πολέμου, σε μια φαινομενική ισορροπία, σε μια αναγκαστική ειρήνη;

Ποιος είναι ο δολοφόνος;

Ποιος ο σωτήρας;

Ο φόνος σε περίοδο τρόμου δικαιολογείται ή όχι;

Υπάρχει δίκαιο και άδικο και πώς καθορίζεται;

Μπορεί κάποιος από εμάς να απαντήσει με σιγουριά στα παραπάνω ερωτήματα;

Να μιλήσω πάλι για την ιδεολογία του συγγραφέα και την προσωπική του… στάση -και απόσταση- απέναντι σε πράγματα, πρόσωπα και καταστάσεις;

Τα βιβλία μας μυρίζουν την ιδεολογία μας…

Άλλα μοσχοβολάνε -σαν κι αυτό- κι άλλα κάπως βρωμάνε…

Γυρίζω σελίδα… και σταματώ!

Η αφήγηση θα διατυπώσει την άποψη πως σε περίπτωση σύγκρουσης δίκαιου – άδικου δύο πράξεις που θα κρίνονταν ως άδικες από τον νόμο, σε συνθήκες τρόμου «το ένα άδικο γίνεται δίκαιο» υπό το πρίσμα της επιβίωσης.

Μεγάλη κουβέντα…

Μια οπτική που φωτίζει διαφορετικά την ανθρώπινη σκέψη καθώς τη βάζει απέναντι στην επιβίωση και την απομακρύνει από τις θεωρίες του νου, μια οπτική που δείχνει να κατανοεί;

 

Μιχάλης Μπουναρτζίδης

 

Το βιβλίο αρθρώνεται μέσα από έναν εφιάλτη, τον εφιάλτη του φόβου που γεννά ο πόλεμος. Ένας εφιάλτης που εντός του αναπλάθεται η σκληρή πραγματικότητα και παρέχεται το χωροχρονικό πλαίσιο στο οποίο ο Αλεξάντρ θα προσπαθήσει να υπερνικήσει τις εν δυνάμει δυσκολίες, αλλά και θα βιώσει τους φόβους και τις τύψεις του. Το εφεύρημα του εφιάλτη έμμεσα ή άμεσα κάνει σαφέστερη την εφιαλτική πραγματικότητα της βίας, της τρομοκρατίας, της υποταγής, της απανθρωπιάς, του τι αναγκάζεται να κάνει ο άνθρωπος για να επιβιώσει σε συνθήκες απειλής και μη σεβασμού της ανθρώπινης οντότητας. Το τελευταίο, μια σκέψη που επανέρχεται συχνά – αναρωτιέται «…αν είχαν λόγο όσα έκανε για να επιβιώσει, […] ήξερε πως θα ήταν πολλοί που θα τον κοίταζαν περίεργα και επιτιμητικά, επειδή κατάφερε να ζήσει στο κολαστήριο ενώ οι πιο πολλοί πέθαναν, όπως πέθαναν».

Τα όνειρα εξελίσσονται σε προφητείες όλων όσων ακολούθησαν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, για συμμαχίες  που θα αλλάξουν και για συνεργάτες που θα γίνουν εχθροί και εχθροί που θα γίνουν φίλοι, όταν τα συμφέροντα αλλάξουν, «θα υπάρχουν μεγάλες συμμαχίες, σαν συνεταιρισμοί από κράτη, μόνο που αυτές θ’ αλλάζουν από καιρό σε καιρό. […] οι γραφειοκράτες θα σβήνουν την Ιστορία τη γραμμένη, θα την εξαφανίζουν σαν να μην υπήρξε ποτέ και στη θέση της θα γράφουν καινούργια, και θα είναι αυτή η μοναδική που θα ισχύει και θα είναι η αληθινή, μέχρι να έρθει η ώρα της να σβηστεί κι αυτή με τη σειρά της».

Τα προφητικά λόγια θα καλύψουν και τα σύγχρονα χρόνια, αλλά και τα χρόνια που έπονται με την «κήρυξη πτώχευσης της γλώσσας και του νου. Ο στόχος της Νέας Γλώσσας είναι να περιοριστούν τα όρια της σκέψης και να ισχύσει αυστηρά η αρχή της ελάχιστης προσπάθειας στον λόγο, αν και όλο πονηριά θα εμφανίζεται σαν προσπάθεια απλοποίησης και ευκολότερης κατανόησης. […] μια συστηματική αποδόμηση της γλώσσας και μια ήττα της ελεύθερης έκφρασης αλλά, το χειρότερο, μια επιβολή ενός θεσμοποιημένου τρόμου».

Το βιβλίο όμως δεν αφορά μόνο τη ζοφερή εικόνα της ανθρωπότητας – μέσα σε αυτήν γεννιέται ένας έρωτας, η ελπίδα. Μέσα από το χάος μπορεί να αναδυθεί το νέο, το ελπιδοφόρο, μια αγάπη, ένα παιδί,…

Τι από τα δύο τελικά ισχύει;

Ποιος κερδίζει;

Ο πόλεμος και η ασχήμια του ή η ελπίδα;

Η σκέψη της ελπίδας που πεθαίνει, «… όλοι οι άνθρωποι ελπίζουμε πως μετά απ’ αυτόν τον πόλεμο, που δε νομίζω πως υπήρξε χειρότερος στην ιστορία, όλα θ’ αλλάξουν προς το καλύτερο. […] Φοβάμαι, όμως πως η ελπίδα πάει να πεθάνει, πριν γεννηθεί καλά καλά, αν αυτά που νομίζω πως συμβαίνουν συμβαίνουν στ’ αλήθεια», ή η σκέψη της ελπίδας που νικά, «Δεν κρατάω όπλο, έλα να σ’ αγκαλιάσω απ’ την αρχή».

Η σκέψη της ελπίδας που πεθαίνει λοιπόν, ή η σκέψη της ελπίδας που νικά;

Κερδίζει και ο συγγραφέας και ο τρόπος με τον οποίο επέλεξε να περάσει σε μας όλα αυτά που είχε στο κεφάλι του!

Κερδίζει ο αναγνώστης από την ανάγνωση του βιβλίου!

Κερδίζει η ανθρώπινη σκέψη και λογική!

Κερδίζει η λογοτεχνία γιατί το βιβλίο του Μιχάλη Μπουναρτζίδη είναι ένα καλό βιβλίο!

Αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στον συγγραφέα!

 

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top