Αριάδνη, Εσύ κρατάς τον Μίτο

Γράφει ο Απόστολος Θηβαίος //

Σημείωμα για την νουβέλα «Θα τα πω όλα στον Θεό» του Κώστα Γραμματικόπουλου από τις εκδόσεις Βακχικόν

Υπάρχουν γειτονιές φτωχικές εκεί έξω με ρημαγμένα κτίρια και δρόμους κακοστρωμένους. Τις δοκιμάζει ο χειμώνας και τα καλοκαιρινά απομεσήμερα ζυγίζουν περισσότερο σε εκείνα τα μέρη. Ωστόσο θα πρέπει κανείς να εξάρει την αξιοπρέπεια των ανθρώπων που τις κατοικούν. Που κόντρα σε κάθε αντιξοότητα παραμένουν πιστοί θιασώτες της ομορφιάς των πραγμάτων και του κόσμου. Το επιβεβαιώνει η λαχτάρα που αντικρίζει κανείς στα πρόσωπά τους όταν συνεργάζονται με τα παιδιά, όταν διαθέτουν ολόκληρο τον εαυτό τους αφιλοκερδώς στο συλλογικό που ολοένα και περισσότερο κερδίζει έδαφος στα χρόνια της κρίσης. Μες στις τρικυμίες που μας επιφύλασσε ο καινούριος αιώνας, συναντούμε διαρκώς τον εαυτό μας στους άλλους. Γράφουμε, αγαπάμε, πονάμε, προσφέρουμε, μαχόμαστε πάντα για δύο, για περισσότερους. Τα πρόσωπα των ανθρώπων στην γειτονιά μου διαθέτουν αρκετό μερτικό από μια τέτοια αξιοπρέπεια.

Έχουν όμως και άλλα πρόσωπα. Καμιά φορά αυτά τα δεύτερα φαντάζουν πιο αληθινά. Ίσως γιατί έχουν στην καρδιά τους την ασχήμια, ίσως γιατί βρίσκουν μια επαλήθευση στην εποχή την ίδια. Η ομορφιά τότε καταντά μια φριχτή ασθένεια και είναι καταδικασμένος κανείς αργά σε μια εσωτερική , αργόσυρτη σήψη. Σε αυτά τα πρόσωπα αντικρίζεις βλέμματα καταδικαστικά. Ακριβώς σαν αυτά που κοιτάζουν σε κάποιο σχολείο έναν ξένο μαθητή. Αυτά που χτίζουν τα περιθώρια γρήγορα, γρήγορα. Που φορούν ακόμη το ένδυμα της μεγαλοψυχίας, όμως εντός τους κάτι δικό τους κλονίζεται, μια άρρωστη χορδή συσπάται και βρίσκουν έναν εχθρό για να αγαπούν και να σκοτώνουν.

Ο καιροί μας είναι κάτι τελειωμένα ρομάντζα, τρώνε τις σάρκες μας και ζητάνε περισσότερα. Και όμως μέσα τους μπορεί και ανθίζει η διδακτική, όσο και επίκαιρη, γεμάτη σημασίες νουβέλα του Κώστα Γραμματικόπουλου από τις εκδόσεις Βακχικόν. Θα τα πω όλα στον Θεό τιτλοφορείται το βιβλίο που έρχεται σαν αφύπνιση να κλονίσει τις σταθερές μας βιογραφίες, να υπομνηματίσει αξίες, να ακυρώσει θεωρήματα, να αφαιρέσει το επίχρισμα μιας πορείας ετεροχρονισμένου διαφωτισμού. Ο τίτλος αρθρώνει την φωνή του παιδιού στην φωτογραφία του Bill Wegener που κοσμεί το εξώφυλλο των εκδόσεων Βακχικόν.

Μια συγκινητική νουβέλα που διαβάζεται απνευστί. Πυκνή γραφή, γρήγορες εναλλαγές, σαφείς περιγραφές. Και κάπου αλλού στο οπισθόφυλλο του βιβλίου του Κώστα Γραμματικόπουλου, αδυνατούν να αντιληφθούν ότι η παιδική αθωότητα δεν είναι προστάδιο εισαγωγής στον ενήλικο βίο, αλλά στοιχείο υπέρβασης της ζωής και αυθεντικής νοηματοδότησης των λειτουργιών της.

 Αυτό το τελευταίο θα μπορούσε με σιγουριά να το επιβεβαιώσουν οι μικροί ήρωες που συνθέτουν τα σημεία αναφοράς της ιστορίας. Η Αριάδνη, ο Ηλίας, ο Ραφαήλ, ψυχές άδολες και καθαρές, φωτεινές αντιθέσεις μες στην σκοτεινή ατμόσφαιρα. Τρεις άγγελοι που αλλάζουν την ροή του κόσμου και απαντούν στα πιο κρίσιμα ερωτήματα της εποχής. Αποκαθιστούν κάθε ηθική και κάθε αξία που εκπίπτει καθώς γέρνει εις βάρος μας ο καιρός. Γεμίζουν το φόντο με το υλικό της ζωής που διαθέτει την θαυμάσια δύναμη της σύνθεσης, της κατάφασης. Η Αθήνα της οδού Φορμίωνος, η Αθήνα που περιλαμβάνει κιόλας γκετοποιημένες περιοχές, μεγαλώνει στους κόλπους της εκείνο που άλλοτε αποτέλεσε το ελληνιστικό της προτέρημα. Μια χώρα σταθμός, μια μοναδική ευκαιρία επιβίωσης στα χέρια των μικρών παιδιών. Με μια καθημερινή και απλή ιστορία, όμορφη επειδή ανταποκρίνεται στο πραγματικό και το αληθινό ο Κώστας Γραμματικόπουλος μιλά εις το όνομα της εθνικής μας συνενοχής, εκείνης που καθρεφτίζεται σε δρόμους, σχολεία, πλατείες. Η Αριάδνη, ο Ραφαήλ, ο Ηλίας έχουν απέναντί τους μια άρρωστη εκκλησία, έναν ξοφλημένο θεσμό, ντυμένο το ένδυμα του φαρισαϊσμού, έτσι όπως το συνέλαβε ο Μιχάλης Κατσαρός και έτσι όπως μας το κληροδότησε. Εμείς, ανυποψίαστοι, μα αυτό είναι μια άλλη υπόθεση.

Αν μπορούσε κανείς να ζωγραφίσει το πρόσωπό της εκκλησίας που συστήνεται πια με το μικρό της  ε η οικονομία της ίδιας της τέχνης, θα το σημάδευε με την πιο απροσχημάτιστη φιλαργυρία. Στο φόντο μαύρο βάμμα, μαύρο θαμπό της νύχτας, μαύρο λουστρίνι, μαύρη πίσσα. Πλάι στην εκκλησία η καθαγιασμένη και μεγάλη και αλάνθαστη, κοινή γνώμη. Με τα χρυσόβουλα ανά χείρας καταδιώκει, μηχανορραφεί, φθείρει, καλλιεργεί τον πιο επικίνδυνο από τους λωτούς του μίσους. Έχει με το μέρος της την εκδίκηση, ζει, αγαπά και ερωτεύεται τυφλά, δίχως να λογαριάζει τίποτε. Καμιά φορά πιστεύει ακράδαντα πως όταν δεν υπάρχουν λύσεις, πρέπει κανείς να ρυθμίζει αποφασιστικά τα ίδια τα προβλήματα.

Αυτήν την εκκλησία, αυτήν την χειρονομία στηλιτεύει με την νουβέλα του ο Κώστας Γραμματικόπουλος.  Τ΄αντίθετό της γεννιέται στα χείλη των παιδιών που ανέκαθεν αποτέλεσαν την μεγάλη μας ευκαιρία. Μα και εκείνα είναι ολομόναχα εκεί έξω, δεν ξέρουν τι σόι πράγμα είναι ο χρόνος και το μίσος, δεν υπάρχει μέσα τους άλλο ορόσημο έξω από την αγάπη. Τείνουν πάντα προς την πλευρά της ανθρωπιάς και της αιωνιότητας, κατοικούν τους κήπους της Αλίκης, η νοσταλγία τους γεννιέται μονάχα για το καλό και το δίκαιο. Και ας μην έχουν ακόμη ζήσει όσα τους αναλογούν, τα παιδιά της νουβέλας, τα παιδιά παντού στον κόσμο, διαθέτουν την σπάνια σοφία. Έχουν ακόμη στις πλάτες τους τα φτερά που τους χάρισε η γραφή του Κώστα Γραμματικόπουλου. Μοιάζουν θρυμματισμένα, ωστόσο κάθε τόσο σαλεύουν, σαρώνοντας με μια αίσθηση κινέζικου καλοκαιριού όλα τα πράγματα και όλους τους ανθρώπους.

Τίποτε δεν λείπει από τον καθρέφτη της νουβέλας που φθάνει στα ράφια των βιβλιοπωλείων από τις εκδόσεις Βακχικόν. Όλα είναι εκεί, το άσχημο προσωπείο μας, οι προδότες, οι εφιάλτες, ο γυμνός μας εαυτός, η χαρτονένια μας αφοσίωση, η πίστη και η πνευματικότητά μας. Όλα φέγγουν και είμαστε ολομόναχοι σαν εκείνη το κορίτσι στην ζωγραφιά του διάσημου παριζιάνικου ποτοπωλείου δυο αιώνες πίσω.

Κώστας Γραμματικόπουλος

Κάτι στην αφήγηση του Νικαιώτη συγγραφέα Κώστα Γραμματικόπουλου σχηματίζει έναν κόμπο στον λαιμό της εποχής μας που φτιασιδώνεται και περνά φορτωμένη ένα σωρό ψεύτικα λάβαρα. Το αφήγημά του αντιβαίνει τους νόμους αυτού εδώ του καιρού, καθώς μάχεται για το καλό με όλη την ενέργεια του κόσμου. Η Αριάδνη, ο Ηλίας, ο Ραφαήλ και από την άλλη η Ραχήλ, ειδωλολάτρισσα μες στο σαλόνι της και μια καλή χριστιανή για το κοπάδι. Ο άνθρωπος του Θεού που δεν θα Τον βρει ποτέ, σε κανένα ιερό, σε κανένα άμβωνα. Όλες οι δόξες και ο κόσμος αυτός ο ζωντανός θα είναι για εκείνον πράγματα πικρά.

Οι λέξεις που κυλάνε, η μικρή θάλασσα του ανθρώπινου δράματος, οι εαυτοί μας και οι δαίμονες, όπως η φριχτή γυναίκα της Ζάκυνθος , το επιδέξιο ψυχογράφημα της νεοελληνικής εποποιίας και των πρωταγωνιστών της, η ατμόσφαιρα μιας πόλης που εδώ και χρόνια έχει πάψει να εκπληρώνει τις παιδικές ευχές, το μονότονο πέρασμα του καιρού, οι απαίσιες ματαιοδοξίες, η σκηνογραφία μιας πρόχειρης βιτρίνας, τα σύμβολά της τα πιο θεληματικά.

Θα μπορούσαν να αθροιστούν και άλλα συστατικά στην ένταση της ιστορίας. Μιας σύντομης πλοκής, βγαλμένης από τις σελίδες της λαϊκής ζωής που διαθέτει όμως εντός της όλο τον ηλεκτρισμό του σύγχρονου καιρού μας, ακριβώς όπως το επισημαίνει ο συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας Αθανάσιος Βαβλίδας στον πρόλογο της έκδοσης του Βακχικόν.

Σκέφτομαι όλους εκείνους τους Ραφαήλ, τα παιδιά που ταξιδεύουν τώρα στα ανοιχτά της Νάξου, με το αστέρι του βορά για συντροφιά τους. Σκέφτομαι την ευθύνη που έχει ο καθένας μας, την τρυφερή καρδιά της Αριάδνης που πρέπει με όλο μας το είναι να την υπερασπιστούμε, το θάρρος του Ηλία, την κακή αρρώστια του πατέρα Συμεών που γίνηκε αληθινός τελώνης και λησμόνησε τον ρόλο του. Σκέφτομαι πόσο σκληρός είναι τούτος εδώ ο κόσμος για τα παιδιά. Και έπειτα διαβάζω μερικές τυχαίες, ακόμη σελίδες. Την νουβέλα του Κώστα Γραμματικόπουλου την γεννούν οι καιροί μας, επιβεβαιώνοντας εκείνον τον κανόνα που θέλει τα ωραία και τα μεγάλα κρυμμένα μες στα μικρά βιβλία. Το άγγιγμά της το κατορθώνει η απλή και απροσποίητη ζωγραφική του συγγραφέα που ξαναφτιάχνει πιστά τον κόσμο μας και όλες τις εκδοχές μας αφοπλίζει. Το Θα τα πω όλα στον Θεό αξίζει να διαβαστεί από τα παιδικά μάτια, από όλα τα μάτια που αύριο θα μετρούν τον κόσμο και θα πρέπει να προχωρήσουν δίχως το βάρος της φριχτής μας μικρότητας. Κάτι θα έχει αλλάξει όταν κάποιος αλλάξει την τροχιά αυτού του τίτλου, λέγοντας όλο έρωτα και αφοσίωση, θα τα πω όλα στους ανθρώπους. Όταν αλλάξουμε θέση με τον θεό μας στην βάση εκείνου του φοβερού καθ΄ ομοίωση, τότε και μόνο τότε, δεν θα έχει θέση στην ζωή μας η εξαιρετική νουβέλα του Κώστα Γραμματικόπουλου από τις εκδόσεις Βακχικόν.