Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / «Κάθε ανάμνηση είναι και μια μαρτυρία για μια εποχή, για ένα γεγονός, για μια τάση, για μια ιδιομορφία ή για μια ανθρώπινη συμπεριφορά ενός λογοτέχνη»
26/01/2021, 9:51 μμ

«Κάθε ανάμνηση είναι και μια μαρτυρία για μια εποχή, για ένα γεγονός, για μια τάση, για μια ιδιομορφία ή για μια ανθρώπινη συμπεριφορά ενός λογοτέχνη»

Γράφει ο Γιώργος Φρέρης // *

 

Ηλίας Κεφάλας: «Στο φτερό, … διηγήσεις του λογοτεχνικού περιθωρίου», Εκδ. Αρμός, Αθήνα, 2020, 172 σελ.

 

Συνήθως οι συγγραφείς κρατούν για τον εαυτό τους όσες πληροφορίες διαθέτουν, από διάφορες πηγές, για συναδέλφους τους. Τις περισσότερες φορές τις δημοσιεύουν αποσπασματικά, σε βιογραφίες που συντάσσουν οι ίδιοι ή τις καταθέτουν ως μαρτυρίες σε κάποιες συνεντεύξεις τους, ή άλλοτε πάλι τις καταγράφουν, άμεσα ή έμμεσα στη μεταξύ τους αλληλογραφία. Στις μέρες όμως όπου η ηλεκτρονική επικοινωνία επικρατεί, όλο και περισσότερο, σπανίζουν πλέον τα παραδοσιακά συγγραφικά αρχεία, κυρίως για τις νεότερες γενιές, -κι αυτό είναι ένα πολύ σοβαρό θέμα που θα πρέπει κάποτε να απασχολήσει τη λογοτεχνική κοινότητα αλλά και την ερευνητική που στηρίζεται σε αποδείξεις κι όχι σε ενδείξεις- φαίνεται πως μετά από το Υπό εχεμύθεια της Έλλης Αλεξίου, το 1988, αλλά και Ο κύριος Αθήναι και ο Monsieur Macedoine του Λεωνίδα Χρηστάκη, το 1992, όλο και πιο συχνά θα έχουμε παρόμοια έργα, δηλαδή «εμπιστευτικές» διηγήσεις, χαριτωμένα ευφυολογήματα, σκωπτικές ατάκες ή απίθανα στιγμιότυπα για τους δημιουργούς της γραφής.

Κάπως έτσι υποθέτω πως θα συνέλαβε και το έργο, Στο φτερό, ο πολυγραφότατος ποιητής, κριτικός και δοκιμιογράφος της γενιάς του ’70, Ηλίας Κεφάλας, που το εξέδωσε, από τις εκδόσεις Αρμός, το 2020. Κύριο μέλημα του τρικαλινού συγγραφέα, ήταν να τονιστεί «η αγάπη μας προς τους συγγραφείς» αλλά και «να τους φέρνουμε στη μνήμη συνεχώς και με οποιαδήποτε αφορμή» μας εξομολογείται από την πρώτη παράγραφο του σύντομου «Προλόγου», των 218 περιστατικών που μας περιγράφει. Στόχος που τελικά επιτεύχθηκε γιατί ο αφηγητής Η. Κεφάλας, μας παρουσιάζει με λεπτότητα κι αγάπη διάφορους χαρακτήρες αρκετών ανθρώπων των γραμμάτων, χωρίς να επιδιώκει να τους μειώσει ή να τους διαπομπεύσει, μεταφέροντας ατόφια, χωρίς τον παραμικρό σχολιασμό όσων πληροφοριών διαθέτει. Αφήνει στην κρίση του κάθε αναγνώστη να βγάλει τα όποια συμπεράσματα.  Μ’ αυτόν τον τρόπο διαθέτουμε μια σειρά από ωραία «ανθρώπινα» στιγμιότυπα που απλώς φωτίζουν, την προσωπικότητα πολλών  πρωταγωνιστών-δημιουργών. Αν κι αυτό δε κρίνεται απαραίτητο, αφού τα κείμενα είναι αυτά που καθορίζουν τον ψυχικό τους κόσμο, -scripta manent, verba volant- αλλά που ωστόσο μια εξωτερική ματιά στην απλή καθημερινότητά τους, συμβάλλει και συμπληρώνει μέχρι ενός σημείου και την ψυχοσύνθεσή τους ως προσωπικότητες.

 

Ηλίας Κεφάλας

 

Είναι γνωστό ότι οι λογοτέχνες, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία τους σχηματίζουν παρέες, κύκλους, συντροφιές μικρής ή μεγάλης διάρκειας, ανοιχτές ή κλειστές, κυρίως όταν συνεργάζονται γύρω από τον πυρήνα ενός λογοτεχνικού περιοδικού ή μιας λογοτεχνικής τάσης και είναι ενδιαφέρον να μαθαίνει κι ο αναγνώστης, που και που κάποια περιστατικά-μαρτυρίες σχετικά με τη συμπεριφορά τους, κάτι που εμπλουτίζει τη σχηματοποιημένη μας εικόνα για τον εσωτερικό τους κόσμο ή ακόμη και τις επιλογές τους μερικές φορές. Κι απ’ αυτήν την άποψη, το απάνθισμα των 218 περιστατικών που αναφέρει για πολλούς συγγραφείς, κυρίως της Αθήνας, ο Η. Κεφάλας, είναι απολαυστικό, γιατί κυριαρχεί το χιούμορ, το σπιρτόζικο και χαριτωμένο πνεύμα, η ευφυία και η ειλικρίνεια, για πολλούς ανθρώπους του πνεύματος που μόχθησαν για τη γραφή. Εννοείται πως δεν υπάρχει καμιά αναφορά για την ιδιωτική ή προσωπική ζωή τους, καμία νύξη που να κρίνει ή να θίγει το πνευματικό τους έργο. Αντίθετα παρουσιάζονται με χιουμοριστική διάθεση ποικίλες καταστάσεις που αποδεικνύουν πως και οι λογοτέχνες όπως και όλοι εμείς, είμαστε κοινοί θνητοί.

Είναι λοιπόν φυσικό οι πιο πολλές αναφορές του βιβλίου να φωτίζουν λογοτέχνες που ο Η. Κεφάλας γνώρισε από κοντά, ανθρώπους με τους οποίους συνεργάστηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα, δημιουργούς που συναναστράφηκε, αν και δε λείπουν οι διηγήσεις που άκουσε από τρίτους ή που του διηγήθηκαν κάποιοι παράγοντες της λογοτεχνικής μας ζωής. Κάθε ανάμνηση είναι και μια μαρτυρία για μια εποχή, για ένα γεγονός, για μια τάση, για μια ιδιομορφία ή για μια ανθρώπινη συμπεριφορά ενός λογοτέχνη. Μ’ αυτόν τον εύστοχο τρόπο, ο αναγνώστης όχι μόνο πληροφορείται κάτι επιπλέον για έναν δημιουργό, αλλά και αναπλάθει στη μνήμη του την εικόνα που είχε σχηματίσει για ορισμένους δημιουργούς, που μόνο «αναβαθμίζονται» με τον τρόπο που ο Η. Κεφάλας παρουσιάζει τα εύθυμα περιστατικά, όπου πρωταγωνιστούν. Κι αυτό γιατί αποκτούν σάρκα και οστά, καθώς εμφανίζεται και η ανθρώπινη πλευρά τους κι όχι μόνο η «κριτική» ή «φιλολογική» που αναδύεται από τα πονήματά τους.

 

 

Αναρίθμητοι είναι οι συγγραφείς που ο Η. Κεφάλας αναφέρει στο χαριτωμένο και ευφυές βιβλίο του. Δεν τους κατατάσσει σύμφωνα με το λογοτεχνικό είδος που υπηρέτησαν, ούτε με κριτήριο την καταγωγή τους, κι ακόμη περισσότερο με τη συμβολή τους στα λογοτεχνικά δρώμενα της γραμματείας μας. Απλά, με μοναδικό γνώμονα τη διάθεση να εξιστορήσει, να μεταφέρει όσες πληροφορίες διέκρινε πως προσφέρουν μια επιπλέον γνώση για τους συγγραφείς που έτυχε να γνωρίσει ο ίδιος και οι οποίοι με το έργο τους, διαμόρφωσαν την νέο ελληνική λογοτεχνία των τελευταίων δεκαετιών. Έτσι λοιπόν αναφέρεται σε στιγμιότυπα με τον Παναγιώτη Χατζηγάκη, το Νίκο Παππά και τη σύζυγό του, τη Ρίτα Μπούμη, τον Κώστα Τσιρόπουλο και το Νίκο Καββαδία, το Γιάννη Ρίτσο και τον Τάσο Λειβαδίτη, τον Μίλτο Σαχτούρη και τον Γιάννη Κοντό, τον Κώστα Μαυρουδή και τον Θανάση Νιάρχο, το Νίκο Εγγονόπουλο, το Γιώργο Σεφέρη και τον Οδυσσέα Ελύτη, τη Νανά Ησαϊα και τη Σοφία Νικολαϊδη, τον Κλείτο Κύρου και το Μανόλη Αναγνωστάκη, το Βαγγέλη Κάσσο και το Βαγγέλη Χατζηβασιλείου κι άλλους πολλούς, περιγράφοντάς τους όλους, με συμπάθεια χωρίς την παραμικρή κακόβουλη διάθεση. Κάτι που καθιστά ευχάριστη την ανάγνωση  του Η. Κεφάλα κι αποδεικνύει πως εκτός από το λυρικό παλμό και την κριτική σκέψη, διαθέτει κι εκλεπτυσμένο χιούμορ.

 

 

* Ο Γιώργος Φρέρης υπηρέτησε στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (1973-85) και ως Καθηγητής Συγκριτικής Γραμματολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ. (1985-2013). Δημοσίευσε οκτώ ποιητικές συλλογές και ένα έργο με στοχασμούς. Μετέφρασε στην ελληνική γάλλους ποιητές και στη γαλλική έλληνες δημιουργούς.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top