Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Το στοίχημα με τον χρόνο
01/09/2021, 10:07 πμ

Το στοίχημα με τον χρόνο

Γράφει ο Κωνσταντίνος Μπούρας // *

 

Χάρης Μελιτάς, «τέσσερις ενοχές», Ποίηση, Εκδόσεις Μανδραγόρας , Αθήνα 2021, σελ. 64

 

Ο ποιητής Χάρης Μελιτάς εξελίσσεται με γοργούς ρυθμούς. Απαλλαγμένος από τις πολύωρες διδασκαλίες απολαμβάνει την πολυτέλεια της σύνταξης, της απελευθέρωσης από τον στυγνό βιοπορισμό. Έτσι έχει όλον του τον χρόνο ελεύθερο για τον μεταβολισμό των ενεργειών, για τον προσπορισμό του παρελθόντος, για το χτίσιμο ενός μέλλοντος βασισμένου στην αμφιβολία για τα δεινά του βίου που επικρέμανται πάνω από τις κεφαλές των ταλαίπωρων ανθρώπων του μεταιχμιακού καιρού μας.

Η ποίησή του δεν είναι «προσωπική», όσο κι αν αρέσκεται στο πρώτο πρόσωπο. Και με το τρίτο καλά τα πάει. Και στο δεύτερο δεν ορρωδεί. Μέσα από τον ιδιωτικό βίο ποτίζει η παγκόσμια απελπισία, διαπιδύουν κοσμολογικά και υπαρξιακά ερωτήματα που πόρρω απέχουν από το να είναι «μεταφυσικά». Τουναντίον. Είναι απολύτως υλικά, σωματοποιημένα και ενσώματα, όπως οι ενοχές του εύστοχου τίτλου [οι τέσσερις εποχές του μουσουργού Βιβάλντι έγιναν οι τέσσερις ενοχές του ποιητή Χάρη Μελιτά, που ως άλλος Προμηθεύς Δεσμώτης ξύνει διαρκώς τις ίδιες πληγές για να μην κλείσουν ποτέ και να ματώνουν διαρκώς υπενθυμίζοντας σ’ εαυτούς και αλλήλους τα λάθη μιας ζωής που δεν μπορούμε να αποτρέψουμε, αφού δεν γυρίζει το ποτάμι του Ηράκλειτου προς τα πίσω].

Η θητεία του στο χαϊκού τού επιτρέπει την ισομετρημένη ανάσα, ίδιον των ασκητών και των φιλοσόφων. Διαλογισμός σε στίχους είναι και φαίνεται το βιβλίο αυτό (το 16ο ποιητικό σε σύνολο 18 βιβλίων – ένα με διηγήματα και ένα διδακτικό εγχειρίδιο για την Τέχνη και την Τεχνολογία).

Ας δούμε όμως τους αριθμούς πίσω από τον τετραώροφο ποιητικό πύργο που χτίζει ο διπλωματούχος αρχιτέκτονας και δάσκαλος Χάρης Μελιτάς: 4 μέρη από 9 ποιήματα το κάθε ένα οδηγούν σε ένα άθροισμα 36 ποιημάτων, ενώ 4 motti δίνουν τον τόνο κάθε μέρους.

Το βιβλίο αφιερωμένο «Στα παιδιά μου / Κωνσταντίνο και Τζένη».

Μα ποια είναι αυτά τα τέσσερα δομικά μέρη; «Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέι», «Άνθρωποι και ποντίκια», «Ανεμοδαρμένα ύψη» και «Αξόδευτα πάθη». Τρία πασίγνωστα μυθοπλασμένα αριστουργήματα της Παγκόσμιας Λογοτεχνίας και… ΑΞΟΔΕΥΤΑ ΠΑΘΗ.

ΔΟΚΙΜΙΑ 1978-1995, υπό STEINER GEORGE.

Αυτή η μεθοδική τιτλοφόρηση των συστατικών μερών μιας σπονδυλωτής, αρθρωτής σύνθεσης ταιριάζει απόλυτα με την επιλεγμένη εικόνα του εξωφύλλου. Ο μηχανικός παραμένει πάντα μηχανικός. «Μια φορά μηχανικός πάντα μηχανικός». Τίποτα δεν είναι μονοκόμματο, ούτε καν τα μονόπετρα. Αν τα κοιτάξεις στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο θα ανακαλύψεις επαναλαμβανόμενα μοτίβα και μαθηματικές φόρμουλες. Καμία μορφή στο Σύμπαν δεν είναι συμπαγής. Ούτε καν το πρωταρχικό και το τελικό Μηδέν. Σε αυτό παραπέμπει κι αυτό διαχειρίζεται ποιητικώς ο Χάρης Μελιτάς. Κι εδώ έγκειται η αξία του και η ιδιαιτερότητά του. Ας προσέξουν παρακαλώ οι μεγαλοσχήμονες «Πάπες» και «παπάδες» της επίσημης κριτικής. Διαφεύγει από τα φίλτρα και τους ηθμούς τους, για τον απλούστατο λόγο ότι δεν έχουν τα κατάλληλα εργαλεία για να τον αναλύσουν κι ως εκ τούτου δεν τον κατανοούν.

Το στοιχείο της Τύχης και της Αναγκαιότητας είναι συστατικό «εκ των ουκ άνευ» υλικό δημιουργίας. Τα τυχερά παιγνίδια είναι απλώς αποκύημα της ηρακλείτειας παραβολής για τον παίδα Χρόνο. Νεαρός, όχι ακόμα έφηβος, παραμένει ο αειθαλής Χάρης Μελιτάς. Τα ερωτικά του υμνούν την απουσία και την απώλεια, δεν είναι ποτέ χαρούμενα και δεν οδηγούν μήτε συνυποβάλλουν αίσιον τέλος. Υποβάλλουν την αξία μιας ζωής μοναχικής, όχι όμως και ασκητικής, αφού οι άλλοι είναι οθόνη προβολής, συμπαίκτες και διακύβευμα συνάμα. Ετούτη η αντίληψη της ζωής σαν τεράστιο γήπεδο με νικητές και νικημένους οδηγεί σε πικρά ηφαιστειογενή πετρώματα, πάνω στα οποία θεμελιώνεται μια ποιητική στέρεα, γωνιώδης και αγωνιώδης.

Η αγωνία είναι βασικό θεματολογικό στοιχείο που οδηγεί σε αντίστοιχες αισθητικές παρεκβάσεις προς τον ρομαντισμό και τον πεσσιμισμό, ενώ έντονο είναι και το στοιχείο της υπαρξιακής ελευθεριότητος.

Η ελευθερία της σύλληψης έχει ανάγκη την αυστηρή μορφολογία προκειμένου να επιτευχθεί η ισορροπία της έκφρασης. Έτσι η λογική δομή των χαϊκού κυνηγάει διαρκώς τον ποιητικό Χάρη Μελιτά  κι αυτόν την κυνηγάει όπως το θήραμα τον θηρευτή του.

Το στοιχείο της αντιστροφής, το οξύμωρο, οι αντιθέσεις, η ειρωνεία, μια σαφής τάση προς την ρητορεία και το γνωμικό (απότοκος της διδακτικής προϋπηρεσίας του Καθηγητή Χάρη Μελιτά) οδηγούν σε πολλές απρόβλεπτες αναγνωστικές καταστάσεις, που δεν είναι πάντα συνώνυμες με την απόλαυση, αλλά ενεργοποιούν και ερεθίζουν κάθε φορά κι άλλα σημεία του νοήμονος εγκεφάλου σηματοδοτώντας κοινά βιώματα και εμπειρίες ανάλογα, χαρίζοντάς τους ένα άλλο φως, σχεδόν υπερβατικό. Εδώ έγκειται και η ποιητική αξία, η ποιητική πρωτοτυπία και η ποιητική μοναδικότητα τού Χάρη Μελιτά.

Τι κι αν δεν τον καταλαβαίνουν οι μεγαλύτεροι, οι συνομήλικοι; Θα τον καταλάβουν σίγουρα εν καιρώ οι νεότεροι.

 

Χάρης Μελιτάς

 

Το στοίχημα με τον Χρόνο το έχει ήδη κερδίσει ο βραβευμένος από την Ακαδημία Αθηνών Χάρης Μελιτάς. Τώρα πλέον μπορεί να στιχουργεί απτόητος. Η αποδοχή δεν είναι και παραδοχή. Μπορεί και να λειτουργεί σαν παγίδα, σαν ανασταλτικός παράγοντας, ακόμα και σαν ενοχή [για να γυρίσουμε στην θεματική τού τίτλου].

Ο τελικός κριτής είναι ο ίδιος ο Ποιητής, οι συνοδοιπόροι και ο απώτερος Χρόνος, τότε που θα έχουν μείνει από εμάς μόνο μερικά στίγματα σε οθόνες.

Ο Θάνατος πρωταγωνιστεί στην ποιητική του Χάρη Μελιτά, άλλοτε ως φόβητρο, άλλοτε ως ξένος, άρπαγας των δικών μας κι άλλοτε ως πολλά υποσχόμενος ονειρευτής. Εραστής όμως όχι. Δεν έχει φτάσει ακόμη τόσο πέρα ο αξιαγάπητος ποιητής μας. Εκεί φτάνεις ή λίγο πριν ή λίγο μετά. Αν φτάσεις νωρίς, τότε μπορείς να είσαι παντελώς αδιάφορος για την γνώμη των άλλων. Όμως τι θα κάναμε χωρίς αυτούς, δίχως τα οιστρογόνα της ευεργετικής κακίας τους; Τζάμπα κακία καμιά φορά, όμως χάριν έχει. Κάθε ενεργειακή προσφορά δεκτή. Και οι αληθείς ποιητές την αρνητική ενέργεια σε θετική μεταβολίζουν. Οίστρος ζωής…

Χωρίς απελπισία ποίηση δεν γίνεται. Χωρίς αγωνία βακχική έκστασις δεν επιτυγχάνεται. Χωρίς πίκρα το γλυκό δεν εκτιμάται και το σιρόπι δεν δένει.

Ο Χάρης Μελιτάς είναι κερδισμένος στο τυχερό παιχνίδι της ζωής. Όταν το συνειδητοποιήσει, δύο τινά θα συμβούν: ή θα σταματήσει να παίζει ή θα συνεχίσει αδιάφορος για το αποτέλεσμα, για τα αποτελέσματα στις κούρσες των επώδυνων απογευμάτων τής Κυριακής.

 

 

* O Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας είναι Επισκέπτης Καθηγητής Θεατρικής Κριτικής στο ΕΚΠΑ (www.konstantinosbouras.gr)

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top