Ένα βιβλίο γεμάτο κερκυραϊκά τραγούδια
Γράφει ο Φίλιππος Φιλίππου //
Στέφανος Πενηντάρχου Πουλημένος: “Τα τραγούδια της Κέρκυρας”, Εκδόσεις Corfu Press, 2019, σελ. 420
Η Κέρκυρα έχει μια πλούσια παράδοση λαϊκής μουσικής, στην οποία ανήκουν τραγούδια που μολονότι στηρίζονται στον ποιητικό λόγο των ακριτικών και στις βυζαντινές παραλογές εμφανίζουν μερικές διαφορές σε σχέση με τα αντίστοιχα άλλων ελληνικών περιοχών. Ο Στέφανος Πενηντάρχου Πουλημένος (Κυνοπιάστες, 1959) που σπούδασε δημοσιογραφία, υπήρξε εκδότης και διευθυντής της εφημερίδας Η Κέρκυρα Σήμερα, και διετέλεσε κοινοτάρχης Κυνοπιαστών, δήμαρχος Αχιλλείων και νομάρχης Κέρκυρας, συνιδρυτής του Πολυφωνικού Χορού Κυνοπιαστών «ΓΕΙΤΟΝΙΑ», που δημιουργήθηκε για να αναδείξει τη λαϊκή μουσική παράδοση της Κέρκυρας, ύστερα από πολύχρονη έρευνα έγραψε και εξέδωσε ένα πολύ σημαντικό πόνημα.
Το βιβλίο του Τα τραγούδια της Κέρκυρας με τον υπότιτλο «Μέσα από τα λαϊκά δρώμενα και τις παραδόσεις της», καλύπτει ένα μεγάλο κενό στην κερκυραϊκή βιβλιογραφία, καθώς σε αυτό συγκεντρώνονται τα κερκυραϊκά δημοτικά τραγούδια που έχουν καταγραφεί σε βιβλία ή υπάρχουν σε ανέκδοτα αρχεία. Στον πρόλογό του, ο συγγραφέας-ερευνητής σημειώνει πως είναι σχεδόν παντελής η απουσία της Κέρκυρας από τις περισσότερες εκδόσεις που προβάλλουν τα τραγούδια των διάφορων περιοχών της Ελλάδας.
Η ανάγκη και η αξία της συλλογής των δημοτικών τραγουδιών, προσθέτει, είναι προφανής. Την είχε επισημάνει εδώ και δύο αιών ες περίπου ο πρώτος κυβερνήτης της ελληνικής πολιτείας, ο Ιωάννης Καποδίστριας, συνιστώντας τη συλλογή, μελέτη και αξιοποίηση των δημοτικών τραγουδιών ως «προέχουσα ανάγκη για την πνευματική προκοπή του Έθνους».
Αλλά και ο εθνικός μας ποιητής, ο Διονύσιος Σολωμός, είχε εκφράσει την ίδια ανάγκη, ζητώντας να τεθούν στη διάθεσή του, στην Κέρκυρα όπου ζούσε, τα δημοτικά τραγούδια του τόπου, θέλοντας να αξιοποιήσει δημιουργικά τον γλωσσικό και τον νοηματικό τους πλούτο.
Είναι πολύ θετικό, τονίζει ο συγγραφέας, είναι ενθαρρυντικό που στο νησί, παρά την αλλαγή των κοινωνικών συνθηκών, επιβιώνουν μέχρι σήμερα αρκετά στοιχεία της λαϊκής παράδοσης, καθώς ο λαός της Κέρκυρας συνεχίζει να εκφράζει με τα δημοτικά τραγούδια –μέσα από τα λαϊκά δρώμενα–, τους καημούς, τους πόθους, τις περιπέτειες, τις χαρές και τις λύπες του.
Βεβαίως, αυτά τα τραγούδια συνδέονται με την κερκυραϊκή ύπαιθρο, με τη ζωή των χωρικών στα χωριά και στα χωράφια τους, με τα όνειρα, τις συγκινήσεις, τα πάθη, τους φόβους και τις αγωνίες τους.
Για τον ερευνητή, οι αντικειμενικές δυσκολίες του εγχειρήματος υποχώρησαν με συνεχείς προσπάθειες και επιμονή, με ψάξιμο σε αρχεία, σε συλλογές, σε εκδόσεις τραγουδιών, αλλά και σε σχετικές ηχογραφήσεις οι οποίες ξεκίνησαν στα τέλη της δεκαετίας του ’50, επίσης και σε εικονοληψίες των τελευταίων χρόνων.
Ένα σοβαρό κεφάλαιο του βιβλίου αποτελούν οι ζωντανές μαρτυρίες μεμονωμένων ατόμων, αλά και φωνητικών συνόλων από διάφορες περιοχές του νησιού. Στα ηχητικά ντοκουμέντα που συνέλεξε ο συγγραφέας, βασίστηκε η μουσική καταγραφή 91 μελωδιών από τον συνθέτη Σπυρίδωνα Τσιλιμπάρη. Αρκετές από αυτές παίρνουν τη μορφή μουσικού κειμένου, κατά την πρακτική που ακολούθησε πριν από δεκαετίες και το Κέντρο Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών.
Και καταλήγει ο ερευνητής πως το βιβλίο του είναι ένας ελάχιστος φόρος τιμής στις γενιές των ανθρώπων της κερκυραίικης υπαίθρου, οι οποίοι μέσα από τις ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες πολλών αιώνων ξενοκρατίας, «διατήρησαν τη γλώσσα και τη θρησκεία των προγόνων μας και δημιούργησαν έναν αξιόλογο λαϊκό πολιτισμό».
Το πρώτο μέρος του βιβλίου ασχολείται με τη γλώσσα των κατοίκων του νησιού, τη θρησκεία, τη φορεσιά, τα ήθη και τα έθιμα, τη μουσική και τα τραγούδια, τα μουσικά όργανα και τη δημιουργία των τραγουδιών της λαϊκής παράδοσης. Το δεύτερο μέρος περιέχει τα γνωστά σε όλον τον ελληνικό χώρο ακριτικά τραγούδια, τις παραλογές και τα νεότερα αφηγηματικά τραγούδια. Επίσης, τα τραγούδια της αγάπης, του γάμου, τα νανουρίσματα-ταχταρίσματα, της αγροτικής ζωής, της ξενιτιάς, τα λαϊκοθρησκευτικά, τα τραγούδια της Αποκριάς, των πανηγυριών, του Κλήδονα, της τάβλας, τα μοιρολόγια και χαροντικά.
Από τα περιεχόμενα των Τραγουδιών της Κέρκυρας επιλέγουμε να παρουσιάσουμε μόνο ένα τραγούδι, εκείνο που περιέλαβε η Ελένη Καραΐνδρου στην ταινία Η τιμή της αγάπης (βασισμένο στη νουβέλα του Ντίνου Θεοτόκη Η τιμή και το χρήμα), της Τόνιας Μαρκετάκη:
Να πας να πεις τση μάνας σου να κάμει κι άλλη γέννα,
να κάψει κι αλλουνού καρδιά ως έκαψες κι εμένα.
Στο παραθύρι που ’σαι συ, γαρουφαλλιά δεν πρέπει,
γιατί γαρούφαλλο είσαι συ κι ο π’ έχει μάτια βλέπει
Στέφανος Πενηντάρχου-Πουλημένος
Στον Επίλογό του ο Στέφανος Πενηντάρχου-Πουλημένος σημειώνει πως η γλώσσα όλων των τραγουδιών είναι η νεοελληνική, η δημοτική, με τοπικούς ιδιωματισμούς και ελάχιστες ξένες λέξεις, κυρίως βενετσιάνικες ή λατινογενείς. Στη μουσική των τραγουδιών χρησιμοποιούνται τα αρχέγονα διονυσιακά όργανα, η νιάκαρα και το ταμπούρλο, κάτι ου κρατάει μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα. Σταδιακά, αυτά τα όργανα αντικαθίστανται από το βιολί και την κιθάρα και αργότερα προστίθεται και το ακορντεόν.
Και προσθέτει πως τα παιδιά και οι μεγαλύτεροι συνεχίζουν να αποδίδουν τα κάλαντα των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Θεοφανείων, ενώ πολλοί νέοι και νέες δραστηριοποιούνται σε χορευτικά σχήματα μαθαίνοντας τους χορούς και μελωδίες των παραδοσιακών κερκυραϊκών τραγουδιών. Σίγουρα, το βιβλίο που εικονογραφείται από ασπρόμαυρες και έγχρωμες φωτογραφίες και πίνακες ζωγραφικής, είναι σημαντικό από κάθε άποψη και αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στον συγγραφέα-ερευνητή, ο οποίος αφιέρωσε τον χρόνο του στο να συλλέξει το πολύτιμο υλικό του.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ: Ένα νέο λογοτεχνικό «τοπίο»;
16/04/2024, 9:09 μμ -
Παρακείμενα: «Το παρήγορο συναίσθημα της εσωτερικής έκλαμψης»
16/04/2024, 9:08 μμ -
Η δύναμη του πεπρωμένου
16/04/2024, 9:06 μμ -
Παραμύθια από ζάχαρη, μέλι και ποίηση
16/04/2024, 9:05 μμ -
Ψυχολογικά περάσματα προς τη βιολογική ολοκλήρωση
16/04/2024, 9:00 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
23 Μαΐου – Ερρίκος Ίψεν
Επιμέλεια: Δήμητρα Ντζαδήμα // Ο Ερρίκος Ίψεν που “έφυγε” σαν σήμερα το 1906 ήταν Νορβηγός θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης και ηθοποιός, ένας από τους πρωτοπόρους της σύγχρονης ευρωπαϊκής δραματουργίας. Η χρεοκοπία και η ταξική πτώση της οικογένειας έπαιξαν μεγάλο ρόλο
Περισσότερα -
Αεί επιστρέφοντας
Γράφει η Μηλίτσα Πιέτρη – Αυγούστη // Πέρσα Κουμούτση, «Στους δρόμους του Καΐρου», εκδ. Ψυχογιός Γεννημένη στη πόλη τού Καΐρου από Έλληνες γονείς, η Πέρσα Κουμούτση, τιμήθηκε για το σύνολο των μεταφράσεων της με το Διεθνές βραβείο
Περισσότερα -
O Χρίστος Ρ. Τσιαήλης στο Εργαστήρι του συγγραφέα
Αν και ετερόκλητες, οι αφηγήσεις αυτού του βιβλίου έχουν κάτι κοινό: βασίζονται λιγότερο σε όσα εντυπώνουν και περισσότερο σε όσα μας αφήνουν να φανταστούμε. Δεκατέσσερις διαφορετικοί κόσμοι ενώθηκαν σε ένα υπερφυσικό, φαντασιακό επίπεδο – εκεί που η σύγκρουση
Περισσότερα -
Συγκινησιακή ατμόσφαιρα, έμπνευση και στυλ στην παρουσίαση του “Διηγούμαι”
Γράφει η Ιουστίνη Φραγκούλη- Αργύρη // Σε μια αίθουσα κατάμεστη από κόσμο στο Ελληνικό Κοινοτικό Κέντρο «Ανδριανός Μαρής» αποκαλύφθηκε την Κυριακή το συγγραφικό ταλέντο του προέδρου Νικόλα Παγώνη μέσα από το βιβλίο του «Διηγούμαι» που κυκλοφόρησε από τις
Περισσότερα -
Παιχνίδια με τα βιβλία!
Του Νίκου Τσούλια // Με τα βιβλία παίζεις. Κάποια βάζεις πάνω στο γραφείο σου, ανεξάρτητα από το αν τα διαβάζεις. Τα χαζεύεις, συζητάς μαζί τους στο πότε και πού τα διάβασες, τι σου έχει απομείνει από τη
Περισσότερα -
✩ “2071. O κόσμος που θα αφήσουμε στα παιδιά μας” των Chris Rapley & Duncan Macmillan σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη με τον Αντώνη Μυριαγκό στο Θέατρο Σταθμός
Γράφει ο Κωνσταντίνος Μπούρας // “2071. O κόσμος που θα αφήσουμε στα παιδιά μας” των Chris Rapley & Duncan Macmillan σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη με τον Αντώνη Μυριαγκό στο πάντα ανήσυχο, καινοτόμο, επιδραστικό Θέατρο Σταθμός. Εάν φτάσουμε στο
Περισσότερα -
Το απρόβλεπτο των στιγμών
Γράφει η Διώνη Δημητριάδου // Όλγα Ιωαννίδου “Κεκλεισμένων των στιγμών” διηγήματα, εκδόσεις Κουκκίδα Όταν στο εξώφυλλο του βιβλίου σε υποδέχεται μια μισάνοιχτη πόρτα (εγκιβωτισμένη σε οφθαλμό) έχεις ήδη την αίσθηση ότι τα πράγματα με τη γραφή της Όλγας
Περισσότερα
