Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Σαν Μουσική
10/07/2019, 12:57 πμ

Σαν Μουσική

Γράφει η Γεωργία Γαλανοπούλου // *

 

Ελένη Χωρεάνθη “Σύνθεση σε ρε ελάσσονα” Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος, 2019, σελ. 79

 

Οι κλίμακες στη μουσική εκφράζουν συγκεκριμένες διαθέσεις και η ρε ελάσσονα, συνειρμικά, παραπέμπει σε μελαγχολικά συναισθήματα.  Σ΄ αυτήν την κλίμακα συνέθεσε ο Μπετόβεν την 9η συμφωνία,  ο Μάλερ  την 3η και ο Μότσαρτ  το περίφημο Ρέκβιεμ.  Το τελευταίο μάλιστα πραγματεύεται τον ίδιο το θάνατο, ένα θέμα το οποίο καταλαμβάνει κυρίαρχη θέση στην ποίηση της Ελένης Χωρεάνθη.   Δεν είναι λοιπόν τυχαία η επιλογή του τίτλου της νέας της ποιητικής συλλογής, της 17ης, όπου μέσα από 30 ποιήματα,, η ποιήτρια αποκαλύπτει την καταγωγή του ποιητικού της λόγου, τους διαλογισμούς και τους στοχασμούς μιας ζωής.

«Είναι σαφές πώς εισχωρεί

-και προφανές-

χωρίς διαγράμματα

μέσα στα σώματα με περιγράμματα

μέσα στα πράγματα

μέσα από τόσες μοναξιές

η επωνυμία της λέξης.

Έως τα βάθη των αιώνων φθάνει

έξω από τα όρια του χρόνου

χώρου

οριοθετήσεις βάνει

ίσαμε εκεί που σμίγουν και συμφύρονται

οι υποχθόνιοι ποταμοί

Αχέρων Κωκυτός Πυριφλεγέθων

στις προσχωσιγενείς του Άδη τις κλαδώσεις

με ακραιφνείς διακλαδώσεις

λιπαίνουν με τα ύδατα της Λήθης

– ω των θαυμάτων-

τους αγρούς των οραμάτων».

(Τα Προφανή, σελ. 12)

 

Ενδεδυμένη με ένα πέπλο μελαγχολίας,  η ποίηση της Χωρεάνθη θάλλει ενώ μετουσιώνει σε λυρικό λόγο το σπέρμα της έμπνευσής της, που δεν είναι άλλο παρά η μνήμη, ιστορική και προσωπική, αλλά και η ίδια η ελληνική γλώσσα, η γλώσσα των αρχαίων ποιητών και των βιβλικών γραφών.

«Οι τέχνες είναι αδελφές» υποστήριζε ο Ουγκώ.  Κι αν η μουσική έχει τη δύναμη να ευαισθητοποιεί και να προκαλεί συγκίνηση, άλλο τόσο το επιτυγχάνει η ποίηση μέσα από το παιγνίδι των λέξεων.  Η Χωρεάνθη επιλέγει τις λέξεις της κοπιαστικά, ενίοτε μέσα από γραφές-αρχέτυπα, άλλοτε παρατάσσοντάς τις συντεταγμένα σαν μουσικές νότες κι άλλοτε αφήνοντάς τις αιωρούμενες και υπαινισσόμενες.

«…Κι είδα τον άνθρωπο

να βγαίνει από την τέφρα των ωρών

των χαλασμένων

ζωσμένος τον αλλοτινό αιώνα

 

Πέρασαν

χρόνοι τόσοι κι άλλοι τόσοι

αιώνες χίλιοι εκατόν εφτά

μήνες εννιά

ημέρες δώδεκα

και ώρες τρεις κι ένα λεπτό

κι απάνω εκεί

στου δεύτερου λεπτού την εκπνοή

έγινε φως».  (Εν Αρχή, σελ. 10).

 

Ελένη Χωρεάνθη

 

Λέξεις που συνθέτουν με πάθος, αποκαλύπτουν με λυρισμό, παράγουν κίνηση, ήχο, εικόνα και χρώματα.   Είναι ζωντανές υπάρξεις οι λέξεις της, ικανές να «ταξιδεύουν στους αιώνες» κι αν και «πένθιμες ώρες φαρμάκι τις πότισαν»  ξέρουν πως να «νεκρανασταίνονται» αφού πεθάνουν κι έχουν τη δύναμη «λαούς ν’ αφανίζουν»  και να «συντρίβουν βασίλεια».    (Οι Λέξεις, σελ. 33)

Το πένθιμο και το μελαγχολικό (με μερικές εξαιρέσεις βεβαίως) αποτελεί σήμα κατατεθέν στην ποίηση της Χωρεάνθη.   Κι αν ήταν η ίδια μουσουργός, σε ελάσσονες κλίμακες θα συνέθετε τις μουσικές της.  Χωρισμένα σε τέσσερα ποιητικά μέρη («Τα προφανή», «Αποτυπώματα», «Σαν παλιά μουσική», «Επίμετρο»), τα τριάντα ποιήματα της Σύνθεσης σε ρε ελάσσονα, ακόμη κι όταν διαφέρουν μεταξύ τους, απαρτίζουν ένα ενιαίο  καλογυαλισμένο μωσαϊκό όπου ανάμεσα στις σκουρόχρωμες ψηφίδες του αντιπαραβάλλονται σχισμές φωτός προσφέροντας στην ταλανισμένη ύπαρξη την ευεργετική εύρεση διεξόδου.

«Ω!  είναι άδικος ο χρόνος

ανελεήμων ο Θεός

για τους αθώους του αίματος

για τους τρελούς του έρωτα

και του θανάτου τους επίλεκτους.

 

Αν δεν είχα ζήσει

τόσους πολλούς θανάτους στη ζωή μου

πώς θα μπορούσε να ανατείλει

από μέσα μου το φως

με τι θα γέμιζα

τα σκοτεινά υπόγεια του μυαλού

και της καρδιάς μου το κενό».

(Σύνθεση σε ρε ελάσσονα, σελ. 62)

 

 

Διαποτισμένη με μια ιδιότυπη χαρμολύπη, η ποιητική φωνή, εξομολογητική, καταθέτει τον απολογισμό μιας ολόκληρης ζωής, μνημονεύει αγαπημένους νεκρούς, υμνεί τη γυναίκα ως τραγική γενεσιουργή οντότητα, συνδιαλέγεται με τον ιστορικό και τον προσωπικό τόπο, τον χρόνο και τον έρωτα, ακόμα κι αν ο τελευταίος φαντάζει ανεκπλήρωτος και απόμακρος (Ναυσικά, σελ. 75).

Εν κατακλείδι, οι χωρεανθικοί στίχοι, ενώ αντιδρούν στωικά στα ζητήματα ζωής και θανάτου, οξύνονται απέναντι στα ρεύματα  παρελθόντων αλλά και παρόντων αδιεξόδων και μέμφονται καταστάσεις όπου το μέτρο τού τι σημαίνει άνθρωπος απουσιάζει.   Προσωδιακά  και γενναία ποιήματα όλα, τραγικά, καυστικά, αισθαντικά, λυτρωτικά, ευπρόσιτα ακόμη και στον μη μυημένο στην ποίηση αναγνώστη.

 

 

* Η Γεωργία Γαλανοπούλου είναι φιλόλογος, συγγραφέας και έχει εργαστεί στον τομέα της πολιτιστικής διπλωματίας.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top