Ονειρικός κόσμος
Γράφει η Εύα Στάμου //
Μπερνάρντο Ατσάγα, «Σπίτια και τάφοι», Εκδόσεις Εκκρεμές 2022
Ο Μπερνάντο Ατσάγα θεωρείται ο πιο επιτυχημένος συγγραφέας της Χώρας των Βάσκων, καθώς το βιβλίο του Obabakaak υπήρξε το πρώτο βασκικό μυθιστόρημα που μεταφράστηκε στην αγγλική γλώσσα – αφού είχε πρώτα κυκλοφορήσει στα ισπανικά. Η λογοτεχνία που γράφεται στη γλώσσα των Βάσκων –η δημόσια χρήση της οποίας είχε απαγορευθεί κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Φράνκο (1939-1975), και χρησιμοποιείται σήμερα περίπου από 900.000 κατοίκους της Βόρειας Ισπανίας και της Νοτιοδυτικής Γαλλίας– απευθύνεται καταρχάς σε ένα περιορισμένο κοινό. Δεν θα ήταν άστοχο να ισχυριστούμε ότι η σύγχρονη βασκική πεζογραφία δεν θα απασχολούσε σήμερα την ευρωπαϊκή κριτική και τους συστηματικούς αναγνώστες διεθνώς, αν δεν υπήρχε η περίπτωση του Ατσάγα.
Η ατμόσφαιρα των βιβλίων του Ατσάγα έχει περισσότερα κοινά με την παράδοση του μαγικού ρεαλισμού Νοτιο-Αμερικάνων συγγραφέων όπως ο Γκαρσία Μαρκές και ο Βάργκας Λιόσα, παρά με το λογοτεχνικό ύφος ευρωπαίων δημιουργών. Αρκετές από τις ιστορίες του, τόσο στο Σπίτια και τάφοι, όσο και στα προηγούμενα βιβλία του, κινούνται σε έναν κόσμο ονειρικό, μεταξύ επινόησης και αλήθειας, παραμυθιού και πραγματικότητας. Η γραφή του είναι ζωντανή, αιχμηρή και ταυτόχρονα χιουμοριστική. Αποφεύγοντας την ωραιοποίηση και τον ρομαντισμό, δημιουργεί έντονες σκηνές όπου η σκληρότητα και η βία συνυπάρχουν με την ευαισθησία και την αδυναμία των ηρώων. Χαρακτηριστική τεχνική του αποτελεί η εναλλαγή αφηγηματικών οπτικών: ο κομπάρσος κάποιας ιστορίας είναι ο πρωταγωνιστής κάποιας άλλης.
Ο Ατσάγα δεν καταφέρνει να παρακάμψει την εμμονή της ισπανικής -και βασκικής- λογοτεχνίας με τη δικτατορία του Φράνκο και τον εμφύλιο, που αποτελούν το θέμα ενός από τα πιο γνωστά βιβλία του, Ο γιός του Ακορντεονίστα, αλλά και το πλαίσιο στο οποίο κινούνται οι χαρακτήρες του στο Σπίτια και τάφοι – άλλωστε τα ζητήματα αυτά είναι μέρος της κληρονομιάς κάθε πνευματικού ανθρώπου της γενιάς του.
Στο Σπίτια και τάφοι ο αναγνώστης δεν είναι βέβαιος εξαρχής αν πρόκειται για μυθιστόρημα ή συλλογή διηγημάτων καθώς η πρώτη τουλάχιστον -εξαιρετικής δύναμης- νουβέλα μπορεί να λειτουργήσει και ανεξάρτητα από τις υπόλοιπες ιστορίες. Αρχικά επίσης, δίνεται στον αναγνώστη η εντύπωση πως το κύριο θέμα του βιβλίου είναι η κοινωνική κριτική της ζωής των κατοίκων της επαρχίας του Ουγκάρτε στη Χώρα των Βάσκων- σύντομα όμως φαίνεται ότι το βιβλίο αφορά πολύ περισσότερα θέματα και έχει μεγαλύτερο νοηματικό βάθος.
Οι λεπτομερείς περιγραφές γεγονότων και συμπεριφορών ίσως για κάποιους αποδυναμώνουν την ιστορία, μα για κάποιους άλλους προσδίδουν πειστικότητα και αληθοφάνεια χαρίζοντας στον αναγνώστη μια ολοκληρωμένη εικόνα όπου τίποτα δεν εκκρεμεί. Μέσα από τις ανεξάρτητες ιστορίες, που συμπλέκονται η μία με την άλλη χάρη στην επανεμφάνιση κάποιων ηρώων, δίνεται η ευκαιρία στον συγγραφέα να ξεδιπλώσει την πλούσια φαντασία του, συνδέοντας αριστοτεχνικά πολλές, διαφορετικές πλοκές, που εκτυλίσσονται παράλληλα.
Μπερνάρντο Ατσάγα
Η απουσία κεντρικού ήρωα, που μπορεί να ξενίσει κάποιους αναγνώστες, πηγάζει κατά τη γνώμη μου από την επιθυμία του δημιουργού να μιλήσει για τη συλλογική οπτική ανθρώπων που ζουν κάτω από τις ίδιες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες. Αυτές οι ιστορίες μέσα σε ιστορίες έχουν ως βάση ένα μικρό χωριό στη Χώρα των Βάσκων με το στοιχείο της φύσης ιδιαίτερα έντονο, ένα ιδεώδες σκηνικό για την ανάπτυξη των αφηγήσεων και την ψυχική εξέλιξη των πρωταγωνιστών που παίζει καθοριστικό ρόλο στην πλοκή ή μάλλον στις επιμέρους πλοκές.
Χάρη σε μία ακόμα προσφιλή αφηγηματική τεχνική του Ατσάγα, σε όλες τις ιστορίες παρακολουθούμε τους ήρωες σε διαφορετικές χρονικές στιγμές είτε επειδή ανακαλούν περασμένα γεγονότα, είτε επειδή λόγω τραύματος ή ασθένειας συγχέουν το παρόν με το παρελθόν—πρόκειται για ένα διακριτικό αλλά ευφυές σχόλιο του συγγραφέα για το πώς μεταβάλλεται ο εαυτός μέσα στο χρόνο, ένα θέμα με φιλοσοφικές προεκτάσεις.
Έχουν παρομοιάσει τον Ατσάγα με τον Θερβάντες, τον Σαίξπηρ, τον Κάφκα και τον Μπόρχες. Κατά τη γνώμη μου, το εντυπωσιακό είναι ότι χωρίς να αντιγράφει ή να αναπαράγει τους μεγάλους δημιουργούς, καταφέρνει να μεταφέρει στα κείμενά του στοιχεία από την ουσία των έργων τους, διατηρώντας ταυτόχρονα τον ιδιαίτερα χαρακτηριστικό και πρωτότυπο τρόπο γραφής του.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ: Ένα νέο λογοτεχνικό «τοπίο»;
16/04/2024, 9:09 μμ -
Παρακείμενα: «Το παρήγορο συναίσθημα της εσωτερικής έκλαμψης»
16/04/2024, 9:08 μμ -
Η δύναμη του πεπρωμένου
16/04/2024, 9:06 μμ -
Παραμύθια από ζάχαρη, μέλι και ποίηση
16/04/2024, 9:05 μμ -
Ψυχολογικά περάσματα προς τη βιολογική ολοκλήρωση
16/04/2024, 9:00 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Κήπος σε νοικιασμένο μπαλκόνι
Γράφει ο Άριστος Τσιάρτας // * Αντώνης Γεωργίου «Σαν πεταλούδα είμαι», εκδ. Το Ροδακιό Η ποίηση του Αντώνη Γεωργίου είναι τοποθετημένη μακριά από τη βουή της καθημερινότητας και τις παράδοξες συγκαιρινές συνθήκες του εγκλεισμού και της κοινωνικής απομόνωσης.
Περισσότερα -
Διήγημα Fractal: “Υποκλοπή”
Του Γιώργου Δουατζή // * Έγραφε πάντοτε με πειθαρχία καθημερινά με αυστηρό χρονοδιάγραμμα. Τέλος Μαΐου θα τελείωνε κι αυτό το μυθιστόρημα, με τον ιδιοφυή κατά τη γνώμη του τίτλο: Οι μέρες που δεν κύλησαν ποτέ. Άλλωστε, είχε πλησιάσει
Περισσότερα -
«Κόκκαλο» στο Θέατρο Τέχνης
Γράφει ο Γιώργος Δουατζής // Ένα θεατρικό θαύμα υπό τον τίτλο «Κόκκαλο» συντελείται αυτές τις μέρες στο υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης, σε σκηνοθεσία της Ιόλης Ανδρεάδη. Ο λόγος μιας τραγικής μορφής, του Αντονέν Αρτώ, σμιλεμένος με
Περισσότερα -
Τζαμάικαν Blend.
Συνέντευξη στον Γιάννη Παναγόπουλο // Ο τύπος που ηχογραφεί ως Blend Mishkin έχει έτοιμο νέο άλμπουμ «Survival of the Fittest». Λέει πως είναι ότι καλύτερο έχει κυκλοφορήσει. Λογικό είναι. Υπήρξε ποτέ κανείς που να είπε πως όσα κάνει
Περισσότερα -
Στη μνήμη των τόπων και των ανθρώπων
Γράφει η Πέρσα Κουμούτση // Γεράσιμος Δενδρινός «Βήματα σε λιθόστρωτο», εκδ. Διάπλαση, σελ. 304 «Χαμένος στους δρόμους της συμπρωτεύουσας,/με την κίνηση να με αφυδατώνει και να με φοβίζει,/νιώθοντας ωστόσο το λησμονημένο, βυζαντινό φως/ είδα πως η μετάβαση αντιστοιχεί
Περισσότερα -
Για το θεατρικό έργο του Γρηγόρη Χαλιακόπουλου, «το Αιώνιο ζευγάρι»
Του Δημήτρη Βαρβαρήγου // Στο θέατρο Underground Ο Γρηγόρης Χαλιακόπουλος έγραψε ένα εξαιρετικά δυνατό θεατρικό κείμενο για την αλληγορία του έρωτα όπως συμβαίνει παράλληλα με την αέναη πάλη του φωτός με το σκοτάδι, του γέλιου με το
Περισσότερα -
«Ο χρόνος μόνο ξέρει να επιβάλλει»
Γράφει ο Δημήτρης Βαρβαρήγος // Κωνσταντίνα Μαρίνη: «Τα χέρια και ο χρόνος», Εκδ. Κέδρος Οι λέξεις που χτίζουν στίχους ενίοτε συμμορφώνουν το χάος των συναισθημάτων. Ως έμφυτη τάση η Κωνσταντίνα Μαρίνη καταγράφει τον δικό της έσω κόσμο με
Περισσότερα
