Fractal

Ο εορτασμός της πρώτης εκατονταετηρίδας του 1821

Γράφει η Λεύκη Σαραντινού //

 

 

Τώρα που το 2021 είναι προ των πυλών και αναρωτιόμαστε όλοι πως θα γιορτάσουμε τα διακόσια χρόνια που συμπληρώνονται φέτος από την Ελληνική Επανάσταση- ή πως θα μας αφήσει ο Covid-19 να τα γιορτάσουμε- είναι η κατάλληλη χρονική συγκυρία να δούμε πως γιόρτασαν οι προηγούμενες γενιές το πρώτο ιωβηλαίο για την Ελληνική Επανάσταση το 1921. Κι αν θυμώνουμε που ίσως τώρα μας το χαλάει ο Covid, ας σκεφτούμε πως και τότε, το 1921 η μικρασιατική εκστρατεία και η ατυχής, τελικά, κατάληξή της, χάλασαν τα σχέδια του ελληνικού κράτους για τον εορτασμό της πρώτης εκατονταετηρίδας.

 

 

Ας τα πάρουμε όλως από την αρχή. Κατ’ αρχάς, στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν μόδα τα Ιωβηλαία και ο εορτασμός τους σε όλη την Ευρώπη. Στην Ελλάδα, το ζήτημα του εορτασμού για το 1921 τέθηκε επί τάπητος ήδη από το 1899  μετά από πρόταση του καθηγητή του πανεπιστημίου και ιστορικού Σπυρίδωνα Λάμπρου. Η ιδέα έτυχε αμέσως θερμής υποδοχής, έπεσε όμως θύμα των διχονοιών τους οποίους δημιούργησε ο Εθνικός Διχασμός.

Πάντως τον Απρίλη του 1918 ψηφίστηκε στη Βουλή νόμος για τη σύσταση επιτροπής που θα διοργάνωνε τον εορτασμό της εκατονταετηρίδας της Εθνικής Παλιγγενεσίας το 1921. Η Κεντρική Επιτροπή Εκατονταεηρίδος (ΚΕΕ) η οποία δημιουργήθηκε θα ανέθετε σε ξεχωριστές επιτροπές ανά πόλη τη διοργάνωση των κατά τόπους εορτών. Γενικός Γραμματέας της τοποθετήθηκε ο δημοσιογράφος Ιωάννης Δαμβέργης, φίλος του Βενιζέλου.

Τελικά, όμως, οι εξελίξεις στο μικρασιατικό μέτωπο δεν επέτρεψαν τον μεγαλόπρεπο εορτασμό που είχε καθοριστεί αρχικά. ‘Εγιναν μόνο κατά τόπους εκδηλώσεις, όπως επιμνημόσυνες δεήσεις στο Α΄Νεκροταφείο Αθηνών, δέηση στη λάρνακα του Γρηγορίου του Ε΄, μία γιορτή στο Δημοτικό Θέατρο, στέψη των μνημείων του Μιαούλη και του Καραϊσκάκη στον Πειραιά κ.α. Δεν διοργανώθηκαν όμως επίσημες παρελάσεις. Εν συνεχεία, οι καταιγιστικές εξελίξεις στο μικρασιατικό μέτωπο ματαίωσαν περαιτέρω σχεδιασμούς, η Επιτροπή,όμως, συνέχισε τη λειτουργία της. Κατά τόπους εορτασμοί το μοιραίο έτος 1922 έλαβαν χώρα στη Χίο και τα Ψαρά.

Τελικά, μετά τη μικρασιατική καταστροφή, η ΚΕΕ θα διαλυθεί και, έκτοτε ως το 1930 θα λαμβάνουν χώρα μικρές εκατονταετηρίδες οι οποίες θα τιμούν επιμέρους και κατά τόπους γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης. Κάποιες πόλεις και περιοχές της Ελλάδας γιόρταζαν ήδη από τις αρχές του αιώνα τα κατά τόπους γεγονότα, χωρίς όμως αυτό να είναι αποτέλεσμα ή πρόταση κεντρικού σχεδιασμού. Από το 1909 εκδίδεται εγκύκλιος περί της διδασκαλίας στο σχολείο σημαντικών ιστορικών γεγονότων, τόσο εθνικών όσο και τοπικών και το 1907 ορίστηκε ως μέρα εορτής η Κυριακή των Βαΐων στο Μεσολόγγι. Το 1910, επίσης, ορίστηκε να εορτάζεται στην Τρίπολη η άλωση της Τριπολιτσάς.

Η πρώτη επίσημη εκατονταεηρίδα, πάντως, ήταν εκείνη που γιορτάστηκε στο Μεσολόγγι το 1924 για την επέτειο του θανάτου του λόρδου Βύρωνα. Το 1926 εορτάστηκε, επίσης, με κάθε λαμπρότητα η επέτειος από την ηρωϊκή Έξοδο του Μεσολογγίου. Το 1927 ακολούθησαν τα ιωβηλαία για τον θάνατο του Καραϊσκάκη κατά την  πολιορκία της Ακρόπολης και για τη Ναυμαχία του Ναβαρίνου. Τέλος, το 1928 εορτάστηκε στο Μεσολόγγι, το Πόρο και την Αθήνα, η επέτειος των εκατό χρόνων από τον θάνατο του Άγγλου φιλέλληνα Άστιγγα.

Το 1929, εν όψει της κορύφωσης των εορτασμών για τα εκατό χρόνια από την Παλιγγενεσία και τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους, αποφασίστηκε η ανέγερση ενός πανελλήνιου ηρώου, μίας κατασκευής από κυβόλιθους, στην οποία κάθε δήμος ή κοινότητα θα έστελνε και από έναν. Η θεμελίωσή του έγινε στις 30 Απριλίου του 1930 επί προέδρου της Δημοκρατίας Αλέξανδρου Ζαΐμη.

Το 1930 σχεδόν όλοι οι πολιτιστικοί φορείς της χώρας, όπως Θέατρα, Μουσεία, γλύπτες, ιστορικοί, ζωγράφοι κτλ, είχαν πλέον δραστηριοποιηθεί, ο καθένας στον τομέα του, προκειμένου να συμμετάσχουν στον εορτασμό. Πολλά μέρη συνδύασαν τις κατά τόπους επετείους με την εθνική εορτή. Επίσης, τότε σημειώθηκε σε όλη τη χώρα κύμα ανέγερσης μνημείων και ανδριάντων, οι οποίοι δεν είχαν πάντοτε άμεση σχέση με την Ελληνική Επανάσταση, αν και ο μεγαλύτερος αριθμός των μνημείων που κατασκευάστηκε οπωσδήποτε αναφερόταν στο 1821.

Στους εορτασμούς μπορεί τελικά να μην εκδηλώθηκαν αντιτουρκικά αισθήματα, όμως αλυτρωτικά αιτήματα για τα Δωδεκάνησα και την Κύπρο δεν έλειπαν. Από τους λαμπρότερους περιφερειακούς εορτασμούς που έλαβαν χώρα το 1930 ήταν ο εορτασμός για το Ολοκαύτωμα της Μονής του Αρκαδίου στο Ρέθυμνο στις 8 Νοεμβρίου του 1930 και στη Θεσσαλονίκη στις 26 Οκτωβρίου του ίδιου έτους.

Στο Παναθηναϊκό στάδιο στις 25 Μαρτίου του 1930 κορυφώθηκαν οι εορτασμοί, όταν άνδρες έφιπποι, οι οποίοι αναπαριστούσαν τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και τον Ιερό Λόχο εισήλθαν στον αγωνιστικό χώρο. Ακολούθησαν πομπές, παρελάσεις και κάθε λογής δρώμενα στο κατάμεστο από κόσμο στάδιο στους οποίους συμμετείχε πλήθος κόσμου, καθώς και το Λύκειο των Ελληνίδων με διάφορους παραδοσιακούς χορούς. Όλοι οι συμμετέχοντες φορούσαν προσεγμένες φορεσιές από όλες τις ιστορικές περιόδους καθώς έγιναν επίσης αναπαραστάσεις ιστορικών γεγονότων.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι εκδόθηκε και επετειακή σειρά γραμματοσήμων για το ιωβηλαίο η οποία περιλάμβανε τους Φεραίο, Γρηγόριο Ε΄, Αλ. Υψηλάντη, Μπουμπουλίνα, Διάκο, Κανάρη, Κολοκοτρώνη, Μπότσαρη, Καραϊσκάκη, Μιαούλη, Κουντουριώτη, Καποδίστρια, Μαυρομιχάλη, Σολωμό, Κοραή. Συμπεριλαμβάνονταν επίσης γραμματόσημο το οποίο είχε σε χάρτη το αρχικό ελληνικό κράτος, την Έξοδο του Μεσολογγίου και τον μύθο με την ευλογία των Αγωνιστών στην Αγία Λαύρα από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό.

Μένει, επομένως, να δούμε τι έχει αλλάξει από τότε, εκατό χρόνια μετά, στον τρόπο με τον οποίο εμείς, οι σημερινοί Έλληνες, θα γιορτάσουμε τα διακόσια χρόνια της Παλιγγενεσίας μας, πως βλέπουμε εμείς οι ίδιοι το παρελθόν μας, πως ανατροφοδοτούμε τους μύθους του και πως το μετασχηματίζουμε και το αφομοιώνουμε εκ νέου ως αναπόσπαστο και περίοπτο τμήμα της Ιστορίας μας.

 

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

-Χριστίνα Κουλούρη, Φουστανέλες και χλαμύδες, Ιστορική μνήμη και εθνική ταυτότητα 1821-1930, εκδ. Αλεξάνδρεια

-Χρήστος Τριανταφύλλου, Βενιζελισμός και εθνικό παρελθόν: Το έργο της κεντρικής επιτροπής εκατονταετηρίδος (1928-1933), άρθρο

-Γ. Χαριτάκης, Η εκατονταετηρίδα της Επαναστάσεως

-Έλλη Σκοπετέα, Το πρότυπο βασίλειο και η Μεγάλη Ιδέα, Όψεις του εθνικού προβλήματος στην Ελλάδα, Αθήνα 1988

 

 

Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top