Fractal

«Όταν είσαι μικρός, μόνος και φοβισμένος…»

Από τον Άγγελο Πετρουλάκη //

 

 

 

Έλενα Ακρίτα: «Τα τάπερ της Αλίκης» Εκδόσεις Διόπτρα

 

«Όταν είσαι μικρός,

μόνος και φοβισμένος,

δεν ξεχνάς ποτέ πως τη νύχτα του απόλυτου τρόμου σου,

μια δεύτερη μάνα σού έδωσε να φας πατατούλες τραγανές

και αυγά μάτια όμορφα σαν κεχριμπάρι».

 

Η Έλενα Ακρίτα είναι μια ξεχωριστή περίπτωση στον χώρο τής πεζογραφίας μας. Έχει αυτό που χαρακτηρίζουμε ‘‘προσωπικό ύφος’’ ‘η ‘‘στιλ’’. Σου διαβάζουν ένα μικρό απόσπασμα, χωρίς να σου αποκαλύψουν τον συγγραφέα. Και αυθόρμητα, όσο και αυτόματα, απαντάς: ‘‘Έλενα Ακρίτα’’. Αυτό λίγοι συγγραφείς το έχουν επιτύχει. Ο Φρέντυ Γερμανός ήταν ένας απ’ αυτούς.

Η Έλενα Ακρίτα, όμως, δεν είναι Γερμανός. Είναι Ακρίτα. Και ξέρει να ‘‘στήνει’’ μυθιστορήματα που θυμίζουν φρεσκοψημένο αφράτο κέικ γεμάτο αρώματα, που θες να στρωθείς και να το φας μέχρι το τελευταίο ψίχουλο, ακόμα κι αν ξέρεις πως, μετά, θα έχεις να κάνει με το στομάχι και με τον διαβήτη σου. Δεν σου κάνει, όμως, καμιά διάθεση ν’ αφήσεις λίγο για την επαύριο. Τα μάτια κλείνουν, οι δυνάμεις εγκαταλείπουν, αλλά εσύ εκεί, κολλημένος με το βιβλίο τής Έλενα Ακρίτα.

Ο λόγος: «Τα τάπερ τής Αλίκης».

Τα «τάπερ» είναι εξ αντικειμένου τα πλαστικά σκεύη που πρόσφεραν λύσεις αποθήκευσης τροφίμων στις νοικοκυρές. Γύρω απ’ αυτά κάποτε είχε αναπτυχθεί ένας ιδιόμορφος επαγγελματικός χώρος. Αλλά για την Έλενα Ακρίτα είναι και μια μεταφορά, που μιλά ανάγλυφα για μια πραγματικότητα, αφηγούμενη με λίγες λέξεις τη ματαίωση των προσδοκιών: «Τάπερ καμωμένα από το πλαστικό που είναι φτιαγμένα τα όνειρα των γερασμένων κοριτσιών».

Το η «Αλίκη» στον τίτλο, είναι το όνομα που θυμίζει σε όλους μας την αξέχαστη Αλίκη Βουγιουκλάκη. Ήταν αυτή που μετέτρεψε το κοινό όνομα σε έκφραση ενός μύθου. Και η παρουσία τής Αλίκης Βουγιουκλάκη – αν και φευγαλέα στο μυθιστόρημα – είναι καθοριστικά έντονη. Ένα από τα πρόσωπα των γυναικών τής ιστορίας, που έχει το όνομα Αλίκη, είναι βαφτισιμιά τής Αλίκης Βουγιουκλάκη.

Τρεις οι κεντρικοί άξονες τού έργου, τρεις γυναίκες: Γιαγιά, κόρη, εγγονή. Κοραλία, Ελένη, Αλίκη.

Το κάδρο έχει δυο διαστάσεις. Μια που εκφράζει τον χώρο: Η Αθήνα. Και μια που εκφράζει τον χρόνο. Οι δεκαετίες τού ’70, του ’80 και του ’90. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι έντεχνα η συγγραφέας επινόησε μια ιστορία με παράλληλες μικρές ακόμα ιστορίες, για να περιγράψει με τον δικό της τρόπο μια εποχή. Ίσως. Αλλά δεν ωφελεί τόσο το να ψάχνει κανείς τις προθέσεις τού συγγραφέα, όσο το νεράκι που του προσφέρει να πιει. Γιατί, εκτός από πολλά άλλα, η ανάγνωση θα πρέπει να είναι και απόλαυση. Κάτι που απλόχερα μας προσφέρει η Έλενα Ακρίτα.

 

Έλενα Ακρίτα

 

Δίπλα στις τρεις αυτές γυναίκες ανθίζει ένας μικρόκηπος που έχει τα πάντα. Από τον άστοργο πατέρα μέχρι την πιστή φίλη. Από την αξιοπρεπή πόρνη μέχρι τον ελεεινό γείτονα. Από τον ταπεινό τής γειτονιάς μέχρι τον αριβίστα πολιτικό. Από τον αξιοπρεπή ομοφυλόφιλο μέχρι τον ποταπό εραστή. Πρόσωπα που μπαίνουν στη μυθοπλασία για να σχηματίσουν την εικόνα μιας κοινωνίας τόσο οικείας με αυτήν που μας μεγάλωσε και μας προκάλεσε είτε να συμβιβαστούμε, είτε να την αλλάξουμε.

Όσα διαδραματίζονται ανήκουν στη σφαίρα τού δραματικού. Είναι κατάλληλο υλικό για να συνθέσει ένας συγγραφέας πολλές δακρύβρεχτες ιστορίες, ψυχοπλακώνοντας τον αναγνώστη πριν τον οδηγήσει στη λύτρωση. Ωστόσο αυτό δεν συμβαίνει με την Έλενα Ακρίτα, η οποία κατορθώνει να τα παρουσιάσει ως μια χαριτωμένη φαρσοκωμωδία. Η Έλενα Ακρίτα έχει την τέχνη να συναρπάσει ευχάριστα τον αναγνώστη και να του αποδείξει πως η ζωή είναι όμορφη και γοητευτική, όσες αναποδιές και να επιφυλάσσει.  Ενίοτε, δε, και χαριτωμένη.

Ένα ακόμα αξιοσημείωτο στοιχείο είναι η ένταξη, στη μυθοπλασία, προσώπων ιδιαίτερα δημοφιλών στην ελληνική πραγματικότητα, με κυριότερο αυτό της Αλίκης Βουγιουκλάκη, που ενώ δεν πρωταγωνιστεί στη δράση, η σκιά της εμφανίζεται κυρίαρχη σε όλα τα στάδια της εξέλιξης. Πλάι στο πρόσωπο της Αλίκης, η Τζένη Καρέζη και άλλα γνωστά ονόματα από τον χώρο τού κινηματογράφου, με μικρότερη βέβαια συμμετοχή, ωστόσο ικανή να δίνει ένα διαφορετικό χρώμα στα αφηγήματα που συνθέτουν την τελική ιστορία.

Η εμφάνιση όλων αυτών των προσώπων ορίζεται από ένα θαυμαστό μέτρο. Καταλαμβάνουν έναν χώρο τόσο διακριτικά, ώστε να δίνουν την εντύπωση μικρών παρενθέσεων, που προσθέτουν σαν ουσιαστικές πινελιές το δικό τους φως στη συνολική θέαση του πίνακα.

Χωρίς επιτήδευση, χωρίς λογοτεχνισμούς, χωρίς ανατροπές που να αγγίζουν τα όρια του εξωφρενισμού (κάτι που χαρακτηρίζει τους περισσότερους συγγραφείς τών καταλόγων με τα ευπώλητα) η Έλενα Ακρίτα διδάσκει μυθιστορηματική γραφή.

Το «Τα τάπερ τής Αλίκης» είναι δομημένο σαν σε σκηνές από τηλεοπτική σειρά (ίσως να γίνει) με επεισόδια που δίνουν την εντύπωση πως είναι αυτοτελή, σκηνές που συνεχίζονται σε άλλον χρόνο, αφού μεσολαβήσουν άλλες, κρατώντας έτσι αδιάληπτο το ενδιαφέρον τού αναγνώστη.

Αν θα πρέπει να προσθέσω κάτι ακόμα στη γενική θεώρηση του βιβλίου είναι πως η συγγραφέας δικαιώνει την έννοια της τιμιότητας και της ηθικής. Θα έλεγα πως είναι η δικαίωση της λαϊκής ρήσης πως «όλα εδώ πληρώνονται».

Δεν θεωρώ σκόπιμο να εξιστορήσω έστω την περίληψη της υπόθεσης. Είναι μια χαρά που πρέπει να εισπράξει μόνος του ο αναγνώστης, βγάζοντας τα δικά του συμπεράσματα.

 

26-5-2019

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top