Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η πορεία μιας ζωής
11/01/2023, 9:54 πμ

Η πορεία μιας ζωής

Από τον Κωνσταντίνο Μπούρα // *

 

Τάσος Φάλκος, «Ποιήματα 1958-2022», Fylatos Publishing, Θεσσαλονίκη 2022, σελ. 556

 

Λόγιος ποιητής από τους λίγους ο Τάσος Φάλκος-Αρβανιτάκης. Κι όσο κι αν ο όρος «στοχαστική ποίηση» δεν θεωρείται ακόμη δόκιμος (κι επιδέχεται, βεβαίως, πολλών ερμηνειών), εδώ βρίσκει το πλήρες νόημα, περιεχόμενο και μία τελική της μορφή.

Διαβάζοντας το μονοσέλιδο και συνεκτικό «Αντί προλόγου» εισαγωγικό κείμενο (σελ. 7) είναι σαφές πως ένας πανεπιστημιακός Διδάσκαλος με ακαδημαϊκές επιβραβεύσεις επιδίδεται στην Ποίηση και στην Πεζογραφία όχι ως πάρεργο, αλλά ως το άλλο μισό τής πνευματικής του δραστηριότητας.

Είναι σοβαρό να αντιληφθούμε πως οι μη πανεπιστημιακοί ποιητές έχουν ενδεχομένως περισσότερη ελευθερία έκφρασης, μικρότερη έγνοια για την πολιτική ορθότητα και λιγότερο σχολαστική υποχρέωση στην ακρίβεια τηρήσεως τύπων και κανόνων.

Όμως εδώ βρίσκουμε μια εξαίρεση. Το λογοτεχνικό ψευδώνυμο επιτρέπει στον καταξιωμένο Καθηγητή μία υπόγεια αλλά απολύτως νόμιμη διαφυγή στον υδροφόρο ορίζοντα μιας τέχνης αναγκαστικά διϋποκειμενικής, διακειμενικής, συνεργατικής και διαδραστικής, αφού αρύει τα νάματά της από τον κοινό σιτοβολώνα τής υπερχρονικής Συλλογικής Συνειδητότητας. Κι αν πρέπει κάθε φορά ο ορίζοντας αυτός να διευρυνθεί στους Ποιητές εναπόκειται αυτή η τιμή χάρη στην ειδική άδεια που διαθέτουν να μην τίθεται ουδέν όριον εις την αναζήτησιν τής Αληθείας. Αντιθέτως, οι σχολαστικοί ερευνητές δεσμεύονται από τα στοιχεία, από τις αποδείξεις (οι  ενδείξεις δεν αρκούν δια το περίφημον «όπερ έδει δείξαι»].

Μεγάλα θαύματα όμως τού κόσμου, οι περισσότερες επινοήσεις, ευρεσιτεχνίες κι ανακαλύψεις ακόμα βασίζονται στην καλπάζουσα φαντασιακή λειτουργία ενός και μόνο χαρισματικού όντος (σπανίως αυτό γίνεται κατά ομάδες).

Η φαντασιωτική διάσταση τού ποιητικού λόγου είναι θεμελιώδης και θεμελιακή. Ο ακρογωνιαίος λίθος τής ποιητικής μαγικής σκέψης είναι η Διαίσθηση, το ά-Λογο, το μη νοησιαρχικό. Και ναι μεν «εν αρχή ην ο Λόγος», προκειμένου όμως να μορφοποιηθεί κάτι σημαντικό και πρωτόφαντο, τα γνωστά δεδομένα και τα περιορισμένα γνωστικά αντικείμενα δεν αρκούν. Πρέπει να συνδυαστούν με διεπιστημονικό και υπέρλογο τρόπο. Μόνον έτσι έχουν την πιθανότητα να υπερβούν και τα συγκεκριμένα χωροχρονικά πλαίσια συγγραφής.

Ο ίδιος ο δημιουργός ποτέ δεν ξέρει τι εποίησεν, ακόμα και από ικανή απόσταση χρόνου, ακόμα και μετά την έκδοση των Απάντων του.

Οι κριτικές είναι απλώς φανοί στο σκοτάδι.

Το κοινό, το κοινό είναι αυτό που μετράει ως δείκτης. Ο επαρκής αναγνώστης είναι αυτός που καταξιώνει ένα λογοτεχνικό έργο ζωής.

Στην συγκεκριμένη περίπτωση, ταξιδεύουμε σε ένα πολύπτυχο καλειδοσκόπιο, απότοκος μιας άγρυπνης συνείδησης με ενισχυμένη την αίσθηση τού Δικαίου αφ’ ενός και της διδακτικής κοινωνικής προσφοράς αφ’ ετέρου.

Η διάσταση της πολιτισμικής δωρεάς, μέσω τού κοινωφελούς πολιτιστικού ιδρύματος «Υδρία» συμπληρώνει την τρίτη διάσταση αυτού του θυσιαστηρίου με τα μεγάλα χρυσά ανάγλυφα γράμματα που επιδιώκει απλώς την ευδοκία. Κι αν χρησιμοποιώ σκοπίμως και τεχνηέντως αυτό το ουσιαστικό, είναι για να επισημάνω την ευμένεια που προϋποθέτει μία διάχυτη «φιλότης» δίκην «ορφικού» ή «νεοπλατωνικού» έρωτος άνευ συγκεκριμένου αντικειμένου και στοχεύσεως.

Αυτή ακριβώς είναι η ουσία, η επωδός και η εναρκτήρια οδός αυτού τού θηριώδους έργου που διαθέτει μεγαλείο ίσο με το ανάστημα τής αφηγηματικής φωνής. Ενώ, αν ομιλήσωμεν «περί ύψους», εδώ τα πράγματα γίνονται κυριολεκτικά.

Αν προσεγγίσει κανείς αναλυτικά αυτό το πόνημα είναι μια παράθεσις σκέψεων υπό ποιητικόν μανδύαν. Αν το εξετάσει όμως συνθετικά ως ΌΛΟΝ ως ενιαία και αδιαίρετη, αδιάσπαστη ολότητα, τότε το «εγρηγορός» που ενυπάρχει κι υπερίπταται πάνω από αυτό το καλλιεργημένο πεδίο είναι απλώς η αιχμή τού δόρατος κι η κορυφή τού παγόβουνου μιας ηφαιστειακής δραστηριότητας ανήσυχης, αν και όχι εκρηκτικής.

Ένας τόνος υπομελαγχολικός χαρακτηρίζει μουσικά αυτή την ρυθμολογική ενατένιση τού Άφατου. Ο διανοητής έχει γνώσιν των περιορισμένων ορίων τής αναδιφήσεώς του και αρκείται στην άφεση όσων δεν δύναται και δεν επιτρέπεται να κρατήσει στο δίχτυ τής Λογικής του, δεδομένων των δεσμεύσεων που του επιβάλλει η επιστημοσύνη του. Κι εδώ ακριβώς έγκειται η διαφορά με άλλους απελεύθερους ομοτέχνους του: εκείνες/εκείνοι μπορούν να υπάρχουν και έξω από τα στενά ακαδημαϊκά πλαίσια. Εκείνος όμως όχι, αφού προτάσσει το επιστημονικό ως ισότιμο τού λογοτεχνικού δημιουργικού του έργου, ενώ για άλλους συγγραφείς η ακαδημαϊκή εργασία είναι αναγκαίο βιοποριστικό πάρεργο.

Αυτή η ισορροπία έχει διάφορες παράπλευρες ωφέλειες, αλλά και απώλειες. Ωφέλιμον είναι το φιλολογικώς αναγνωρίσιμον, επιβλαβές το υπερβολικά σαφές, ωφέλιμον είναι το διαισθητικώς σοφόν, επιβλαβής η περιχαράκωσις εκτός λογοτεχνικών ορίων τού μη επιστητού. Κι αυτό λειτουργεί ως «επαγγελματική συστροφή» για πολλούς πανάξιους πανεπιστημιακούς διδασκάλους.

Όπως ήδη είπαμε όμως, η χρήσις ψευδωνύμου είναι κατ’ αρχήν μια δικλείδα αντεπιστροφής που εξασφαλίζει την μόνωση των διαφορετικών εγκεφαλικών και – εν γένει – ψυχοσωματικών δραστηριοτήτων.

 

Τάσος Φάλκος

 

Εν τέλει, είναι σοφόν το σαφές έργο ενός συγγραφέα στοχαστικού, σχολαστικού, συμπεριληπτικού που δούλεψε κάτω από την επιφάνεια τής ακαδημαϊκής ζωής του, παράλληλα όμως με τα κοσμικά ρεύματα που διέτρεξαν την εποχή του κι ως εκ τούτου η καλλιεργημένη παραγωγή του λειτουργεί κι ως μελετημένο ιχνογράφημα ενός αόρατου πολιτισμικού σεισμογράφου.

Πόρρω όμως απέχει τού να είναι μια προσωπική, υποκειμενική μαρτυρία. Η ποίηση τού Τάσου Φάλκου-Αρβανιτάκη είναι κυριολεκτική και επισπεύδουσα να προλάβει τις εξελίξεις τής εποχής του. Κάτι που εν τέλει το επιτυγχάνει και μεταλαμβάνει των υψηλών αχράντων ποιητικών μυστηρίων μετά των ολίγων εκείνων που αίρονται πάνω από τις περιστάσεις (κι από το εγώ τους, τελικά)…

ΔΕΝ ΘΑ ΣΤΑΧΥΟΛΟΓΗΣΩ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΙΑ ΚΙ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ, πρώτον γιατί κάτι τέτοιο είναι αδύνατον και δεύτερον γιατί θα αδικούσα έτσι (με τον δειγματοληπτικό έλεγχο) την πορεία μιας ζωής.

Το έργο αυτό χρήζει αναλυτικής φιλολογικής μελέτης και κριτικής επεξεργασίας στα πλαίσια μίας μονογραφίας τουλάχιστον.

Ο Τάσος Φάλκος δεν έχει μελετηθεί για διάφορους ιστορικούς, κοινωνικούς, υποκειμενικούς αλλά και για προσωπικούς λόγους (διαχείρισης τού εαυτού και προβολής τού παραγομένου προϊόντος). Κάποιοι άνθρωποι είναι τόσο αφοσιωμένοι στην καλλιέργεια των πνευματικών αγρών τους που δεν αντιλαμβάνονται καν το κοσμικό ποτάμι τού Ηράκλειτου που φουσκώνει στο διπλανό χωράφι.

Η οικονομική ασφάλεια είναι προνόμιο που παρέχει μια σταθερή βιοποριστική εργασία σε δύσκολες εποχές κι αστάθμητους καιρούς. Παρέχει την απαραίτητη εκείνη γαλήνη που εξασφαλίζει την νηφαλιότητα ενός πνεύματος αντικειμενικού και φιλοδικαίου [ας μου επιτραπεί ο νεολογισμός]. Γιατί αυτό είναι που κυριαρχεί θεαματολογικά, υφολογικά, αισθητικά αλλά και ιδεολογικά στην Ποιητική τού Τάσου Φάλκου-Αρβανιτάκη: η Νέμεσις, αλλά όχι και η με κεκαλυμμένους τους οφθαλμούς Δικαιοσύνη των ανθρώπων (αυτήν μάλλον δεν την εμπιστεύεται ο Ποιητής – και τα γεγονότα τον δικαιώνουν: αλλιώς θα είχε δει την αναγνώριση που δικαιούται, και όχι μόνον για το αξιοσημείωτο επιστημονικό του έργο).

Ας δούμε την Πολιτεία και τους θεσμούς σε αυτή τη χώρα να αναγνωρίζουν τους ποιητές εν ζωή, προτού να τους προλάβουν οι αιώνες και οι γενεές που θα έρθουν…

 

 

* Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας (www.konstantinosbouras.gr)

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top