Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ανατροπές του παράλογου
08/02/2022, 8:23 μμ

Ανατροπές του παράλογου

Γράφει η Περσεφόνη Τζίμα //

 

Ελένη Γκίκα «Προσωπαγνωσία», εκδ. ΑΩ

 

Η «Προσωπαγνωσία», το καινούριο αφήγημα της Ελένης Γκίκα, με τον υπότιτλο «δημοσιογραφικό θρίλερ», αναφέρεται με δίκαιη ένταση και απογοήτευση στις αλλαγές που έγιναν στην Εφημερίδα  Πατρίς μέσα σε ένα Καλοκαίρι, στις αλλαγές προσώπων, με τον εξοβελισμό και την ακύρωση παλαιών και μακροχρόνιων διευθυντών, δημοσιογράφων και άλλων εργαζόμενων στην εφημερίδα, στις αλλαγές στην ύλη, στη  νοοτροπία, στην ιδεολογία. Η αφήγηση γίνεται κυρίως διά στόματος μιας δημοσιογράφου βιβλίου, του κεντρικού προσώπου του έργου, και της τηλεφωνήτριας.

Είναι το προσωπικό δράμα ανθρώπων που ένιωθαν την εφημερίδα σαν σπίτι τους, με φιλικές σχέσεις και εμπιστοσύνη μεταξύ τους και ειδικά η αφηγήτρια δημοσιογράφος, η οποία εργαζόταν στην εφημερίδα τριάντα χρόνια: Και το πόσο σκουρόχρωμος όγκος είναι το κτίριο της «Πατρίδας» που το έχει κάνει σπίτι της, οικογένεια και πατρίδα, για περισσότερο από τη μισή ζωή της τελικά.  Μπήκε με μαύρες κοτσίδες στα είκοσι χρόνια και γέμισε άσπρα μαλλιά και περιττά κιλά.

Η αφήγηση εμπεριέχει τα τεκταινόμενα σε μία εφημερίδα δεκαετιών ποιότητας που τώρα αλλάζει αφεντικά, στα πλαίσια κάποιας οικονομικής και πολιτικής αλλαγής-κρίσης και που μέσα σε ένα Καλοκαίρι εκπίπτει σε κάτι πιο ελαφρύ, «λάιφ στάιλ», με δήθεν καινούριες ιδέες, να εκμοντερνίσει τα «παλιομοδίτικα»: Το πρωί η εφημερίδα έχει γίνει ήδη μια άλλη γη.  Τον καινούριο διευθυντή, εντούτοις, τον ήξερε.  Όλοι τον ξέρουν. Σε κανέναν ποτέ δεν μιλά.  Θυμάται εκείνο το ανέκδοτο που κυκλοφορεί γι’ αυτόν στα γραφεία, πως απ’ όπου φεύγει πίσω ανοίγουν σαμπάνιες.  Ωστόσο η μαύρη αλήθεια συμβαίνει: το πρώτο που κάνει όπου θα πάει, είναι να κλείσει το Πολιτιστικό.  «Το καινούριο καπέλο του Βρασίδα», έτσι θα τον λένε πια όλοι, «που μισεί τον πολιτισμό».

 

          Αναγκαστικά λοιπόν θα αποχωρήσουν πολλοί εργαζόμενοι  διαφωνούντες με τη νέα κατάσταση πραγμάτων, απολύονται πάρα πολλοί ή εξωθούνται να βγουν στη σύνταξη. Μένουν -προσωρινά-  λίγοι που πονούν την εφημερίδα ή άλλοι που συμβιβάζονται και συμπλέουν με το νέο ρεύμα με τα αντίστοιχα οφέλη, όπως και οι καινούριοι που έρχονται στην εφημερίδα:

Κρύβονται, το κάνουν αθόρυβα όσοι μένουν, σβησμένοι και υπάκουοι «αρεστοί συνήθως σε αφεντικά που επιζητούν αυλικούς».

Εκείνοι που πονούν την εφημερίδα και ήταν το σπίτι τους χάνουν τον πραγματικό τους ρόλο, χάνουν την ταυτότητά τους μέσα στο σοκ και το δέος στο οποίο διατελούν. Δεν γνωρίζουν πλέον ποιοι είναι, είναι «ο Κανένας», δεν αναγνωρίζουν τον εαυτό τους (εξ ου και ο τίτλος: Προσωπαγνωσία).

Αυτό το θεματικό κέντρο αποτελεί, νομίζω, τον κεντρικό πυλώνα στην αφήγηση της δημοσιογράφου.

 

Ελένη Γκίκα

 

Έναν ακόμη κεντρικό πυλώνα, παράλληλο με τον προηγούμενο, θεματικά, αποτελούν οι σχέσεις αγάπης και όλα τα καλά συναισθήματα της αφηγήτριας προς τους γονείς – δικούς της και συγκεκριμένα ο πόνος, η υπομονή, η προστατευτικότητα μπροστά στη φθορά του άλλοτε δυνατού πατέρα, που οδηγεί στο οριστικό τέλος του. Η αγάπη και νοσταλγία προς τον σύντροφο, που δεν υπάρχει πια και η αγάπη, η πραγματική φιλία προς τον σοφό κ. Νικηφόρο.  Ακόμη, η νοσταλγία για την παιδική ηλικία, οι σχέσεις με οικεία πρόσωπα, ο τρόπος ζωής στη φύση, η συγκομιδή των σταφυλιών στα αμπέλια, η ζωή σε μια ανθρώπινη και ανθρωπιστική κανονικότητα, σχέσεις και καταστάσεις που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την τωρινή κατάσταση εκφυλισμού, μηδενισμού και ακύρωσης προσώπων που έδωσαν την ψυχή τους και ανάλωσαν τη ζωή τους στην εφημερίδα: «Η γιορτή άρχιζε με το «όλοι μαζί».  Συνεχιζόταν αργά το απόγευμα με την επιστροφή, κοφίνια, κοφάκια, σταφύλια, φωνές και τραγούδια, τα χοροπηδηχτά από μας.  «Μου πήρες τ’ αυτιά», η μαμά, με μάτια γελαστά, γιατί επιτέλους δεν μιλούσα μόνη μου.  Αλλά η μεγάλη γιορτή ήταν το πατητήρι. Όλοι πατούσαμε στην αρχή, πρώτα εμείς οι μικροί κι ύστερα οι θεατές μιας αρχέγονης, αλλόκοτης τότε για μας τελετουργίας».

Έναν τρίτο θεματικό πυλώνα, παράλληλο με τους προηγούμενους αποτελούν και οι πέτρινοι Ρούνοι (σημ. ψίθυροι ή μυστικά) με εγχάρακτα σύμβολα, που ανάγουν την αρχή τους στο αρχαίο παγανιστικό αλφάβητο λαών του ευρωπαϊκού Βορρά. Η όλη περιγραφή, η ανάλυση και η ερμηνεία τους διατρέχουν ολόκληρο σχεδόν το βιβλίο και αποτελούν ένα ευφυές εύρημα, μεταφυσικό, που επιτείνει το μυστήριο που κρύβεται πίσω από αυτούς τους ρούνους και τις προειδοποιήσεις τους για τα μελλούμενα δεινά που θα πάθουν όσοι απ’ τους παλιούς μείνουν,  να βρίσκονται σε διαρκή φόβο, ανασφάλεια και αγωνία. Και ταυτόχρονα, να στηλιτευθεί ένα πρόσωπο για το ελαφρύ ή ανύπαρκτο ήθος του,  που δρα μυστικά και με κακία. Ανάλογο ρόλο παίζουν και κάποια παραισθησιογόνα φυτά, όπως η Μπελαντόνα και ο Μανδραγόρας: αποσκοπούν όχι στο να ηρεμήσουν αλλά να  αποδυναμώσουν και να εξασθενήσουν κάποιο σημαντικό και αγαπητό πρόσωπο. (Δίνονται οι ονομασίες και αναλυτικές πληροφορίες για πολλά τέτοιου είδους φυτά).

Μέσα από όλα τα μυστήρια και το κλίμα αβεβαιότητας, αγωνίας, ακυρώσεων που διακρίνουμε σε όλο το αφήγημα, γίνεται κατανοητός και εξηγείται ο υπότιτλος «Δημοσιογραφικό θρίλερ».

Η Γλώσσα του αφηγήματος είναι φυσική, ρέουσα, με πραγματική λογοτεχνική αξία.

Εκφράζονται πολλά συναισθήματα και από τους ήρωες του αφηγήματος αλλά και μεταδίδονται και στον αναγνώστη ο θυμός, η απογοήτευση, η αβεβαιότητα, η ανασφάλεια, η ντροπή,  η απαξίωση, η έλλειψη αξιών αλλά και η αγάπη, η τρυφερότητα, η ανθρωπιά, η αλληλεγγύη, η νοσταλγία χαρούμενων και υγιών βιωμάτων.

Η άμεση σχέση της συγγραφέα με τα βιβλία εκφράζεται και με τη χρήση-παράθεση μότων ή παραθεμάτων από μεγάλους συγγραφείς. Μολονότι είναι ενδιαφέροντα και χρήσιμα αναμφισβήτητα, όμως καθυστερούν ή διακόπτουν κάπως τη ροή των αφηγούμενων και χαλαρώνουν τη δομή.

Γενικά όμως, πρόκειται για ένα αξιόλογο βιβλίο, ασυνήθιστο, ιδιαίτερο, κοινωνικό και πολιτικό,  που τέρπει, διδάσκει και πληροφορεί.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top