Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ψηλάφηση και αναψηλάφηση του τοπίου
05/06/2019, 8:16 πμ

Ψηλάφηση και αναψηλάφηση του τοπίου

Γράφει ο Αθανάσιος Βαβλίδας //

 

Αγγελικής Δημουλή, «Θέναρ», Εκδόσεις Βακχικόν, 2019

 

Το “Θέναρ” είναι από μόνος του ένας εξωτικός, ελκυστικός και ταυτόχρονα αιχμηρός τίτλος, που η αρχαιοελληνική του προέλευση, μπορεί να μη σχετίζεται με το όναρ ή το νέκταρ, αλλά δημιουργεί θετικές προσδοκίες.

Ήδη από την προηγούμενη συλλογή της, τα “ετερόφωτα”, είχαμε εντοπίσει την ικανότητα της Δημουλή να εκφέρει έναν ποιητικό λόγο στοχαστικό και ταυτόχρονα συγκινητικό, οικείο και ταυτόχρονα καταγγελτικό, σωματικό και ταυτόχρονα ψυχογραφικό.

Η συλλογή μοιάζει να ξεκινάει από κει που τελείωνε το ποίημα “Γήρας” από τα “Ετερόφωτα”.

ποίημα  “Γήρας”:

“Και στάθηκε η μάνα αντίκρυ στην κόρη ζητώντας της να της χαρίσει τη ζωή’

κοπέλα να την κάνει πάλι ‘ να μη γεννήσει.

Δεν έχουνε ακόμα μακρύνει τα μαλλιά μου/ τα νύχια μου είναι ακόμα μαλακά/ κι εσύ ζητάς ξανά στη μήτρα να γυρίσω./ Εδώ, ακόμα όλα μοιάζουν με αμνησία,/ θυμάμαι έντομα που γίνανε θεριά/ κι εσύ την πλάτη μου χτυπάς κι όλο με σπρώχνεις / τυφλά να μπω στην τρύπα τη βαθιά’/ μου λες πως λίβας θα με κάψει αν θα μείνω,/ρόδα πως απ’ τα μάτια σου δε θα ξαναβγούν/ μα εγώ αργά – αργά θυμάμαι./ Και τότε αρχίζω να  π ε τ ώ”.

Στο “Θέναρ” ένα ποίημα ξεκινάει ως εξής : ” όλη η πολυκατοικία απέναντι κατοικείται από ηλικιωμένους τόσους που έχεις την αίσθηση ότι μένεις σε οίκο ευγηρίας με ξεφτισμένους τοίχους…” και το αντικριστό του ποίημα καταλήγει ως εξής: “…το δεξί σου χέρι/ το δεξί σου πόδι/ κουπιά που σαλαγάνε,/ τη βάρκα των 8 μηνών/ τη λέμε γέλιο/ τη λέμε περίπου όνειρο”.

Το “Θέναρ” διαιρείται σε δύο μορφές, δύο τμήματα, δύο όψεις, εντέλει δύο παραλλαγές του ίδιου θέματος, παραλλαγές της ζωής:

παραλλαγές σε μια ηλιαχτίδα και παραλλαγές σε μια φεγγαρόπετρα.

Και στα δύο ο ερχομός της νέας ζωής γίνεται αφορμή για ευαίσθητες προσεγγίσεις στα θέματα της νεότητας, της αγάπης, της κύησης και της αναμονής, προσεγγίσεις  που ξεκινούν σα χάδι και συνεχίζουν σα δημιουργική περίπτυξη για ό,τι πλάθουν τα χέρια στο σώμα, για ό,τι πλάθουν οι λέξεις στην ποίηση.  Ακόμα και οι αναφορές στην Αθήνα, στα Ιωάννινα, στο Παρίσι … μοιάζουν με σχέση καταβύθισης στο αστικό αμνιακό υγρό που κρατά ζωντανή κάθε ψηλάφηση και αναψηλάφηση του τοπίου.

Δεν είναι τυχαία, λοιπόν, η επιλογή του ποιήματος “έι, χάδι” του γράφοντος που τέθηκε στον πρόλογο των “παραλλαγών σε μια ηλιαχτίδα”.

Αυτό μας συνδέει και με την ερμηνεία του τίτλου της συλλογής. “Θέναρ”, στα αρχαία ελληνικά, είναι το κοίλον της παλάμης, η σαρκώδης προεξοχή της παλάμης που σχηματίζεται από του μυς του αντίχειρα στη βάση του. Μαζί με αυτό το μαλακό μαξιλάρι που ονομάζουμε θέναρ υπάρχει και το υποθέναρ , που είναι το άλλο μαξιλαράκι στην πλευρά του μικρού δαχτύλου μας, απέναντι, δηλαδή, από τον αντίχειρα. Το θέναρ αναφέρεται στην Ιλιάδα ως πρυμνόν θέναρ, δηλαδή, ως το πίσω μέρος της παλάμης όπου τραυμάτισε ο Διομήδης την Κύπριδα Αφροδίτη, όταν προσπάθησε να γλυτώσει το γιο της, τον Αινεία, από τη λύσσα του Τυδείδη.

Γιατί τα αναφέρω όλ’ αυτά; Αρχικά, διότι  και στη συλλογή την ίδια η Δημουλή “παίζει” στην πρώτη ενότητα με αντικριστά ποιήματα.

Για παράδειγμα, τα αντικριστά ποιήματα σελ. 24 και 25

στην αριστερή σελίδα

“τα καλοκαίρια / πλέκουμε στεφάνια από καρπούζι/ και περιμένουμε/ το Μάιο/Λινές κορδέλες/ με άμμο φυσητή/ από την Αμοργό/ κι εσύ σ’ ένα θαλασσινό μαντήλι/ να γελάς/ στον άνεμο”

και στη δεξιά σελίδα

“αγόρασες ένα χειροποίητο πανάκριβο πικάπ που δε σου αρέσει τελικά το ξεσκονίζω με χίλιες προφυλάξεις μ’ ένα βελούδινο φτερό σαν για να διώξω τη σκόνη από μέσα μου έπαψες να μυρίζεις μουσική την έκλεισες στο ακριβοθώρητο ντουλάπι σου μια μέρα θα τα πετάξω όλα τούτα θ’ ανοίξω το ραδιόφωνο να γεμίσουμε μουσική”

Έπειτα, τ’ ανέφερα όλ’ αυτά, διότι η ποίηση της Δημουλή μας οδηγεί στις απαρχές της ποιητικής τέχνης λεκτικά αλλά και περιεκτικά. Τα ποιήματα της πρώτης ενότητας “παραλλαγές σε μια ηλιαχτίδα” είναι στοιχισμένα σαν κείμενα με συνεχή λόγο και τρυφερή, ελεγειακή διάθεση, ενώ τα ποιήματα της δεύτερης ενότητας “παραλλαγές σε μια φεγγαρόπετρα”  έχουν μια εμφανή στιχουργική μορφή, με την ίδια διάθεση να πλάθει διαφορετικούς κόσμους.

Παράλληλα, στην πρώτη ενότητα, τα αντικριστά ποιήματα, όπως τα χαρακτηρίσαμε,  σε κάθε δεξιά σελίδα λειτουργούν σε άμεση επαφή με τη νέα ζωή, στην αγκαλιά, ουσιαστικά, της νέας ζωής, ενώ σε κάθε αριστερή σελίδα η ποιήτρια αναπολεί στιγμές και επεξεργάζεται σκέψεις από την Αθήνα και το Παρίσι αντιστικτικά.

Αυτό είναι και το πρώτο χαρακτηριστικό στοιχείο της συλλογής.

 

Αγγελική Δημουλή

 

Το δεύτερο στοιχείο είναι η θεματική ενότητα που επιτυγχάνει, παρά τις κάποιες παρεμβολές. Η συλλογή έχει σαφείς αναφορές στη νέα ζωή που ήρθε να δώσει νέες διαστάσεις στην πορεία της κι αυτό γίνεται αφορμή να προεκτείνει το συναισθηματικό της ακόνισμα στο πρόσφατο νεανικό παρελθόν της, αλλά και στον σύγχρονο κόσμο με το βλέμμα της νιότης που προσδοκά και αναζητεί εξηγήσεις για το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον που βιώνει καθημερινά με εντελώς νέες παραμέτρους και ασφυκτικό πλαίσιο.

Το ενοποιητικό στοιχείο εδώ είναι η αίσθηση της αφής. Είναι από τις λίγες ποιητικές συλλογές που γνωρίζω, όπου η αφή αποπειράται να πάρει τα ηνία από την εικόνα και ταυτόχρονα συνεργάζεται αρμονικά με τον ήχο και την οσμή. Κατά την ταπεινή μου άποψη, πιστεύω ότι πετυχαίνει αυτό το στόχο σε πολλά ποιήματα, καθιστώντας μας κοινωνούς μιας άλλης ποιητικής πραγματικότητας. Οι λέξεις κυλούν σα χάδια μέσα στα ποιήματα χωρίς την παρεμβολή σημείων στίξης και θωπεύουν τη σκέψη, τις περισσότερες φορές τρυφερά κι άλλες φορές με υποδόρειο ερεθισμό.

Χαρακτηριστικά παραθέτω το ποίημα “Ροή” (σελ. 39)

το ποίημα καταλήγει ως εξής:

“Συλλαβίζω τη μέρα Κ-Υ-Ρ-Ι-Α-Κ-Η/ και σε λικνίζω στον αέναο ρυθμό της./Πόσο επώδυνα στρώνεις τραπέζι για δύο./Το δύο είναι αδιαίρετο/ (κι αν κάποτε κανείς τα καταφέρει, θα δει πως αν διαιρεθεί, μένεις μισός”.

Το τρίτο χαρακτηριστικό στοιχείο της συλλογής είναι η στοχαστική παράμετρος που ελλοχεύει σε απρόσμενους στίχους με το πέπλο της οικειότητας.

Οι στοχασμοί ανάγονται σε διάφορες κατηγορίες, από αυτοαναφορικούς μέχρι κοινωνικά σχολιαστικούς. Στην πρώτη κατηγορία θα εντάσσαμε τις αναφορές της Δημουλή στην ίδια της την τέχνη, την ποίηση. Σταχυολογώ:

“Δύσκολοι καιροί για ποίηση…”

“Είναι αλαζονεία να μιλάς για ποίηση το 2018…”

“…αλλά εδώ μένεις δεμένος να τραγουδάς τις μέρες μας μ’ ένα ποτήρι”

Στη δεύτερη κατηγορία θα εντάσσαμε τις αναφορές στα κοινωνικά δρώμενα και τις επιπτώσεις τους στους νέους. Σταχυολογώ:

“Τα παιδιά στις γωνίες των δρόμων… περιμένουν όσα τους υποσχέθηκαν τα μεταφρασμένα βιβλία και οι ταινίες σε ξαναγραμμένη κόπια”

“ελπίζεις… πως δε χαθήκαν τόσα χρόνια σε μια Αθήνα που βογκάει και ξοδεύει ταυτόχρονα σε μια Αθήνα δανεισμένη ευτυχώς τα καλοκαίρια βρίσκω πιο φτηνά τις ντομάτες”

“έπαψα πια να περιμένω να μ’ αγκαλιάσεις κι έπαψες πια να το ζητάς, κοιτιόμαστε μες από τις οθόνες μας μες από τον αγώνα να προλάβουμε τη μέρα …”

“Δύσκολοι καιροί για ποίηση” αλλά το “Παιδί του Φθινοπώρου” όπως αποκαλεί το μικρό της Χρήστο η Δημουλή και του αφιερώνει τη συλλογή, φωτίζει μ’ αισιοδοξία την κατάληξη της συλλογής : “Με μια ανάσα σου / μας έσβησες όλο το θειάφι από μέσα μας/ γίναμε νέοι/και σε υποδεχτήκαμε/παιδί του Φθινοπώρου/Καλώς ήρθες”.

Καλώς ήρθες Χρήστο, καλώς ήρθες  “Θέναρ”, καλώς ήρθατε στον κόσμο της ποίησης.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top