Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Το αίνιγμα του Καραϊσκάκη
27/04/2021, 9:10 μμ

Το αίνιγμα του Καραϊσκάκη

Από την Εύα Στάμου //

 

Κώστας Ακρίβος, “Πότε διάβολος, πότε άγγελος”, Εκδόσεις Μεταίχμιο

 

Η λογοτεχνική εξιστόρηση συνιστά ένα ιδιαίτερα απαιτητικό είδος πεζογραφίας καθόσον αποβλέπει σε μια πολυεπίπεδη αφήγηση, η οποία θα αποδίδει όχι μόνο τα δρώμενα που συγκροτούν ένα λογοτεχνικό έργο, αλλά και το ιδιαίτερο πνεύμα μιας εποχής, της διάχυτης αλλά συχνά υπόρρητης κουλτούρας, των προσωπικών μα και των συλλογικών αναμνήσεων.

Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, το ζητούμενο στη λογοτεχνική εξιστόρηση έχει μετατοπιστεί προς τη διεύρυνση της οπτικής του αναγνώστη, καθώς ο συγγραφέας πλέκει ιστορίες με μνημονικό υλικό από αφηγήματα διαφορετικών ομάδων (εθνοτικών, θρησκευτικών, πολιτισμικών), επιτυγχάνοντας τον διάλογο με τον «άλλο».

Η μνήμη τοποθετείται στο επίκεντρο της λογοτεχνικής ιστοριογραφίας. Στην περίπτωση του νέου βιβλίου του Κώστα Ακρίβου, Πότε διάβολος, πότε άγγελος, εκείνο που εξετάζεται είναι ό,τι εκλαμβάνεται ως εθνική μας μνήμη, μέσω της ξεχωριστής και ιδιαίτερα επιτυχημένης αφηγηματικής προσέγγισης που υιοθετεί ο συγγραφέας.

Η ευφυής και λογοτεχνικά εναργής ανατομία της χαρισματικής προσωπικότητας του Καραϊσκάκη, είναι το κύριο αλλά όχι και το μόνο θέμα που φωτίζει η γραφή του Ακρίβου. Στο βιβλίο του περιγράφονται οι περιπέτειες ατόμων που έπαιξαν καίριο ή δορυφορικό ρόλο στον ξεσηκωμό των Ελλήνων κατά των Τούρκων, μέσω μιας ιστορικής ανασυγκρότησης που αγκαλιάζει διαφορετικές οπτικές, με τρόπο που διασφαλίζει όχι μόνο την αυθεντικότητα των χαρακτήρων, αλλά και τις συχνά απρόσμενες διασταυρώσεις τους, προσφέροντας στον αναγνώστη ένα κείμενο με συναρπαστική δράση.

Ιδιαίτερα λειτουργικός είναι ο τρόπος που ο συγγραφέας συμπλέκει στην ιστορία του άτομα με εθνικές ή πολιτισμικές αναφορές εκτός του ελλαδικού χώρου. Πρόσωπα γοητευτικά –και γοητευμένα από την Ελλάδα– περνούν από τις σελίδες του μυθιστορήματος δημιουργώντας ένα αφηγηματικό παλίμψηστο που προσδίδει ενδιαφέρον και εγκυρότητα στην ιστορία: ο Λόρδος Βύρωνας, ο γιατρός Τζούλιους Μίλινγκεν,  ο Γερμανός Καρλ Κρατσάιζεν –γνωστός και ως «ζωγράφος των οπλαρχηγών», που φιλοτέχνησε το πορτρέτο του Καραϊσκάκη–, η όμορφη Τουρκάλα ορντινάντσα του, πιστή και αφοσιωμένη στον καπετάνιο που τον ακολουθεί παντού μεταμφιεσμένη σε αγόρι και ζωσμένη τα άρματα, ο στρατηγός Ρίτσαρντ Τσορτς και ο Τόμας Κόχραν των μυστικών υπηρεσιών.

Ο κεντρικός αφηγητής, ονόματι Μήτρος Αγραφιώτης, ο οποίος απευθύνεται στον αναγνώστη σε πρώτο πρόσωπο, σε αριστοτεχνικά δουλεμένη γλώσσα, υπήρξε εκτός από πρωτοπαλίκαρο και ταμίας του Καραϊσκάκη, προπάππος του Κώστα Ακρίβου από τη μεριά της μητέρας του. Η προσωπική και οικογενειακή ιστορία του συγγραφέα δένει αναπάντεχα με την συλλογική ιστορία του έθνους, παραδίδοντας μια μαρτυρία ζωντανή, έναν χαρακτήρα πολυδιάστατο και απόλυτα πειστικό.

 

Κώστας Ακρίβος

 

Ο Ακρίβος δεν διστάζει να καταπιαστεί με θέματα που έχουν στο παρελθόν προκαλέσει ευρύτερη αντιπαράθεση, όπως είναι η κατάληψη της Τριπολιτσάς, ή τα βασανιστήρια και η εξόντωση αιχμαλώτων από τους Ρωμιούς. Με οικονομία λόγου, χωρίς να εμμένει σε ανατριχιαστικές λεπτομέρειες, ο συγγραφέας χαράσσει με σαφήνεια το περίγραμμα μιας σκοτεινής στιγμής του επαναστατικού αγώνα στην πορεία προς την απελευθέρωση, προσφέροντας στον σύγχρονο αναγνώστη εξηγήσεις για την απίστευτη βιαιότητα και την σκληρότητα των επεισοδίων.

Η καταγραφή των ιστορικών γεγονότων, οι ψυχολογικές ερμηνείες και η κατασκευή σκηνών και περιστατικών που βασίζονται στη μυθοπλασία, διατηρούν μια ζηλευτή ισορροπία, δίχως υπερβολές που είτε θα υποβίβαζαν την εξιστόρηση σε παραμύθι για ευρεία κατανάλωση, είτε θα το καθιστούσαν μια στεγνή, επακριβής, μα ταυτόχρονα περιορισμένη ή ανιαρή περιγραφή που δεν θα είχε λογοτεχνική αξία.

Γόνιμες σκέψεις που συνδέουν τη βιωματική μνήμη με την κοινωνική ιστορία και την εθνική μας ταυτότητα προκύπτουν από την ανάγνωση του βιβλίου, καθώς αναδύεται το ερώτημα τι θα μπορούσε να είχε συμβεί στην πατρίδα μας, αν ο Καραϊσκάκης–ο νόθος, ο προκλητικός, ο βωμολόχος, ο αυθεντικός, ο ευθύς, ο λεβέντης, ο «τσιγγάνος», ο ατρόμητος, ο στρατηγικός νους με το τυραννισμένο σώμα–δεν είχε χαθεί τόσο πρόωρα και άδικα.

Το έργο του Ακρίβου, Πότε διάβολος, πότε άγγελος είναι μια λογοτεχνική σύνθεση εντυπωσιακής ιστορικής έρευνας και αφηγηματικής ενάργειας που θα αφήσει για μεγάλο διάστημα το αποτύπωμά της στο νου κάθε προσεκτικού αναγνώστη.

 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top