«Η γηραιά ήπειρος δεν θα έβγαζε την ύλη της τάξης»
Γράφει η Τζένη Μανάκη //
Έριχ Κέστνερ «Στο χείλος της αβύσσου», Μετάφραση: Άντζη Σαλταμπάση Εκδόσεις Πόλις
«Ακόμα κι όταν τον φτιάξεις τον παράδεισό σου, οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να σπάνε ο ένας τα μούτρα του άλλου».
«Βρισκόμαστε σε μια σπάνια ιστορική καμπή και πρέπει να αναπτύξουμε μια νέα κοσμοθεωρία. Όλα τ’ άλλα είναι μάταια. Δεν έχω πια το κουράγιο να με περιγελούν οι επαγγελματίες της πολιτικής, που με τις ψευτοθεραπείες τους, οδηγούν στον θάνατο μια ολόκληρη ήπειρο».
Βερολίνο 1931. Πόλη που τη σκιάζει η πολιτική φαυλότητα, ο εκφυλισμός κάθε ηθικής αξίας, η παρανομία, η συναλλαγή, το έγκλημα, η προδοσία, η ανεργία, η φτώχεια, η πορνεία.
Μέσα στο ζοφερό αυτό περιβάλλον τοποθετεί τον μύθο του ο Έριχ Κέστνερ με μια γραφή απλή, οξυδερκή, που διαπνέεται από βαθιά νοήματα.
Δυο φίλοι με διαφορετικές πεποιθήσεις περιδιαβαίνουν την πόλη συγχρωτίζονται με ιδιόρρυθμους καλλιτέχνες, με ανθρώπους της βρώμικης βερολινέζικης νύχτας, παρακολουθώντας τις άλλοτε ενοχλητικές και άλλοτε σοκαριστικές σεξουαλικές συμπεριφορές τους, τους καυγάδες που προκύπτουν από πολιτικές αντιπαραθέσεις, και τις χυδαίες βρισιές τους, χωρίς να απορροφηθούν από τη χοάνη της βάρβαρης, χυδαίας, ισοπεδωτικής μάζας. Συντηρούν τις αρχές τους και διατυπώνουν με πάθος τις απόψεις τους, ενώ συχνά προσπαθούν να κεντρίσουν το ενδιαφέρον του περίγυρου σοκάροντας ή περιγελώντας τον, με εξτρεμιστικούς διαλόγους.
Δυο νέοι με διαφορετική στάση ζωής, που προσπαθούν να παραμείνουν ηθικοί άνθρωποι μέσα σε μια κοινωνία που κολυμπάει σε βόθρο.
Ο Γιάκομπ Φάμπιαν κεντρικό πρόσωπο του βιβλίου, άνεργος διδάκτορας φιλολογίας, έχει απολυθεί από διαφημιστικό τμήμα μιας εταιρίας, όπου εργαζόταν μία μόλις ημέρα μετά την αρχή της σχέσης του με την άνεργη ασκούμενη δικηγόρο, Κορνέλια.
Ο Φάμπιαν εξερευνά τον κόσμο της νύχτας, αν και κάποιες φορές η απελπισία τον ωθεί να παρασυρθεί, κυρίως μετά την απόφαση της Κορνέλια να γίνει ηθοποιός, αφού προηγουμένως θα έπρεπε να εκπορνευθεί, να παραδοθεί σ’ έναν διεφθαρμένο παράγοντα του κινηματογράφου. Η κατάσταση, του δημιουργεί αβυσσαλέα απόγνωση, κρίση βαθιάς ζήλιας και απελπισίας που εναλλάσσεται με παραλυτική απάθεια, ωστόσο δεν καταλαμβάνεται από τάση εκδικητικότητας, γιατί επιθυμεί να παραμείνει ένας ηθικός άνθρωπος.
Από την εν γένει κατάσταση και εκ πεποιθήσεων ακινητοποιείται ψυχολογικά ο Φάμπιαν, νιώθει ότι βρίσκεται μονίμως σε μια αίθουσα αναμονής χωρίς επί της ουσίας να περιμένει κάτι.
«Όταν σου είπα προηγουμένως ότι περνάω τον καιρό μου παρατηρώντας τους ανθρώπους κι ότι είμαι περίεργος να δω αν έχουν την ικανότητα να γίνουν έντιμοι, έλεγα μόνο τη μισή αλήθεια. Υπάρχει άλλος ένας λόγος που αλητεύω από δω κι από κει. Τριγυρνάω στην πόλη και περιμένω όπως τότε στον πόλεμο, που ξέραμε ότι από στιγμή σε στιγμή θα μας στρατολογούσαν. […] Θυμάσαι; Δεν θέλαμε να χάσουμε τίποτα και είχαμε μια επικίνδυνη δίψα για ζωή, γιατί πιστεύαμε ότι ο δήμιος, μας είχε χαρίσει μια τελευταία επιθυμία».
Ο Στέφαν Λαμπούντε, επί πέντε χρόνια ετοιμάζει την τέλεια, όπως επιδιώκει, διδακτορική διατριβή του, είναι γιος ενός πλούσιου δικηγόρου, χωρίς να έχει συχνές επαφές με τους γονείς του. Ερωτευμένος με την Λήδα, που τον πληγώνει με την προδοσία της, παρά την κρίση βαθιάς απελπισίας, δεν θα χάσει την ενεργητικότητά του. Οραματίζεται ένα σωστό πολιτικό σύστημα στο οποίο θα μπορούσαν οι άνθρωποι να προσαρμοστούν. Κατηγορεί τον φίλο του ότι φαντασιώνεται έναν ατελή στόχο που μια μέρα μπορεί υλοποιηθεί, ως κάτι πιο βολικό, γιατί δεν έχει καμία φιλοδοξία. Είναι άνθρωπος της δράσης με βλέψεις στην πολιτική, σε αντίθεση με την παθητική στάση του Φάμπιαν.
«Λες να μην αντιλαμβάνομαι την αβεβαιότητα που χαρακτηρίζει τη εποχή μας;
Νομίζεις πως η δυσφορία είναι αποκλειστικό σου προνόμιο; Όχι βέβαια, μόνο που εγώ δεν κάθομαι να κοιτάζω, προσπαθώ να ενεργώ με βάση τη λογική.»
«Οι λογικοί δεν θα πάρουν ποτέ την εξουσία, είπε ο Φάμπιαν, πόσο μάλλον οι δίκαιοι».
Έριχ Κέστνερ
Μέσα σ’ αυτή την ατμόσφαιρα πλήρους κατάρρευσης της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, και του Βερολίνου σε σημείο έκτακτης ανάγκης, οι πολιτικές διαμάχες διαρκώς οξύνονται, οι ιδεολογικές αντιπαραθέσεις καταλήγουν σε βίαιες συγκρούσεις, η απελπισία και η πνευματική παρακμή οδηγούν σε εξευτελιστικές συμπεριφορές ενώ το μέλλον δεν υπόσχεται τίποτα.
Ωστόσο ο Φάμπιαν θέλει να παραμείνει ένας ηθικός άνθρωπος, που επιθυμεί να βρει έναν στόχο κι αν δεν τον βρει θα τον εφεύρει. Μάταια τον ταρακουνάει με τα λόγια του ο Λαμπούντε: Μακάρι να υπήρχε ένα μέρος σαν το φυτώριο που ονειρεύομαι. Θα σε πήγαινα εκεί δεμένο χειροπόδαρα και θα φυτεύαμε έναν σκοπό για τη ζωή σου. Ο ίδιος πιστεύει ότι αν ποτέ γινόταν να υπήρχε ένας επίγειος παράδεισος και πάλι οι άνθρωποι θα συνέχιζαν να σπάνε ο ένας τα μούτρα του άλλου, θα ταίριαζε πράγματι στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια ένας επίγειος παράδεισος όπου κάθε βάρβαρος θα έβγαζε κατά μέσο όρο 20.000 μάρκα; Αν ο επίγειος αυτός παράδεισος ήταν εφικτός ποιος θα μπορούσε να αντέξει μια εποχή ξέχειλη από ηθική ανωτερότητα και ευγένεια, αναρωτιέται.
«Μήπως θα ήταν απλώς μια εποχή αποβλάκωσης; Ίσως, τελικά το οικονομικό σύστημα που βασιζόταν στο ατομικό συμφέρον να ήταν η ιδανική κατάσταση, όχι μόνο η πιο εφικτή και η πιο ανεκτή; […] Ο Λαμπούντε πατούσε γερά στη γη, ήθελε να προχωρήσει, αλλά σκόνταψε. Αυτός, ο Φάμπιαν αιωρούνταν στους αιθέρες γιατί δεν ήταν αρκετά βαρύς, κι έτσι εξακολουθούσε να ζει. Γιατί όμως ζούσε ακόμη αφού δεν ήξερε για ποιο σκοπό ζούσε;»
Ο Κέστνερ με εντυπωσιακή μαεστρία καταφέρνει να βυθίσει τον αναγνώστη στο κλίμα της εποχής, στις σκέψεις και πεποιθήσεις των ηρώων του, ενώ με οξυδέρκεια, ειρωνεία και δηλητηριώδες χιούμορ αναπαριστά την ηθική κατάρρευση ενός λαού που πάσχει από αυτοκτονικές τάσεις, εναλλασσόμενες με απελπισμένες προσπάθειες επιβίωσης. Η κλιμάκωση της πτώσης δεν αφορά αποκλειστικά τη Γερμανία. Ολόκληρη η Ευρώπη πάσχει από την ίδια ασθένεια.
«Η Ευρώπη είχε βγει στην αυλή για ένα μεγάλο διάλειμμα. Οι δάσκαλοι είχαν φύγει. Ωρολόγιο πρόγραμμα δεν υπήρχε. Η γηραιά ήπειρος δεν θα έβγαζε την ύλη της τάξης. Την ύλη καμίας τάξης.»
Ο συγγραφέας δημιουργεί αλλεπάλληλα άλλοτε σκοτεινές και άλλοτε γκροτέσκο κινηματογραφικές εικόνες της ζοφερής εκείνης εποχής, λίγα χρόνια πριν από την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία και την επικράτηση του ναζισμού, και επιφυλάσσει στον αναγνώστη ένα αναπάντεχο τέλος, διατυπωμένο με μία και μόνη πρόταση που προκαλεί σοκ και με τη μεταφορική του σημασία.
«Στο χείλος της αβύσσου» – Η πλήρης έκδοση του Φάμπιαν- είναι το απολαυστικό δημιούργημα ενός μεγάλου Γερμανού συγγραφέα, ένα κατ’ εξοχήν πολιτικό μυθιστόρημα, σε εξαιρετική μετάφραση από την Άντζη Σαλτάμπαση και μια εξαιρετικά επιμελημένη έκδοση (που βασίζεται στο πρωτότυπο κείμενο του συγγραφέα) από τις εκδόσεις ΠΟΛΙΣ.
Περιλαμβάνει ένα ενδελεχές επίμετρο του Γερμανού επιμελητή Sven Hanuschek, και ένα παράρτημα με επιμέρους κείμενα με τίτλους: Επίλογος για τους δικαστές των ηθών – Επίλογος για τους δικαστές της τέχνης – Δύο προλόγους για την επανέκδοση του βιβλίου από τον ίδιο τον συγγραφέα και ένα εκδοτικό σημείωμα.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ: Ένα νέο λογοτεχνικό «τοπίο»;
16/04/2024, 9:09 μμ -
Παρακείμενα: «Το παρήγορο συναίσθημα της εσωτερικής έκλαμψης»
16/04/2024, 9:08 μμ -
Η δύναμη του πεπρωμένου
16/04/2024, 9:06 μμ -
Παραμύθια από ζάχαρη, μέλι και ποίηση
16/04/2024, 9:05 μμ -
Ψυχολογικά περάσματα προς τη βιολογική ολοκλήρωση
16/04/2024, 9:00 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Το ποίημα της εβδομάδας | Φαίδων Πατρικαλάκις, «Όταν οι Άγγελοι πετούν αντίστροφα»
Ανθολόγηση- επιμέλεια: Καλομοίρα Πιέτρη- Αυγούστη // Φαίδων Πατρικαλάκις, «Όταν οι Άγγελοι πετούν αντίστροφα», από την ποιητική συλλογή «Ύδατα Πτερόεντα», εκδ. Μανδραγόρας Όταν οι άγγελοι πετούν αντίστροφα τίποτα δεν πάει καλά τίποτα δεν βελτιώνεται, δεν
Περισσότερα -
Διήγημα: “Το μικρό ασπρόμαυρο γατάκι και η ιστορία του”
Της Μαρίας Σκαμπαρδώνη // * Ένα μικρό ασπρόμαυρο γατάκι ξεκίνησε τα πρώτα του δειλά και μικρά βήματα στη ζωή στον κήπο του σπιτιού μου. Ήταν τόσο μικρό το σώμα του, τόσο αδύνατα τα ποδαράκια του, περπατούσε
Περισσότερα -
✓ Τειρεσίας Λυγερός: «Με το χιούμορ μου κερδίζω συνήθως τους ανθρώπους αλλά με τον κυνισμό μου τους χάνω. Δεν μετανιώνω. Αυτή είναι η δική μου άμυνα.»
Συνέντευξη στην Αντιγόνη Καρύδη // Αφορμή γι’ αυτή τη συνέντευξη στάθηκε η παράσταση «Το Ημερολόγιο ενός Αποτυχημένου Συγγραφέα» που ανεβαίνει από την Θεατρική ομάδα Sickoφάντες, από 25/2 στο θέατρο Δρόμος. Ο Τειρεσίας Λυγερός είναι ο συγγραφέας. Αλλ’ είναι
Περισσότερα -
«Η Αγάπη σε θέλει γυμνό / Ως το κόκαλο»
Γράφει o Κώστας Τραχανάς // Λίνα Στεφάνου: – «Κρακ», Ποίηση, Εκδόσεις NOMAS, 2022, σελ. 64 – «Τα δάκρυα της πόλης», Ποίηση, Εκδόσεις NOMAS, 2022, σελ. 60 «Τι είναι ποίημα αν όχι /μια ξαφνική αντίληψη στιγμής;/Απόλυτη
Περισσότερα -
Όταν μας στοιχειώνει ένα κορίτσι με ένα ξυλάκι παγωτό
Γράφει η Ελένη Γκίκα // Catriona Ward «Το σπίτι της οδού Νίντλες», Μετάφραση: Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Μεταίχμιο Είναι το τρίτο μυθιστόρημα της Κατριόνα Γουόρντ που γεννήθηκε στην Ουάσινγκτον, έχει ζήσει στις ΗΠΑ, την Κένυα, τη Μαδαγασκάρη, την Υεμένη
Περισσότερα -
Με άλεφ την Αθήνα [Αθήνα, κέντρο της Γης]
Γράφει η Ελένη Γκίκα // Γιάννης Ευσταθιάδης «Κλεινόν», εκδ. Μελάνι, σελ. 176 Συνηθίζει ο συγγραφέας Γιάννης Ευσταθιάδης να μας δίνει με τους τίτλους του την «περίληψη του Κόσμου». Το αποτέλεσμα μιας εξίσωσης που προκύπτει από μιαν ανάγνωση προσεκτική.
Περισσότερα -
Ταξίδι στα άδυτα της ψυχής
Γράφει ο Άγγελος Χαριάτης // Hervé Le Tellier «Η ανωμαλία», Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδόσεις Opera Η ανωμαλία του Hervé Le Tellier (εκδόσεις Opera, μετάφραση Αχιλλέας Κυριακίδης), είναι αναμφίβολα και αναντίρρητα ένα ιδιαίτερο βιβλίο, το οποίο βραβεύτηκε με το
Περισσότερα
