Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ποιητικό επίτευγμα
15/11/2022, 10:25 μμ

Ποιητικό επίτευγμα

Πρόλογος από τον Κωνσταντίνο Μπούρα // *

 

Ιωάννα Λαδοπούλου-Παπαδοπούλου, «ΣΑΠΦΩ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ» (Μονόπρακτο θεατρικό έργο), εκδόσεις λειμών, Αθήνα Αύγουστος 2022, σελ. 36

 

Το λακωνικόν και χάριν έχει. Το ευσύνοπτο αυτό θεατρικό έργο, που διόλου αφαιρετικό είναι, μήτε δείγμα φορμαλισμού θα το χαρακτήριζα, αποδεικνύει τού λόγου το αληθές: πως η ποιητική δραματική γραφή ακολουθεί την συγγραφική οικονομία τής λογοτεχνικής αφήγησης.

Η πείρα τής Ιωάννας Λαδοπούλου-Παπαδοπούλου ως σπουδαγμένη ηθοποιός και ερευνήτρια τού θεατρικού φαινομένου εμπλουτίζει το κείμενό της με την αντίθετη τής αδολεσχίας αρετή.

Η ποιητική γραφή σήμερα περνάει αναγκαστικά μέσα από την δραματικότητα προκειμένου να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ δημιουργών και κοινού. Αυτή η διάσταση ξεκίνησε ήδη από την δεκαετία τού 1980 (παράλληλα με την παρακμή του νέου ελληνικού κινηματογράφου) και κορυφώθηκε τις πρώτες δεκαετίες τού εικοστού πρώτου αιώνα. Ήδη παρατηρείται μια σπειροειδής επιστροφή, εσω-έλιξις [ας μου συγχωρεθεί ο νεολογισμός], προς κάποιες περισσότερο παραδοσιακές μορφές, δομές κι αισθητικές επιλογές δοκιμασμένες μέσα στον Χρόνο.

Το κείμενο αυτό είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα τής μετά το μεταμοντέρνο παραγωγής που απευθύνεται σε αναδημιουργούς κι ουχί πλέον σε καταναλωτές τυποποιημένων πολιτισμικών προϊόντων του συρμού.

Αντίθετα, αυτό το διαμαντάκι φαίνεται σαν να ξεπήδησε από το πουθενά, από την μήτρα τής μετατεχνολογικής, ρομποτικής νύκτας που προσομοιάζει με την Ορφική Νύκτα των οραματιστών, που φαντάζει διόλου δυσοίωνος αλλά ελπιδοφόρος, κυοφορούσα το Φως το γαληνόν.

Ας εξετάσουμε όμως ενδοκειμενικώς αυτό το τεχνούργημα.

Δύο τα πρόσωπα (γυναίκα ποιήτρια, μεσήλικας και ανδρική φωνή, ποιητού, αθεάτου). Στην ουσία ο δραματικός μονόλογος διαστίζεται από ένα εσωτερικής προελεύσεως είδωλο που παραπέμπει στο λεγόμενο “ich-drama”.

Ο χώρος, το σκηνικό είναι λεπτομερώς εικονογραφημένο κι η σκηνική οδηγία σαφέστατη, καθοριστική, αν όχι και δεσμευτική για τον επίδοξο σκηνοθέτη-ερμηνευτή (αν δεν είναι η ίδια η συγγραφέας, κάτι που και θα το πρότεινα και θα το έβλεπα με ιδιαίτερη επιστημονική ενάργεια).

Χρόνος τής δράσης είναι «η πανδημία των ετών 2020-2022).

Συνήθως τα πρωτοπρόσωπα μονολογικά κείμενα γεννούν στον αναγνώστη την υποψία βιωμένης εμπειρίας, αυτοβιογραφικής αναφοράς, συμβαντικής απομνημόνευσης. Όμως ό,τι κι αν ισχύει εδώ, ο λόγος είναι τόσο συνεπτυγμένος, εκχυλισμένος, συνεκτικός που καθίσταται υπερ-προσωπικός, συμπαντικός, θα έλεγα.

Εξάλλου, όπως είπε ο «γιος τής δούλας» Αύγουστος Στρίντμπεργκ στο νεκροκρέβατό του «Δεν υπάρχει τίποτα το προσωπικό». Όλα έχουν ξανασυμβεί σε πολλούς εκπροσώπους τού ανθρωπίνου είδους, σε πολλαπλά «αντίγραφα» και σε άπειρες ηχοχρωματικές πολυδιαστασιακές εκδοχές.

Ο εραστής, από την εποχή τού μεγαλουργήματος τής Μαργκερίτ Ντυράς και μετά, είναι ένα σύμβολο τού Άλλου, που ποτέ δεν γνωρίζουμε και ποτέ δεν κατακτούμε, λειτουργεί όμως ως μέσον αυτογνωσίας, ασφαλές κι απαράγραπτο.

Η βιβλική αναφορά στο Κατά Ιωάννη μυστήριο τής Θείας Ευχαριστίας παραπέμπει σε αρχαιότερα, παγανιστικά – για να μην πω κάτι άλλο – συμφραζόμενα: «Ο τρώγων μου την σάρκαν και πίνων μου το αίμα, εν εμοί μένει κ’ αγώ εν αυτώ». Η έννοια τής αιματηρής (σε αντίθεση με τους πιστούς τού Πυθαγόρα) αιματηρής θυσίας είναι άμεσα και άρρηκτα συνυφασμένη με την ερωτική πράξη που παίρνει θεοκρατικές διαστάσεις χάρη στην ενοχή που στοιχειώνει τον δυτικό πολιτισμό μας των τελευταίων είκοσι αιώνων.

Μετά το πέρας τής ελληνιστικής εποχής, το άτομο αποκτά μια μπαρόκ, κατακόρυφη θα έλεγα αναλογική κλίμακα, την οποία δεν εξαντλεί ποτέ, αφού εκτείνεται προς το συν άπειρον και το μείον άπειρον ελαχιστοποιώντας την καθ’ εαυτή αξίαν των ενδιαμέσων μονάδων.

 

Ιωάννα Λαδοπούλου-Παπαδοπούλου

 

«Η αρρώστια τού έρωτα» είναι ταυτόσημη με την αρρώστια τού θανάτου κι η αποφυγή τού πόνου, μαζί με την αποφυγή καταβολής τού τιμήματος σε λύπη για κάθε χαρά, αποτρέπει την ταυτοσημία των αναγραμματιζομένων οδύνης και ηδονής.

Η αρρενωπότητα γίνεται «αρρενωτίποτα» (όπως το είδα γραμμένο χθες σε τοίχο τής οδού Πανεπιστημίου) και η καταφυγή στη Σαπφώ, ως σύμβολον ερωτικής ελευθερίας είναι αναπόφευκτη, αφού «Είναι ένας Νάρκισσος ο ποιητής μου!», όπως αναφωνεί η Γυναίκα στη σελίδα 11 τού πρωτότυπου κι ευρηματικού αυτού μονοπράκτου.

Μα τι ανταπόκριση μπορείς να περιμένεις από έναν Νάρκισσο, ερωτευμένο με το ίδιο του το είδωλο (κι ούτε καν με δαύτο);

«Μ’ εγκατέλειψε! Μ’ εγκατέλειψε πάλι. Το έχει ξανακάνει άλλωστε!…». Πικρή η διαπίστωση και αδιέξοδος ο αναστεναγμός, πολυέξοδος παρ’ όλα αυτά. Το ανέφικτο είναι η μεγαλύτερη πολυτέλεια για μια πεπερασμένη ύπαρξη. Κι αυτή η ασφυξία μετατρέπεται σε μεγαλείο: «Χαίρε ομορφιά τής αγάπης μου! Ρέεις μέσα μου  σαν ποταμός…» (σελ. 19).

Μα τι τέλος μπορεί να έχει αυτή η τελετουργία;

«ΦΩΝΗ: Χαίρε μυροβόλα νύμφη!» (σελ. 21).

Οραματίζομαι ετούτο το κείμενο ως λιμπρέτο για ένα ορατόριο ανελισσόμενο σε όλο και μεγαλύτερα ύψη, με τις οκτάβες να εξαντλούνται και οι συχνότητες να καθίστανται υπέρ-αισθητές. Αυτό κι αν είναι ρομαντισμός! Sturm und Drag («Θύελλα και Ορμή»), μάλιστα. Είναι τόσο ανιαρή και θλιβερή η καθημερινή μας πραγματικότητα σε αυτό το φρενιτικό αιματοκύλισμα προς μία καινούργια φάση τού πανανθρώπινου πολιτισμού, που αυτή η γέννα επιφέρει παράπλευρες ωφέλειες: καλλιτεχνικά προϊόντα όπως αυτό το ποιητικό επίτευγμα, που ναι μεν δεν μπορούν να επουλώσουν τις βαθιές πληγές στο Συλλογικό Ασυνείδητο, χύνουν όμως βάλσαμο, αιθέριο έλαιο ικανό να μας ανακουφίσει, υπενθυμίζοντας την ουράνια καταγωγή μας.

Ο καταληκτικός ύμνος στον Απόλλωνα που κρατεί την προαιώνια άρπα τής ψυχής της, τής ψυχής μας είναι η αναγκαία συνέπεια προκειμένου αυτό το μαρτύριο να βρει μία παύση, αν όχι κι ένα τέλος. Όχι ακόμη…

Υποκλίνομαι.

 

 

* Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας (https://konstantinosbouras.gr)

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top