Fractal

Ένα δώρο από τη Νέα Ζηλανδία

Γράφει ο Τάσος Αγγελίδης – Γκέντζος //

 

Rachel O’Connor «Ψίθυροι της πόλης», Μετάφραση: Φίλιππος Χρυσόπουλος, εκδ. Κέδρος, 2020

 

Ένα δώρο για τη Θεσσαλονίκη μας και για τα χρόνια που έζησε σε αυτήν θεωρώ πως είναι το πρώτο μυθιστόρημα της συγγραφέως.

Ωραίο το δώρο της και την ευχαριστούμε!

Ωραίο το πακέτο και το περιτύλιγμα, όμορφο όμως και το εσωτερικό του!

Ο μύθος… μοιάζει τόσο αληθινός!

Τα πάντα διαδραματίζονται μέσα σε τέσσερα ταραγμένα χρόνια, -επιλεγμένος ο χρόνος της ιστορίας και της αφήγησης- από το 1913 μέχρι το 1917. Φαίνεται πως έχει μελετήσει καλά τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο στην Ευρώπη η συγγραφέας κι αυτό αποδεικνύεται με τις ακριβείς πληροφορίες-λεπτομέρειες που μας παραθέτει μέσα από την ρέουσα αφήγησή της. Χωρίς να κάνει επίδειξη γνώσεων, -σε καμία περίπτωση δε γράφει ιστορικό μυθιστόρημα- δίχως να κουράσει, καταφέρνει να τέρψει και να προβληματίσει και τον πιο απαιτητικό αναγνώστη.

Μας ταξιδεύει σε μια άλλη εποχή, γινόμαστε μάρτυρες σημαντικών γεγονότων, αναπνέουμε τον αέρα της Θεσσαλονίκης μας, συμμετέχουμε με όλες μας τις αισθήσεις σε τούτο το νοσταλγικό ταξίδι, γινόμαστε κοινωνοί στα «θέλω» των ηρώων αυτής της ανθρώπινης ιστορίας κι αυτό για μένα αποτελεί τη μέγιστη επιτυχία της δημιουργού.

Τόπος δράσης των πρωταγωνιστών της η Θεσσαλονίκη, το Δουβλίνο, το Λονδίνο, η Νάπολη…

Το μεγαλύτερο μέρος των γεγονότων λαμβάνουν χώρα στη Θεσσαλονίκη.

Δεν αφαίρεσα τυχαία το κτητικό…

Πολλές οι σκέψεις του αναγνώστη που δεν έχει παρωπίδες…

Μπορώ άραγε να νοσταλγώ κάτι που δεν έζησα;

Μπορώ να νοσταλγώ την ειρηνική συνύπαρξη των λαών, όταν μου την παρουσιάζουν έτσι όπως την έχω τοποθετήσει εδώ και χρόνια μέσα στο μυαλό μου, τον αλληλοσεβασμό, τη συνεργασία και την ανάπτυξη.

Το να βλέπω τα πράγματα από απόσταση… βοηθά.

Στο κείμενο η λογοτεχνία, η τέχνη… λειτούργησε αποκαλυπτικά. Ο αναγνώστης έμαθε πράγματα για μια περίοδο που η ιστορική έρευνα την εξετάζει μέσα από ένα διαφορετικό πρίσμα. Η περιγραφή των πολεμικών γεγονότων και οι όποιες διενέξεις δείχνουν βέβαια μέχρι ένα βαθμό το κλίμα μιας εποχής, σε καμία όμως περίπτωση δε μπορούν να ταξιδέψουν τον αναγνώστη στα κλειδαμπαρωμένα κιβώτια της ψυχής των ταλαιπωρημένων ανθρώπων της. Κι αυτά τα πολύτιμα κιβώτια έχουν να επιδείξουν συναισθήματα, θέσεις, αδυναμίες, λάθη, κρυφούς πόθους, ανθρώπινα λάθη, επιλογές.

Οι αντιδράσεις του αναγνώστη του μυθιστορήματος «Ψίθυροι της πόλης» ευτυχώς δεν είναι αυτοματοποιημένες. Ξέρουμε την εθνική ιστορία μας, μια ιστορία που διδασκόμαστε με τρόπο συγκεκριμένο -δεν κρίνω τον τρόπο- από το δημοτικό σχολείο ακόμα. Αυτό που δεν ξέρουμε είναι πως θα προχωρήσει την ιστορία-μύθο της η συγγραφέας. Δε μαντεύω αυτό που θα ακολουθήσει στις επόμενες σελίδες. Με ξαφνιάζει το πέρασμα από το ένα σημείο στο άλλο, από την μία γυναίκα στην άλλη και στο τέλος… το «κοινό σημείο» αυτών των γυναικών με αναγκάζει να σταματήσω και να σταθώ με θαυμασμό απέναντι στη λέξη άνθρωπος!

Ο άνθρωπος Τίτος!

Δεν είναι τεράστια επιτυχία-επίτευγμα για τον συγγραφέα ενός λογοτεχνικού έργου τα παραπάνω;

Για τις μη αυτοματοποιημένες αντιδράσεις μιλώ και για το χτίσιμο των χαρακτήρων της δημιουργού!

 

Rachel O’Connor

 

Αντιγράφω από το οπισθόφυλλο του βιβλίου: 1913. Η Θεσσαλονίκη, το σταυροδρόμι των πολιτισμών, έχει μόλις απελευθερωθεί από τον οθωμανικό ζυγό και έχει περιέλθει στα χέρια των Ελλήνων. Είναι μια πολυπολιτισμική πόλη που κατοικείται από Σεφαραδίτες Εβραίους, Έλληνες, Τούρκους, Βούλγαρους.

Η Μελίνα, μια νεαρή ορθόδοξη Ελληνίδα, ζει σε ένα χωριό της βόρειας Ελλάδας, κοντά στα σύνορα. Όταν αποκαλύπτεται η σχέση της με τον νεαρό Βούλγαρο Ντράγκαν, υποχρεώνεται από την οικογένειά της να πάει στη Θεσσαλονίκη, στο σπίτι του αδελφού της, του δημοσιογράφου Τίτου.

Η Γιάελ, μια νεαρή Σεφαραδίτισσα, παντρεύεται τον Βιδάλ, γιο επιφανούς βιομήχανου της πόλης. Η οικογένειά της θεωρεί ότι ο γάμος είναι το σημαντικότερο πράγμα για μια γυναίκα, ενώ η ίδια διψά να μορφωθεί, να εργαστεί και να γνωρίσει τον κόσμο. Για να τα καταφέρει, ζητά κρυφά τη βοήθεια του Τίτου – παλιού συμμαθητή του άντρα της.

Η Μπρίτζιντ είναι Ιρλανδή καθολική νοσοκόμα που κατατάσσεται στον αγγλικό στρατό για να ξεφύγει από την ταραγμένη πατρίδα της και από μια δύσκολη προσωπική σχέση. Ακολουθεί τα βρετανικά στρατεύματα, και από την Αίγυπτο φτάνει στη Λήμνο και, τέλος, στη Θεσσαλονίκη, όπου γνωρίζει τον Τίτο και συνδέονται ερωτικά.

Οι τρεις γυναίκες τολμούν να χαράξουν την πορεία της ζωή τους σύμφωνα με τις προσωπικές τους επιθυμίες, αψηφώντας τα εμπόδια που θέτουν η καταγωγή τους, η κοινωνία και η αστάθεια που επικρατεί στα Βαλκάνια εκείνη την εποχή λόγω των αλλεπάλληλων πολεμικών συγκρούσεων.

Θα μπορούσαν να αναγράφονται και άλλα πολλά στο οπισθόφυλλο…

Τρεις διαφορετικές γυναίκες, κόσμοι και αντιλήψεις αλλιώτικες!

Τρεις διαφορετικοί κόσμοι στο χθες…

Για να γράψει ο συγγραφέας ένα ωραίο κείμενο -το οποίο υποστηρίζει τις απόψεις, την αισθητική και την ιδεολογία του- σίγουρα έχει διαβάσει πολλά βιβλία και έχει ψάξει σε εκατό μεριές για να εντοπίσει όσα τον συγκινούν και τον εμπνέουν, για να γράψει ένας συγγραφέας το πρώτο του βιβλίο, -ένα μυθιστόρημα σαν κι αυτό που σας προτείνω- είμαι βέβαιος πως θα έχει διαβάσει πάρα πολλά και η έρευνά του θα έχει κινηθεί σε χίλιες μεριές…

Τίποτα δεν είναι τυχαίο, αγαπητοί και αγαπητές!

«Οι ψίθυροι της πόλης» είναι ένα παράδειγμα βιβλίου πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα, ένα κείμενο λογοτεχνικό που περνά με μαεστρία στο αναγνωστικό κοινό απόψεις ανθρωπιστικές, χαρίζει δίχως φειδώ μοναδικές σελίδες ανθρώπινης ευαισθησίας, αισθητικής και ιδεολογίας λαμπρής.

Έχει εναποθέσει στο πάτωμα του μυαλού του ο δημιουργός πληροφορίες -πολλές φορές και άχρηστες- τις οποίες προσπαθεί να επεξεργαστεί με τρόπο πρωτότυπο και μοναδικό, να περάσει μπροστά από τα φώτα τη δική του οπτική, το δικό του πιστεύω… μέσα από λέξεις και σχήματα, μύθους και χαρακτήρες.

Διακρίνω το αυθεντικό και το πρωτότυπο… ξέροντας πως οι παραπάνω λέξεις έχουν χάσει εδώ και καιρό τα χρώματα και τα αρώματά τους!

Προτάσσει τον άνθρωπο η Rachel O’Connor.

Μία γυναίκα αγωνίζεται για τα δικαιώματά της, βρίσκει τον τρόπο και γυρνά όλη την Ευρώπη για να προσφέρει στους άλλους, σέβεται τον εαυτό της κι αυτό είναι αξιοθαύμαστο. Έχει αξιοπρέπεια μοναδική, είναι γεμάτη από συναισθήματα, τα οποία δεν καταπιέζει, αποτελεί ένα παράδειγμα για τους άλλους.

Μια άλλη γυναίκα δε μπορεί να ξεφύγει από τα ήθη και τα αποδεκτά της εποχής της, δεν είναι σε θέση να αρνηθεί έναν γάμο που δεν «επιθυμεί», αλλά πρωτοπορεί με τρόπο διαφορετικό! Όλες οι κοπέλες της τάξης της δεν είχαν το δικαίωμα να «επιθυμούν». Άλλοι τα κανονίζουν για αυτές… Προσπαθεί όμως να ξεπεράσει τα εμπόδια και να σταθεί όχι απέναντι, αλλά δίπλα από τα όνειρά της. Δε διαλέγει το εύκολο και το σύνηθες, επιλέγει αυτό που απαιτεί αγώνα και κόπο! Και φυσικά αυτή η γυναίκα δεν είναι αγία, ούτε παρουσιάζεται από τη συγγραφέα αγιοποιημένη. Τα πάθη και τα λάθη βγαίνουν στην επιφάνεια και ο καθένας πληρώνει στο τέλος…

Λύτρωση και δικαιοσύνη;

Και μια άλλη γυναίκα προσπαθεί να φύγει από τα δεσμά της οικογένειας και του έρωτα, πληρώνει το τίμημα, αλλά δεν εγκαταλείπει σε μια γωνιά του μυαλού της τα θέλω. Αυτή την αγάπησα περισσότερο από τις άλλες δύο! Όχι γιατί είναι Ελληνίδα! Η Μελίνα που πηγαίνει βόλτα τα πρόβατα και συναντιέται με τον Βούλγαρο εραστή της μας έδειξε πως έχει κότσια, η κοπέλα που έφυγε από το χωριό και πήγε στην πόλη και προσπάθησε να βγάλει μόνη της χρήματα ήταν χρόνια μπροστά από την εποχή της, ο άνθρωπος αυτός που αγωνίστηκε για τα θέλω του και την σεβάστηκαν οι φίλοι και οι γνωστοί της αποτελεί πρότυπο γυναίκας, πρότυπο ανθρώπου.

Οι άνθρωποι δρουν και αγωνίζονται!

Διεκδικούν, κερδίζουν και χάνουν…

Πέφτουν σηκώνονται και ξαναπέφτουν…

Πληγώνουν και πληγώνονται!

Η συγγραφέας-ψυχολόγος τους στηρίζει και στηρίζεται σε αυτούς για να περάσει τις δικές της θέσεις, η συγγραφέας-φιλόσοφος τους ακούει, κατανοεί τα παράπονά τους και ανοίγει κάθε τόσο μικρά παραθυράκια στην εγκλωβισμένη σκέψη τους με τεράστιο σεβασμό προς αυτούς.

Το να περιγράφεις εξαιρετικά τη συμπεριφορά της Ελληνίδας του 1915, το να δίνεις με τόσο παραστατικό τρόπο το καρδιογράφημα της Ιρλανδικής κοινωνίας εκείνης της εποχής και να τοποθετείς τους Σεφαραδίτες Εβραίους μέσα σε όρια… τα οποία βοηθούν στην κατανόηση διαφόρων πτυχών της ιστορίας τους και της ιστορίας μας δεν είναι μικρό πράγμα!

Μπράβο!

Η διακειμενικότητα και η παρακειμενικότητα θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο ξεχωριστής κριτικής προσέγγισης.

Διακειμενικότητα: Δεν ξέρω με ποια κείμενα συνομίλησε η συγγραφέας πριν γράψει το παρόν έργο. Δε ξέρω αν θα με βοηθούσε το να ξέρω τα αναγνώσματα της στη Νέα Ζηλανδία -την πατρίδα της- ή τα βιβλία που διάβασε κατά τα χρόνια της παραμονής της στην Ευρώπη και σε ποιο βαθμό θα με βοηθούσε αυτή η γνώση. Δε μεταφέρονται λόγια κάποιων άλλων… σπουδαίων ή μη, υπάρχουν ελάχιστοι αστερίσκοι και παραπομπές!

Τα παρακάτω δεν είναι αντικείμενο κριτικής προσέγγισης, αλλά συνέντευξης. Αν την είχα απέναντί μου θα την ρωτούσα… αν το δεύτερό της μυθιστόρημα θα φιλοξενεί μέσα στις σελίδες του Ελλάδα κι αν της λείπει η Ελλάδα.

Αφήνω τη συνέντευξη για αργότερα…

Παρακειμενικότητα: Στην αρχή κάθε κεφαλαίου ένα τραγούδι, τρία τα κεφάλαια του βιβλίου, τρία και τα τραγούδια!

Παράλληλα με το κείμενο που ακολουθεί μπορώ να σκέφτομαι και το τραγούδι!

Στο πρώτο μέρος ένα ψυχαγωγικό τραγούδι των Σεφαρδιτών Εβραίων, στο δεύτερο μέρος ένα παραδοσιακό ιρλανδέζικο τραγούδι του δρόμου και στο τρίτο ένα Ελληνικό ρεμπέτικο τραγούδι.

Κι όμως… το πρώτο κεφάλαιο δε μιλά μόνο για Σεφαραδίτες Εβραίους, το δεύτερο δε μιλά μόνο για Ιρλανδούς και το τρίτο μόνο για Έλληνες!

Και στα τρία κεφάλαια του βιβλίου οι τρεις γυναίκες, και στα τρία κεφάλαια οι Εβραίοι, οι Ιρλανδοί και οι Έλληνες.

Τι πρέπει να σκεφτώ;

Να σταθώ περισσότερο στην παρακειμενικότητα και να αρχίσω να αναζητώ την αυτοαναφορικότητα του συγγραφέα κάτω από λέξεις και φράσεις; Δε νομίζω πως κάτι τέτοιο θα ενδιέφερε τον αναγνώστη στην παρούσα φάση.

Τα παρακειμενικά στοιχεία του βιβλίου ίσως να μας τα εξηγούσε η συγγραφέας στη συνέντευξη που προανέφερα.

Κλείνοντας θέλω να πω στην Rachel πως με συγκίνησε το βιβλίο της. Μου άρεσε η γραφή της, οι περιγραφές, η αφήγηση και οι δουλεμένοι διάλογοι. Ενώ δουλεύαμε στον ίδιο χώρο για χρόνια, είχα τον γιο της μαθητή όταν πήγαινε στην πρώτη Λυκείου και εκείνη είχε τον δικό μου γιο μαθητή στη δευτέρα τάξη του Γυμνασίου, δεν την ήξερα. Την έμαθα μέσα από τη γραφή της και χάρηκα για αυτή τη νέα γνωριμία μας!

Την ευχαριστώ για αυτό το υπέροχο ταξίδι!

Της στέλνω την αγάπη και την εκτίμησή μου στη μακρινή Νέα Ζηλανδία και την προτρέπω να μη καθυστερεί με την έκδοση του επόμενου έργου της.

Να ακολουθήσουν πολλά όμορφα βιβλία και να μεταφραστούν σε πολλές γλώσσες!

Πολλά μπράβο!

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top