Fractal

Από την εποχή του εθνικού διχασμού στη γενιά της κρίσης

Γράφει η Αλεξάνδρα Γερακίνη // *

 

 

«Στο τέλος νικάω εγώ», της Σοφίας Νικολαΐδου, εκδ. Μεταίχμιο

 

Πιστή στο ραντεβού της με την ιστορία και τη Θεσσαλονίκη στην οποία ζει, η Σ. Νικολαΐδου δημοσιεύει το 2017 το καινούριο της βιβλίο, Στο τέλος Νικάω εγώ. Διαβάζοντας το, θα μπορούσε να υποστηρίξει κάποιος ότι αποτελεί το τρίτο και τελευταίο μέρος μιας άτυπης τριλογίας που ξεκίνησε την πορεία της το 2010 με το βιβλίο Απόψε δεν έχουμε φίλους και συνεχίστηκε το 2012 με το Χορεύουν οι Ελέφαντες.

Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον ότι σε κάθε βιβλίο της τριλογίας ένα ιστορικό γεγονός δίνει το έναυσμα για τη λογοτεχνική γραφή, κάτι που ασφαλώς καταδεικνύει ότι η συγγραφέας προσπαθεί να κατανοήσει και να συλλάβει τα ιστορικά γεγονότα μέσα από τον καθρέφτη της λογοτεχνίας. Ο πολωνοεβραϊκής καταγωγής Γάλλος ιστορικός αλλά και μυθιστοριογράφος Ivan Jablonka, στο βιβλίο του Η Ιστορία είναι μια σύγχρονη Λογοτεχνία υποστηρίζει ότι «να κάνεις ιστορία ως κοινωνική επιστήμη σημαίνει να προσπαθείς να κατανοήσεις ό,τι κάνουν οι άνθρωποι». Συμπληρώνει μάλιστα ότι είναι ώριμες πια οι συνθήκες για να μελετηθεί τόσο το παρελθόν όσο και το παρόν με ανάμειξη διαφορετικών και πλουραλιστικών προσεγγίσεων, μεταξύ των οποίων και η λογοτεχνία, που μπορούν να συμβάλουν αποφασιστικά προς την κατεύθυνση της κατανόησης του ανθρώπου με τη μετασχηματιστική δύναμη που διαθέτουν. Άλλωστε, όπως θα έλεγε και ο Hayden White, η ιστορία βρίσκεται σε μία διαρκή σχέση τόσο με την τέχνη όσο και την επιστήμη και η ιστορία, ως ακράδαντη αλήθεια που χαρακτηρίζεται από απόλυτη αντικειμενικότητα και κυριολεξία, δεν υφίσταται.

Οι δωσίλογοι στα χρόνια της κατοχής, η δολοφονία Πολκ στα χρόνια του εμφυλίου και στο τελευταίο βιβλίο η περίοδος του εθνικού διχασμού, δίνουν τροφή για μυθιστορηματικές περιπέτειες άλλοτε πιο καθοριστικά όπως στο Απόψε δεν έχουμε φίλους και άλλοτε πιο χαλαρά όπως στο Στο τέλος νικάω εγώ. Από το παρόν στο παρελθόν και αντίστροφα, ο αναγνώστης κινείται κινηματογραφικά και βουτάει στα αχαρτογράφητα πολλές φορές νερά της ιστορίας. Και αν αναρωτιέται κανείς πώς τα ταραγμένα χρόνια του εθνικού διχασμού μπορούν να συνυπάρξουν με την Ελλάδα του 2015, την Ελλάδα της κρίσης και των μνημονίων, δεν έχει παρά να διαβάσει το βιβλίο και να συναντήσει τέσσερα νέα παιδιά, την Κορίνα, την Εβελίνα, τον Νικόλα και τον Μηνά που καλούνται να συνεργαστούν για να διοργανώσουν μια ημερίδα για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, τον εθνικό διχασμό, το μακεδονικό μέτωπο και την ενσωμάτωση των νέων χωρών στο ελληνικό κράτος. Η ανταμοιβή τους θα είναι ένα μικρό χρηματικό ποσό από ευρωπαϊκά κονδύλια αλλά κυρίως μία βεβαίωση, πολύτιμη παρακαταθήκη για το βιογραφικό που πρέπει να χτίζουν πλέον οι νέοι άνθρωποι, συσσωρεύοντας χαρτιά και πιστοποιητικά κενού περιεχομένου πολλές φορές.

Κρίσιμη περίοδος τότε και κρίσιμη περίοδος τώρα, διχαστικές πολιτικές στο παρελθόν και διχαστικές πολιτικές στο παρόν που υπονομεύουν οποιαδήποτε ελπίδα να γεννηθεί κάτι καινούριο, κάτι διαφορετικό που θα διαπνέεται από την αύρα της συναίνεσης. Οι αναφορές στο παρόν όμως είναι αυτές που κυρίως σκιαγραφούν με ενάργεια όλες τις παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας: την αναξιοκρατία, την αναρρίχηση σε θέσεις και αξιώματα ανθρώπων που εκμεταλλεύτηκαν πρόσωπα, καταστάσεις και έστησαν ολόκληρα δίκτυα πελατειακών σχέσεων προκειμένου να εξυπηρετήσουν ίδια συμφέροντα, η διαπλοκή και η διαφθορά, οι αδιαφανείς διαδικασίες στη διαχείριση των ευρωπαϊκών κονδυλίων στον ιερό χώρο του πανεπιστημίου που δηλητηριάζουν τον δημόσιο χώρο. Οι αγαπημένοι πρωταγωνιστές βέβαια θα αντισταθούν, θα λειτουργήσουν ως σωματοφύλακες και θα πουν όχι σε οποιαδήποτε διχαστική λογική, αφήνοντας μια χαραμάδα αισιοδοξίας να εισχωρήσει στη μίζερη ελληνική κοινωνία. Οι ρόλοι αντιστρέφονται και οι νέοι άνθρωποι δείχνουν την ωριμότητα που μάταια περιμένουμε χρόνια τώρα απ’ αυτούς που κατέχουν θέσεις και αξιώματα και καθορίζουν με τις πολιτικές τους το μέλλον μας. Το κλίμα πόλωσης δεν τους αγγίζει. Γράφει η Σ. Νικολαΐδου για το καλοκαίρι του 2015: «Ήταν το καλοκαίρι που οι ειδήσεις άλλαζαν ανά δεκάλεπτο. Τα νέα μπαγιάτευαν την ώρα που συνέβαιναν, η μέρα διαρκούσε έναν αιώνα. Όλοι είχαν γνώμη για όλα. Όποιος μιλούσε δεν άκουγε. Ήταν το καλοκαίρι των καβγάδων. Φιλίες χαλούσαν για το τίποτα και οι άνθρωποι έκοβαν την καλημέρα μεταξύ τους. Οι λέξεις εκτοξεύονταν σαν πέτρες. Αθώοι και φταίχτες είχαν γίνει ένα». (σελ.276)

 

Σοφία Νικολαΐδου

 

Και ανάμεσα σε όλα αυτά βρίσκεται η εμβληματική μορφή της τριλογίας: ο περίφημος Σουκ, ένας αιρετικός άνθρωπος που δεν ήξερε να διαμορφώνει το σύστημα αλλά ήξερε να εμπνέει και να διαπλάθει σκεπτόμενους ανθρώπους, κάτι που χρειάζεται τόσο πολύ η ελληνική εκπαίδευση. «Όσο για το σχολείο, τον ξεζούμιζε. Ξυπνούσε βαρύς, έσερνε το βήμα του, βαριόταν την προσευχή. Αμέσως μόλις έμπαινε στην αίθουσα, ένιωθε σαν ηθοποιός σε παράσταση. Ξυπνούσε και ζωντάνευε. Στην εφημερία στεκόταν κοντά στην μπασκέτα και παρατηρούσε τα παιδιά. Η εφηβεία τους τον τύφλωνε. Ακόμα και τα χαζά ακτινοβολούσαν. Πώς αλλιώς, αφού όλα τα ενδεχόμενα ήταν μπροστά τους ανοιχτά: μπορούσαν να γίνουν αστροναύτες ή υδραυλικοί. Να ζήσουν στην Αφρική ή στην Αλάσκα. Το πιο πιθανό βέβαια ήταν ότι θα κατέληγαν να σέρνουν τα βήματα τους στη Θεσσαλονίκη, αλλά ποτέ δεν ξέρεις. Οι έφηβοι μπορεί να σε εκπλήξουν. Μοιάζουν με σπίρτο που δεν κάηκε ακόμη. Ίσως να γίνουν παρανάλωμα. Ίσως να μην ανάψουν ποτέ». (σελ. 150).

 

 

 

* Η Αλεξάνδρα Γερακίνη γεννήθηκε και ζει στην Καβάλα. Είναι φιλόλογος, απόφοιτος της Φιλοσοφικής σχολής Ιωαννίνων με μεταπτυχιακές σπουδές στο Α.Π.Θ. σε θέματα ευρωπαϊκής λογοτεχνίας και πολιτισμού. Εργάζεται στο 6ο Γυμνάσιο Καβάλας και είναι πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια ενηλίκων. Συνεργάστηκε με το κέντρο ελληνικής γλώσσας στο πρόγραμμα συγγραφής και εφαρμογής διδακτικών σεναρίων στη Λογοτεχνία με αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών. Είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Συνδέσμου Φιλολόγων Καβάλας και εδώ και έξι χρόνια διατηρεί στο διαδίκτυο το φιλολογικό ιστολόγιο (alexgger.blogspot.gr) στο οποίο αναρτά υλικό και καινοτόμες ιδέες για τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων. Τα τελευταία χρόνια ασχολείται συστηματικά με την προώθηση της φιλαναγνωσίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση μέσα από ποικίλες δράσεις όπως την ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων στο πλαίσιο του σχολικού ωραρίου, τη συμμετοχή σε διαγωνισμούς φιλαναγνωσίας και την επικοινωνία με συγγραφείς.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top