Fractal

«Στα μικρά χωριά / ο κόσμος κάνει κύκλους»

Γράφει ο Κωνσταντίνος Μπούρας // *

 

Μαρία Σκουρολιάκου, «Σώμα του Χρόνου», Κέντρο Ευρωπαϊκών Εκδόσεων Χάρη Πάτση, Αθήνα 2021, σελ. 70

 

«Βάθος»: η περισσότερο χρησιμοποιημένη λέξη σε αυτό το βιβλίο. Και τα συνώνυμα. Και τα αντώνυμά της.

Η έκτη ποιητική συλλογή της αισθαντικής μαχητικής ποιήτριας Μαρίας Σκουρολιάκου.

Λέξεις σαν βεγγαλικά, αστραπές που αυλακώνουν τον οργισμένο ουρανό, ποίηση οιστρηλατημένη από τις κοινωνικές ανισότητες (βλ. «Χρόνια του φόβου», σσ. 24-25).

Κι ένα ποίημα ποιητικής στη σελίδα 33. Γενικά, η ποιήτρια δεν περιαυτολογεί. Γράφει για το «εμείς». Το εγώ της είναι απλώς το συνεκδοχικό όχημα προκειμένου να μιλήσει για τα πάθη του κόσμου και την ενοποιητική ιδεολογία της. Υπάρχει ηθική σε αυτό το πόνημα και απολύτως διακριτή κοσμοθεωρία που επικεντρώνεται στην έννοια της Δικαιοσύνης, στην Ισότητα, στην Ελευθερία και στο απαράγραπτο δικαίωμα του ανθρώπου στην ευτυχία, όσο πεπερασμένη κι αν είναι, δεν είναι όμως ανέφικτη.

Η ομιλούσα ποιητική φωνή είναι χορτάτη από τον έρωτα και από γήινες ηδονές, είναι πλήρης από κάθε άποψη, με σαφώς διατυπωμένη συνείδηση της ματαιότητας των πάντων, ακόμα και της ίδιας της ποίησης, όσο ο κόσμος δεν αλλάζει και δεν μοιάζει ακόμα με την ανάμνηση μιας απροσδιόριστης Εδέμ που βρικολακιάζει στα όνειρά μας, τα συλλογικά.

Η ποιήτρια είναι μάστορας των αντιθέσεων. Συνθέτει τις λέξεις με αντιστικτικό μουσικό τρόπο. Η ρυθμολογία της παραπέμπει στο δημοτικό τραγούδι. Οι ομοιοκαταληξίες δεν την θέλγουν, λατρεύει όμως τις παρηχήσεις (ενίοτε πολλαπλές).

Χθόνιες αντηχήσεις βαρέων, βαθέων τόνων (σελ. 11). Ανιμισμός, μόνον ως λογοτεχνική σύμβαση (σελ. 10).

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΔΟΜΗΜΕΝΑ ΣΕ ΠΟΛΛΑ ΕΠΙΠΕΔΑ. Οι στροφές γίνονται ψηφίδες τεχνηέντως συγκολλημένες. ΔΙΑΚΟΠΤΟΜΕΝΟΣ ΡΥΘΜΟΣ ΜΕ ΤΟΜΕΣ, ΣΙΩΠΕΣ ΚΑΙ ΠΑΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΝΑ ΠΕΡΑΣΕΙ ΤΟ ΑΧΩΡΗΤΟ. Αυτή η ηθελημένη (ή μη) αποσπασματικότητα δείχνει ίσως ότι το ποίημα δουλεύεται για μεγάλο χρονικό διάστημα αλλά όχι συνεχώς, έτσι ώστε κάπου χάνεται ο ενιαίος ρυθμός και κυριαρχεί το επί μέρους. «Ελίχρυσες στιγμές», όπως λέει η ίδια (σελ. 12).

Κι ο Καβάφης παρών με τις «ηδονικές φωνές» της σελίδας 13. Και το ποίημα έχει τίτλο «Στα βαθιά του δέντρου».

Πρωτότυπες συλλήψεις, εικόνες εναργείς, στάση ενεργητικοί, στίχοι που θα μπορούσαν να ανήκουν σε λαϊκά δημοφιλή τραγούδια, ακόμα και μυστικισμός («Της γης μου», σελ. 15: «Στις πέτρες τις ακήρατες που υπογράφουνε το φως» – τι ωραίος στίχος!).

Πολλές αποστροφές που λειτουργούν αυτοτελώς ως γνωμικά.

Λέξεις έξυπνα συνταιριασμένες ή διχοτομημένες (όπως οι «λ-έξεις» στη σελίδα 176, που παραπέμπουν στις έξεις). Και τα βουνά «άπατα».

Ερωτικά τα περισσότερα τραγούδια αυτής της συλλογής, ύμνοι στις χθόνιες ηδονές που ποτέ δεν χορταίνονται.

Πολλές παρηχήσεις του χι (όπως π.χ. στη σελίδα 20).

Σαιξπηρικός ο στίχος: «Ψέμα διαρκείας ντυμένο αρετή» (σελ. 21).

Διπλές επαναλήψεις φράσεων για εμφατικούς λόγους (σελ. 27).

Καρυωτακικό το ποίημα «Ζωές», που αρχίζει έτσι: «Στα μικρά χωριά οι μέρες φορούν /ασπρόμαυρα γυαλιά» και τελειώνει έτσι: «Τα χρόνια διπλωμένα στο συρτάρι / μυρίζουν καμφορά συνήθεια. // Στα μικρά χωριά / ο κόσμος κάνει κύκλους / με άξονα τον ίσκιο του / σε τροχιά ελλειπτικής οφθαλμαπάτης» (σελ. 30).

Έκλαμπρες εικονοπλαστικές επιδόσεις συνδυάζονται με παλαιορομαντικές ποιητικές εικόνες σε ένα πρωτότυπο αμάλγαμα διακριτού ύφους, απολύτως προσωπικού. Η ποιητική της Μαρίας Σκουρολιάκου είναι σαν «καθημαγμένη ομορφιά» (σελ. 33).

Επαναστατικόν (με τη γενικότερη έννοια) το ποίημα «Μονολογώντας» (στη σελίδα 34).

 

Μαρία Σκουρολιάκου

 

Το κλειδί στην ποιητική της κρύβεται ενδεχομένως στο «αιώνιο δίχτυ / μιας συμφωνίας μυστικής / των αντιθέσεων» (σελ. 36).

Αυτοκαταστροφικός, αυτοτιμωρούμενος Προμηθέας στα «Μεσάνυχτα του ανθρώπου» (σελ. 37): «για να μην χάσουνε τον δρόμο οι λυπημένοι, / που ξενιτεύτηκαν μέσα στο σώμα τους / φορώντας τους χειμώνες στην καρδιά τους».

Δανεικό το λογοπαίγνιο «δύο/Δύω. Με ωμέγα» (σελ. 39). Κρυπτομνησία; Ή μήπως πασιφανής διακειμενικότητα;

Ωραία εικόνα: «Τα μακριά σου δάχτυλα / − λαιμοί των κύκνων − / αγκάλιαζαν το φλιτζανάκι του καφέ» (σελ. 40).

«Ένα σκισμένο ποίημα»: ακόμα ένα ποίημα ποιητικής στη σελίδα 41.

Συνώνυμα και αντίθετα συζεύγνυνται στην τρίτη στροφή:

«Η ποίηση αγρυπνά,

Τη λέξη της για να κρατήσει

Μακριά απ’ τις προθέσεις.

Ν’ αντιπαλέψει

Την προσ-ποίηση, την παρα-ποίηση,

Την αντι-ποίηση και την εκ-ποίηση».

Συνδεδεμένα δίστιχα συνθέτουν το ποίημα «Άλυτος πόνος» (σελ. 42) όπως και τα δύο τελευταία από τα τέσσερα μέρη που συναπαρτίζουν το βιβλίο αυτό («Σφραγιδόλιθοι», «Αύρα ερωτινή»).

Ας προσέξουμε τη διαφορά μεταξύ «ερωτικής» και «ερωτινής».

Άμεση αυτοκριτική του σιναφιού των γραφιάδων οι «Ένορκοι» (σελ. 44).

Τριάντα έξι ποιήματα το πρώτο μέρος, τέσσερα ποιήματα η «Λήκυθος». Στερνό «Του πατέρα» (σελ. 51). Τέλειοι δεκαπεντασύλλαβοι χωρίς ομοιοκαταληξία (που για άλλους/άλλες λειτουργεί και ως ομοιοκαταληψία).

Στον τρίτο μέρος «Σφραγιδόλιθοι» η Ιστορία συναντάται με την θυμοσοφία και την ναρκισσιστική αναφορά στον Θάνατο, στον δικό μας θάνατο, ως εφηβικό σκιάχτρο και γεροντική παραμυθία. Εξάλλου, όλη η ποίηση (ως τέχνη και ενασχόληση) επιχειρεί το πάγωμα της στιγμής. Τετραπλή παρήχηση του χι στη σελίδα 60.

Καταληκτικό του τετράπτυχου μέρος η «Αύρα ερωτινή» μέσα σε δύο μόλις σελίδες λειτουργεί και ως συμπέρασμα και ως ηθικό δίδαγμα και ως κεντρική ιδέα κλείνοντας με ένα τετράστιχον ερωτικόν.

 

 

* O Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας , ποιητής, θεατρολόγος και κριτικός (www.konstantinosbouras.gr)

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top