Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Προς τη νίκη: Μια τριλογία αυτογνωσίας
16/02/2022, 9:53 πμ

Προς τη νίκη: Μια τριλογία αυτογνωσίας

Γράφει η Γλυκερία Μπασδέκη //

 

Για την ποιητική συλλογή του Νίκου Παπάνα “Σε ανακηρύσσω νικήτρια”, (Εκδόσεις Ιωλκός, 2021)

 

Ο χρόνος, τα κομματάκια του και η τελική έξοδος, ο επίλογος δηλαδή αυτής της ατέρμονης μάχης που κλείνει μ’ έναν «τίμιο» συμβιβασμό ανάμεσα στους δύο συμβαλλομένους: Τον ποιητή και τον αιώνα (του). Αυτή είναι η περίληψη της δεύτερης συλλογής του Νίκου Παπάνα με τον ρομαντικοφανή και τελεσίδικο τίτλο Σε ανακηρύσσω νικήτρια (Εκδόσεις Ιωλκός, 2021). Στο λιτό, στιβαρό εξώφυλλο, ένα στεφάνι χαράζεται υπαινικτικά εξ δεξιών και εξ ευωνύμων του τίτλου. «Κάποια»  που δεν γνωρίζουμε δαφνοστεφανώνεται, ανακηρύσσεται νικήτρια. Φαινομενικά, δηλαδή, κερδίζει σ’ αυτό το θαυμαστό αλωνάκι της ύπαρξής της. Το στεφάνι δίνεται ως δωρεά από τον Ποιητή, τον καθ’ ύλην αρμόδιο, τον εξέχοντα που επιλέγει την αξιότερη κόμη, αυτή που το δικαιούται.

Ο Ποιητής χάνει τον αγώνα (αγάπης άγονο) στο πρώτο ποίημα της συλλογής, το Ανεξημέρωτο φιλί. Η ήττα του, όμως, είναι απαλή, σχεδόν ευγενής, όπως άλλωστε και ο ευγενικός κεραυνός, το βλεμματικό υπερόπλο της νικήτριας. Τα πόδια του Ποιητή, αυτά που ακούραστα αναζητούν, αλλά σπανίως βρίσκουν, τα ματωμένα, αλλά χαρούμενα πόδια απολαμβάνουν την ήττα τους. Γιατί άραγε ;

O Nίκος Παπάνας θα λύσει (προσωρινά) την αναγνωστική απορία:

Το ρολόι μου

το κουρντίζω κάθε μέρα.

φοβάμαι μη σταματήσει (..)

Χωρίς την αναζήτηση, χωρίς τη ματαίωση, χωρίς την λυτρωτική επαφή ή την περιφρονητική αναμονή, ο Ποιητής δεν υφίσταται:

Κι αν δεν έρθεις εσύ, θα έρθω κι αύριο

μήπως έκανα λάθος στη μέρα.

Κι αν έρθεις εσύ, πάλι θα έρθω κι αύριο

να ξαναζήσω τη συνάντηση (..)

Ο Νίκος Παπάνας, αυτός ο δεινός, δεινότατος παίκτης λέξεων και συναισθημάτων, καταφέρνει να μας εισαγάγει στον προσωπικό του χωροχρόνο κάμπτοντας αριστοτεχνικά κάθε ψυχική μας αντίσταση. Ο γνώριμος ήδη λυρισμός της πρώτης ποιητικής συλλογής του εδώ καρφώνεται γερά (με πρόκες) στο λεκτικό τοπίο και γίνεται αξέχαστος.

«Φοβάμαι ότι  θ’ απογοητευθείτε» μας προειδοποιεί στο Carpe noctem, επιλέγοντας μιαν άνευ λυρισμού γλώσσα (να σου μιλώ, μα όχι πια με λυρική φωνή) και επιτυγχάνοντας, παρά τις προειδοποιήσεις, ένα από τα πιο λυρικά ποιήματα της συλλογής. Κρυπτικότητα και αδιόρατη ειρωνεία για μυημένους, εναλλάσσονται με τολμηρότατες εξομολογήσεις που από αυστηρά ιδιωτικού ενδιαφέροντος, περνούν πανηγυρικά στην δημόσια σφαίρα. Οι αναγνώστες παραλύουν με όρους μαθηματικούς ακολουθώντας τις ψυχεδελικές και ψυχολεκτικές εναλλαγές του Ποιητή:

Τουλάχιστο να ξενυχτήσω,

να μείνω εδώ, να εξωραΐσω

το πρόωρο τέλος σε καινούρια αρχή. (…)

Αυτή η αναγνωστική παράλυση, αυτό το σταδιακό μούδιασμα, αυτή η δονούμενη κλιμάκωση, είναι το αναμενόμενο αποτέλεσμα ενός λεπτοδουλεμένου νεολυρισμού που δεν γλυκίζει. Ο Νίκος Παπάνας μπαινοβγαίνει στα λογοτεχνικά είδη και γένη με παροιμιώδη άνεση. Συνομιλεί με τη θλίψη του πολιτισμού και τον φίλο του Louis Aragon. Συνομιλεί με τα beat ακατανόμαστα ζωύφια του συμμαθητή του William Burroughs και πίνει μαζί του το ντεμοντέ κοκτέιλ Negroni. Eίναι πολυσυλλεκτικός, παραμένοντας πιστός στον προσωπικό του εκλεκτικισμό. Η παραδοχή της πτώσης έρχεται ήρεμα, σχεδόν στωικά, σαν έτοιμη από καιρό –  σαν μια αναμενόμενη μεταφυσική της ποιητικής του ιδιότητας

Κι εκεί που είμαστε ακόμα ζαλισμένοι από τον ίλιγγο της γραφής του, ο Νίκος Παπάνας με μιαν αβρή χειρονομία μας μετακινεί και μας εναποθέτει στη γαλήνια χώρα των ανατελλόντων χαϊκού. Ο ποιητικός χρόνος έφτασε στη μεγάλη έκρηξη. Το πρώτο μέρος της υποχρεωτικής μύησης έλαβε τέλος. Τώρα παντού κομματάκια μνήμης και υπενθύμισης, ένα ποιητικό blow up – το δεύτερο μέρος της τριλογίας ξεκινά. Όλοι ακούμε προσεκτικά μια ιστορία σε θραύσματα:

Τίγρης στο δάσος;

Ή ανίδεος αμνός;

Ή και τα δύο;

Τι είναι τελικά ο Ποιητής; Γνώστης ή ανίδεος; Φοβισμένος ή θαρραλέος; Αθώος ή ένοχος; ‘Η και τα δύο;

 

Νίκος Παπάνας

 

Ο Νίκος Παπάνας, πέραν πάσης αμφιβολίας, είναι Ποιητής. Το γνωρίζει πια καλά, δεν υπάρχουν περιθώρια διαφυγής από αυτήν τη χρυσή φυλακή των ιδεών. Πολίτης πλέον της ποιητικής χώρας, με υποχρεώσεις, αλλά και δικαιώματα. Η Μούσα του τον βασανίζει, τον στήνει στα ραντεβού, τον απελπίζει, αλλά τελικά η αγάπη όλα τα συγχωρεί. Αυτή η σχέση έχει στέρεες βάσεις. Είναι τρελό ς έρωτας και αμοιβαία λατρεία. Μια ατέρμονη μάχη – λέξη τη λέξη – που καταλήγει στη συμβολική στέψη της αιώνιας  απαιτητικής αλλά και απαραίτητης Μούσας. Το αδιέξοδο του Ποιητή είναι εκ των ων ουκ άνευ. Και στην περίπτωση του Νίκου Παπάνα το αδιέξοδο είναι γαλάζιο, έχει όραμα, προοπτική, ουρανό, διάρκεια.

Δεν ήταν εύκολη διαδικασία. Ο Ποιητής χρειάστηκε να ξαναπάει στην Πρώτη δημοτικού (της πρώτης συλλογής του), να ξεχάσει όσα ήξερε και να τα ξαναμάθει απ’ την αρχή. Σαν τον Αγράμματο και την Ωραία, έπρεπε να ξεχάσει για να θυμηθεί. Και τώρα, πιο ώριμος από ποτέ, κατεβαίνει μια τάξη ακόμα: στο νηπιαγωγείο των λέξεων.

Σ’ αυτήν την αέναη πεισματική εκδρομή, όπου ο χρόνος είναι πάντα αντιστρόφως ανάλογος.

 

 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top