Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ο δολοφόνος ήταν η πρόφαση
09/04/2019, 11:08 μμ

Ο δολοφόνος ήταν η πρόφαση

Γράφει ο Αγγελής Μαριανός // *

 

Μιχάλης Πατένταλης «Ποιος σκότωσε τον Μότσαρτ», εκδ. Κλειδάριθμος, σελ. 272

 

Εάν κάποιος διαβάσει το Μισθοφόρο Μινώταυρο, το προηγούμενο έργο του Μιχάλη Πατένταλη, θα ανακαλύψει έναν απολαυστικό διηγηματογράφο και θα χαμογελάσει ικανοποιημένος κλείνοντας το βιβλίο. Στο δεύτερο έργο του Μ. Πατένταλη που είναι και το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο «Ποιος σκότωσε τον Μότσαρτ» από τις εκδόσεις ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ, διακρίνεις ξεκάθαρα την ισορροπημένη ανάπτυξη των χαρισμάτων του συγγραφέα, την εξέλιξη και την προσαρμογή του σε ένα διαφορετικό είδος γραφής όπως είναι το μυθιστόρημα. Διαβάζοντας το βιογραφικό του Μιχάλη Πατένταλη, βρίσκεις ενδιαφέροντα στοιχεία, που σίγουρα επιδρούν ευεργετικά στη γραφή του. Γνωρίζουμε ότι εκτός από συγγραφέας, είναι Ψυχοθεραπευτής, Μουσικός, με σπουδές στον Ευρωπαϊκό πολιτισμό.

Μετά από την ανάγνωση του «Ποιος σκότωσε τον Μότσαρτ», σε μια φανταστική προσέγγισή μου για τον συγγραφέα Μ. Πατένταλη, έγραψα πως είναι ένας σκακιστής και ίσως στον ελεύθερο χρόνο του να έχει ένα ξεχωριστό χόμπι, όπως αυτό του ωρολογοποιού.

Τον φαντάστηκα να μοντάρει και να επιδιορθώνει μηχανισμούς από ρολόγια. Γρανάζια να πλέκονται μεταξύ τους προσεκτικά τοποθετημένα μες το ατσάλινο πλαίσιο του ρολογιού, ψεκασμένα με το αόρατο γράσο του χρόνου. Ο χρόνος είναι σχετικό μέγεθος. Στην διήγηση του Πατένταλη υπάρχει η καταγραφή του, μόνον όταν γίνεται αναφορά στους προγόνους και στα παιδικά χρόνια του Αλέξη Βελίδη, κεντρικού ήρωα του βιβλίου ή όταν οι αναφορές γίνονται σε ιστορικά πρόσωπα όπως ο Μότσαρτ, ο Μπετόβεν, ο Κάφκα και ο Χίτλερ. Ακόμη και οι εφημερίδες που ξεφυλλίζει ο ήρωας, δεν μας δίνουν πληροφορίες για τον πραγματικό χρόνο που διαδραματίζεται αυτή η ιστορία. Ο χρόνος μοιάζει να συντονίζεται με το χρόνο του αναγνώστη, καθώς μας επιτρέπεται να διαβάσουμε μαζί με τον κεντρικό ήρωα  Αλέξη Βελίδη την εφημερίδα που ξεφυλλίζει. Διαβάζουμε κάτι που είναι λυπηρά διαχρονικό για την Αυστρία και για όλη την Ευρώπη, όπως είναι η άνοδος της ακροδεξιάς που συνεχίζεται και στα δικά μας χρόνια. Κάπως έτσι, με αυτό το τρυκ, συντονίζει ο αναγνώστης το ρολόι του με αυτό των ηρώων του έργου. Μας συνεπαίρνει η ατμοσφαιρική διήγηση χωρίς να μας απασχολεί η εποχή, αλλά τα καλοκουρδισμένα από τον Μ. Πατένταλη ρολόγια. Τόσο καλοκουρδισμένα, που σχεδόν ακούγεται ο σταθερός χτύπος στα αυτιά του αναγνώστη. Το βήμα είναι αξιοπρόσεκτα σταθερό και αρμονικό και υπηρετεί το ρυθμό σε όλο το μυθιστόρημα. Από τις πρώτες αράδες ως το τέλος έχουμε ένα καλοδουλεμένο κείμενο και ο συγγραφέας, σαν να έχει κάνει πρόβες με δεμένα μάτια, καταφέρνει να διατηρήσει σταθερό βηματισμό στη διήγηση του μυστηρίου που εξελίσσεται στην Βιέννη.

Ο Πατένταλης περνάει την έρημο της συγγραφής κάνοντας έναν σίγουρο κύκλο αρχίζοντας από την Ελλάδα. Αναπολεί τα παιδικά χρόνια των προγόνων του ήρωά του στην Θεσσαλονίκη, μας μεταφέρει στην Βιέννη όπου εξελίσσεται το κύριο σώμα του μύθου, μας ταξιδεύει με αφορμή την αγαπημένη του ως την Αλεξάνδρεια. Σε αυτό το σημείο, η διήγηση του Μιχάλη Πατένταλη  μου θύμισε τις υπέροχες περιγραφές του Στρατή Τσίρκα. Μένει να κάνουμε μια τελευταία βόλτα ως το Παρίσι. Πλησιάζοντας στο τέλος του βιβλίου, οι ήρωες επιστρέφουν πίσω στη Βιέννη για να ολοκληρωθεί το έργο, να λυθεί το μυστήριο και να προετοιμαστούμε για την έξοδο διαφυγής προς το μέλλον, για ένα νέο κύκλο στην περιπέτεια της ζωής των ηρώων.

Η ανάγνωση άλλωστε του «Ποιος σκότωσε τον Μότσαρτ» είναι ένα ταξίδι στο άγνωστο, μια περιπέτεια και για τον αναγνώστη, που αρχίζει με ένα πρώτο βήμα και χάρις στον άνισο διασκελισμό των ποδιών του ολοκληρώνεται μόλις σχηματιστεί ένας μεγάλος αρμονικός κύκλος.

Στο βιβλίο «Ποιος σκότωσε τον Μότσαρτ» επιβεβαιώνεται πως όλα τα ρολόγια του συγγραφέα είναι καλά  κουρδισμένα. Επίσης σαν τον καλό σκακιστή ο Πατένταλης έχει τους δύο  πύργους και τα άλογα στη θέση τους, ενώ οι λοχαγοί και οι λίγοι αξιόμαχοι στρατιώτες υπηρετούν πιστά την ατμόσφαιρα του μυστηρίου ως το τέλος.

 

Μιχάλης Πατένταλης

 

Το μυστικό είναι μπροστά μας από πολύ νωρίς, χωρίς να μειώνει το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Στα μυθιστορήματα είναι σύνηθες, τουλάχιστον σε αυτά που πραγματεύονται ιστορίες μυστηρίου, να είναι απαραίτητος και ένας ντετέκτιβ ή ένας αστυνομικός. Στο Ποιος σκότωσε τον Μότσαρτ δεν υπάρχει τέτοιος ήρωας, ο ίδιος αναγνώστης παίρνει στα χέρια του την ιστορία που του παραδίδει αριστοτεχνικά ο συγγραφέας και αναλαμβάνει να ακολουθήσει τα ίχνη.

Κεντρικός ήρωας του βιβλίου είναι ο Ελληνικής καταγωγής Αλέξης Βελίδης, ένας χαρισματικός φοιτητής υπότροφος της μουσικής ακαδημίας της Βιέννης. Οι άνθρωποι κλειδιά είναι η σπιτονοικοκυρά του η κα Μπάουμαν, ο διευθυντής της Μουσικής ακαδημίας κος Χάρνακούρτ, ο αινιγματικός βιβλιοθηκάριος της σχολής, η αγαπημένη του Μαλαίκα, ο φίλος Καρλ Μάγιερ και ο ιδιοκτήτης του ομώνυμου καφενείου κος Χαβέλκα.

Το μυστηριώδες αντικείμενο στην ιστορία αυτή, ένα μαύρο ακουστικό, είναι το κοινό αξεσουάρ που φορούν όλοι οι σκοτεινοί ήρωες στο αυτί τους. Το κλειδί της ιστορίας βρίσκεται στο τελευταίο έργο του Μότσαρτ, το Ρέκβιεμ και στην αναζήτηση της χαμένης τελευταίας παρτιτούρας που ολοκλήρωνε το έργο. Ο ήρωας της ιστορίας Αλέξης Βελίδης αναλαμβάνει να λύσει το γρίφο ώστε να μάθουμε ποιος σκότωσε τον Μότσαρτ.

Ο δολοφόνος του Μότσαρτ είναι η πρόφαση για  ένα ταξίδι στη Βιέννη, στην Αλεξάνδρεια του Καβάφη και στην πολυπολιτισμική Θεσσαλονίκη. Ο Πατένταλης καταφέρνει να μας ταξιδέψει στην εποχή που επέλεξε, αφήνοντας τους ήρωές του να ενεργούν κατά συνείδηση.

 

 

Αντί επίλογου ξεχώρισα και ένωσα τρείς διαφορετικές φράσεις-αποσπάσματα από διαφορετικά σημεία του βιβλίου και έφτιαξα μια νέα συνθετική φράση-παράγραφο

« η μοκέτα λεκιασμένη από τον χρόνια αρρωστημένο ιδρώτα που κρυβόταν μέσα της, έπνιξε τα βήματά του» «ενώ έξω η νύχτα είχε χωνέψει τη μέρα και απλώθηκε σαν μάγισσα πάνω απ’ την πόλη της Βιέννης» «Η βροχή που έπεφτε ακατάπαυστα πάνω στο παράθυρο σε ρυθμό τεσσάρων τετάρτων και με ενορχηστρωτή τον αγέρα, ο οποίος ανάλογα με τη δύναμη που φυσούσε, δημιουργούσε τόνους και ημιτόνια στο παράξενο αυτό πεντάγραμμο της φύσης»

 

Αυτή είναι για μένα η ομορφιά της γραφής του Πατένταλη και τον ευχαριστώ για αυτή την ατμοσφαιρική αφήγηση, που πολλές φορές αγγίζει τη λυρική γραφή.

 

 

 

* Ο Αγγελής Μαριανός έχει εκδώσει δύο βιβλία: τα “Πεζολίβαδα”, Εκδόσεις Θράκα (ποίηση 2017) και το συλλογικό έργο “ΕΚ ΤΟΥ ΜΗ ΟΝΤΟΣ”, εκδόσεις Τύρφη (Διηγήματα 2018)

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top