Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ο άνθρωπος που αρνείται να δει
22/04/2020, 11:01 πμ

Ο άνθρωπος που αρνείται να δει

Γράφει η Ελένη Γκίκα //

 

Νίκος Ξένιος «Τα σπλάχνα», εκδ. Κριτική, σελ. 293

 

«Ο μικρόκοσμός μου –ένα συγκεχυμένο σύμπαν από επιθυμίες, εικόνες αποσπασματικές του παρελθόντος και εκλάμψεις προφητικές του μέλλοντος– απέβαλλε σαν ξένα στοιχεία τις παραστάσεις ενός κόσμου που πίστευε σε διαφορετικά πράγματα, που είχε διαφορετικές συνήθειες και που υπέσκαπτε, τρόπον τινά, το οικοδόμημα “κανονικής ζωής” που είχα στον νου μου.»

Με επίκεντρο τον ήρωά του, Άλκη Δομέστικου, που «κόβει και ράβει» την ιστορία κατά βούληση και ζει μια καθόλα δική του φαντασιακή ζωή, ο Νίκος Ξένιος, μετά «Το άχτι», «Ένα τριάρι για τον Οιδίποδα» και «Το κυνήγι του βασιλιά Ματθία» ανατέμνει σε βάθος στα «Σπλάχνα» του, όλη τη ρευστότητα αλλά ταυτοχρόνως και τις εμμονές μιας καθόλα ρευστής εποχής. Και η εποχή μας, με τα στερεότυπα πια να γίνονται κομμάτια και θρύψαλα, έρχεται να τον δικαιώσει συγκυριακά ή προφητικά.

Η ιστορία του Άλκη Δομέστικου, αρχίζει και τελειώνει με μια εικόνα που αφορά το εβραϊκό στοιχείο: στην αρχή ένα σπίτι εβραίων λεηλατείται στη Θεσσαλονίκη, ο πόλεμος ήδη μαίνεται, οι κάτοικοι μεταφέρονται στα στρατόπεδα και ο μικρός Άλκης ανάμεσα στα ξένα παιχνίδια αισθάνεται σαν βασιλιάς. Στο τέλος, ο εβραίος φίλος του που εκθέτει τα έργα του, στα οποία αναγνωρίζει την κατακερματισμένη εποχή και τα ξένα παιχνίδια, αποδεικνύεται ο άγνωστος κάτοχος εκείνων των συλημένων παιχνιδιών.

Ανάμεσα στις δυο εικόνες, ένας κόσμος που αλλάζει ραγδαία με ένα Άλκη Δομέστικο ακινητοποιημένο στην αρχαία, επινοημένη οικογενειακή αίγλη, αρνητικό εντελώς και στην παραμικρή αλλαγή. Ζώντας από απόσταση, μια ζωή ερήμην, αυτός καθηγητής στο εξωτερικό και η οικογένειά του στην Ελλάδα, και μέσα από δοξασίες και τσιτάτα, όλα είναι θόρυβος, οι άλλοι είναι μονίμως σε λάθος στρατόπεδο, χωρίζει την ζωή του στη φωτεινή και σκοτεινή της πλευρά: «Διαρκώς τον περιέβαλλε ένας θόρυβος, μια πυρετώδης διάθεση επανατοποθέτησης».  Η διαπίστωση ότι «Οι περισσότεροι άνθρωποι καταλήγουν στον ψυχαναλυτή ή στα χάπια, επειδή για κάποιον ακατανόητο τρόπο αισθάνονται ότι η ζωή τους δεν είναι η ενδεδειγμένη».

Πόσο φυσιολογικός, όμως, αισθάνεται ο Άλκης Δομέστικος; Πώς διαμορφώνει στη σκέψη του την έννοια του «κανονικού»;
Ο Νίκος Ξένιος χρησιμοποιώντας δεξιοτεχνικά τις αφηγηματικές τεχνικές, εναλλαγή  προσώπων που αφηγούνται (πρωτοπρόσωπη αφήγηση,  ημερολογιακές καταγραφές του ήρωα, αφήγηση της Ευθαλίας, αλλά και τριτοπρόσωπη του παντογνώστη αφηγητή), αποδίδει τον ήρωά του «όπως αισθάνεται» και «όπως φαίνεται».

Παρακολουθώντας δε τι κινήσεις και τις σκέψεις του, και «όπως είναι». Αρχίζοντας από τον Άλκη Δομέστικο όταν ήταν παιδί: «Στο μισοσκόταδο αυτού του άδειου σπιτιού δοκίμασα τη γεύση μιας περίεργης κατάκτησης, σαν να βρισκόμουν σε μια χώρα όπου ο κατακτητής ήμουν εγώ.» Για να πραγματοποιήσει, ως οφείλει, την τερατογέννεση στην ψυχή ενός κατά τ’ άλλα συνηθισμένου ανθρώπου: «Θα πρέπει να δεις τα πράγματα από απόσταση. Να αφουγκραστείς την οπτική των ανθρώπων που τον περιβάλλουν, των ανθρώπων που τον αγαπούν και αυτών που τον μισούν, ώστε να έχεις σφαιρική αντίληψη. Όποιος το αμφισβητεί αυτό, μεροληπτεί υπέρ του λογοτεχνικού ήρωα, σαν συγγραφέας που έχει προσωπική σχέση με τον επινοημένο ήρωά του και έχει συμφέρον να τον κολακεύει και να τον εξιδανικεύει, σαν να ήταν αληθινός. Όπως αντιλαμβάνεστε, όμως, δεν συμβαίνει στην περίπτωσή μας.»

 

Νίκος Ξένιος

 

Επιτυγχάνοντας να συγκολλήσει τα χίλια κομματάκια του ήρωά του, σκιαγραφεί πια σε βάθος το εύθραυστο του φανατικού, αμετακίνητου ανθρώπου, ο οποίος ποτέ δεν γελά, δεν σφάλει και δεν μεταμελείται, ως καθηγητής Ιστορίας κόβει και ράβει την ιστορία κατά το θυμικό του και ισχυρίζεται διακατεχόμενος από το διαρκές σύνδρομο μεγαλείου ότι «η λογοτεχνία οφείλει να μεγεθύνει τη φρίκη, να σπάει την πέτρα ανοίγοντας νέα μονοπάτια, να οικοδομεί και να κατονομάζει νέους κόσμους αθανασίας, να τους εποικίζει με ανθρώπινα όντα και να μετατρέπει το πένθος τους σε μεγαλείο».

Ο Νίκος Ξένιος προσπαθεί να υπερασπιστεί ή να διδάξει τίποτα. Απλώς παρακολουθεί την άνοδο και την πτώση του. Τη φαντασιακή του εύθραυστη και καθόλα αμετακίνητη ζωή. Ένα πολυεπίπεδο αλληγορικό, κατά βάση, βιβλίο που αγγίζει τα σπλάχνα του βέβαιου βίου των ηρώων, αποδεικνύοντας την ρευστότητα και την πολλαπλότητα της αλήθειας στην πραγματική ζωή. Θα μπορούσε να θεωρηθεί ως βιβλίο και αναστάσιμο. Παρ’ ότι ο Δομέστικος με την ακαψία του, εν τέλει, θα διαλυθεί.

 

 

Δημοσιεύθηκε στον Φιλελεύθερο

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top