Fractal

✔ Πιέρ Ασουλίν: «Περπάτησα στα ίδια μονοπάτια που περπάτησε και ο Κίπλινγκ»

Συνέντευξη στην Κατερίνα Σπυροπούλου // *

 

 

 

Πολλοί γνωρίζουν τον Πιέρ Ασουλίν, καταξιωμένο Γάλλο συγγραφέα, δημοσιογράφο, κριτικό λογοτεχνίας και, από το 2012, μέλος της Ακαδημίας Γκονκούρ καθώς και το ιδιαίτερα δημοφιλές λογοτεχνικό blog «La Republique des livres» που διευθύνει εδώ και χρόνια και αποτελεί σημείο αναφοράς ακόμη και έξω από τα σύνορα του Εξαγώνου, δηλαδή της μητροπολιτικής Γαλλίας.

Λίγοι όμως ίσως γνωρίζουν ότι στο πλούσιο έργο του περιλαμβάνονται και βιογραφίες σημαντικών προσωπικοτήτων όπως των Ζωρζ Σιμενόν, Γκαστόν Γκαλιμάρ, Μαρσέλ Ντασώ, Ερζέ, Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν… επειδή ο Ασουλίν δεν αγαπά μόνο τη λογοτεχνία αλλά και τους συγγραφείς. Και ως έμπειρος βιογράφος, αφού αναζήτησε, εντόπισε και συνέλεξε πολλά σημαντικά στοιχεία της ζωής του Kipling, τα ενσωμάτωσε στο τελευταίο έργο του – το οποίο απέσπασε το βραβείο των Συγγραφέων του Νότου 2020 – δημιουργώντας μια ενδιαφέρουσα μυθιστορηματική βιογραφία..

 

-Πώς προέκυψε  ένα βιβλίο για τον Κipling;

Καταρχάς ένα βιβλίο είναι αμάλγαμα πολλών στοιχείων που διαρκούν για χρόνια. Όλα ξεκίνησαν προ δεκαπενταετίας, όταν είχα διαβάσει στο Λονδίνο ένα συναρπαστικό βιβλίο που αναφερόταν στη σχέση του Kipling με τον γιο του. Εκείνη την εποχή έγραψα μια συλλογή από νουβέλες και η πρώτη αναφερόταν στον Κipling. Στο τελευταίο μου μυθιστόρημα περιγράφω τη στάση του συγγραφέα το 1914 απέναντι στον Μεγάλο Πόλεμο και απέναντι στον γιο του. Το βασικό ερώτημα που διατρέχει το έργο είναι, το κατά πόσο ένας γονέας, πατέρας ή μητέρα, είναι υπεύθυνοι για τη μοίρα του παιδιού τους. Ο Τζον, ο γιος του Κipling, σκοτώθηκε στα χαρακώματα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, γεμίζοντας τον πατέρα του με τύψεις, καθώς ήταν εκείνος που τον προέτρεψε να γίνει αξιωματικός και να πολεμήσει για το μεγαλείο της αήττητης Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Τότε ήταν που ο Kipling έγραψε: «Αν ρωτάνε γιατί πεθάναμε, να τους πείτε, πεθάναμε επειδή οι πατέρες μας μάς είπαν ψέματα».

Η δεύτερη απώλεια ενός παιδιού που βιώνει ο συγγραφέας θα αλλάξει δραματικά την ύπαρξή του και τη σχέση του με τη συγγραφή.

Στα δεκάξι μου είδα τον πατέρα μου να χάνει έναν γιο, τον δεκαεννιάχρονο αδερφό μου. Πάντα αναρωτιόμουν πώς ένας άνθρωπος μπορεί να επιβιώνει μετά από μια τέτοια  απώλεια.

Για τις ανάγκες της συγγραφής του βιβλίου επινόησα ως αφηγητή τον παριζιάνο φιλόλογο Λουί Λαμπέρ, που φυσικά είμαι εγώ.

 

 

-Από πού αντλήσατε το υλικό σας;

Όπως και με όλα τα άλλα βιβλία μου που σχετίζονται με την Ιστορία απαιτήθηκε τεράστια αρχειακή έρευνα. Μελέτησα όλη την αγγλόφωνη βιβλιογραφία για τον Kipling – βιογραφίες, μελέτες και άρθρα. Όμως δύο στοιχεία ήταν καθοριστικής σημασίας για τη συγγραφή του μυθιστορήματός μου:

1.Η ανάγνωση της εξάτομης πλήρους αλληλογραφίας του Κipling η οποία βρίσκεται και στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας και

2.Η διήμερη διαμονή μου στο σπίτι του συγγραφέα, το οποίο λειτουργεί ως δημόσιο μουσείο στο ανατολικό Σάσεξ. Περπάτησα στα ίδια εξοχικά μονοπάτια που περπάτησε και ο Kipling, διείσδυσα στην καθημερινότητα και τις συνήθειες του συγγραφέα.

Εκτιμώ τον Kipling ως συγγραφέα, όχι τόσο τα μυθιστορήματά του, αλλά κυρίως τα ποιήματα και τα διηγήματά του.

 

-Τι εκπροσωπεί για εσάς το ποίημα «Αν» του Kipling ;

Λίγα μόνο ποιήματα με συνεπαίρνουν ή θεωρώ άξια θαυμασμού! Το «Αν» του Κipling είναι καθολικό και διαχρονικό. Το διαβάζουμε εδώ και έναν αιώνα και γονείς από διάφορες χώρες εξακολουθούν να το προτείνουν στα παιδιά τους.

 

Tu seras un homme, mon fils ! (Άντρας αληθινός θά’ σαι παιδί μου!), Πιερ Ασουλίν, εκδόσεις Γκαλιμάρ, 2020, 204 σελ.

 

-Ο αφηγητής στο έργο μάς παρουσιάζει μία νέα μετάφραση /εκδοχή του ποιήματος, δηλαδή τη δική σας μετάφραση;

Για μένα το ζήτημα της μετάφρασης είναι μείζον. Με ενδιαφέρει πολύ να μεταγράφω στα γαλλικά ένα ποιητικό κείμενο χωρίς να το προδίδω. Έχω γράψει εκτενώς σχετικά για αυτό το ζήτημα. Πριν από τρία χρόνια το Υπουργείο Πολιτισμού μου ανέθεσε να συντάξω μια επίσημη έκθεση για τις συνθήκες που επικρατούν στο χώρο της μετάφρασης στη Γαλλία.

Η πιο γνωστή γαλλική μετάφραση του ποιήματος του Kipling είναι του André Maurois η οποία έχει λάθη και παρερμηνείες. Πρόκειται για προσαρμογή. Όμως μπορούμε να προσαρμόζουμε χωρίς να επινοούμε. Στην συγκεκριμένη προσαρμογή υπάρχει ολόκληρο τετράστιχο που δεν είναι του Βρετανού ποιητή και ενώ είναι ποίημα σοφίας, με την πένα του Maurois μετατρέπεται σε ποίημα ισχύος και κυριαρχίας. Για αυτό και δεν τέθηκε θέμα να συμπεριληφθεί η μετάφραση του Maurois στο μυθιστόρημά μου. Σκέφτηκα να χρησιμοποιήσω τη μετάφραση της Pléiade, που είναι πολύ καλή αλλά κάποιοι φίλοι μού είπαν: “Εσύ υποδύεσαι τον αφηγητή-φιλόλογο Λαμπέρ, εσύ πρέπει να το μεταφράσεις”.

 

-Ποια είναι η γνώμη σας για τη γαλλοφωνία;

Δεν δέχομαι τον όρο γαλλοφωνία. Στις εκθέσεις βιβλίου, οι γαλλόφωνοι παρουσιάζονται πάντα συγκεντρωμένοι όλοι μαζί πράγμα με το οποίο εγώ δεν συμφωνώ. Δεν αναγνωρίζω πάρα μόνο έναν χαρακτηρισμό: συγγραφέας γαλλικής γλώσσας. Η αληθινή πατρίδα ενός συγγραφέως είναι η γλώσσα του. Ο μαροκινός Ταχάρ Μπεν Ζελούν, η βελγίδα Αμελί Νοτόμπ ή ακόμη και ο βέλγος Ζωρζ Σιμενόν και πολλοί άλλοι, γράφουν στη γαλλική γλώσσα αλλά με διαφορετικό φαντασιακό. Το κοινό τους σημείο είναι η γαλλική γλώσσα. Δεν με ενδιαφέρει αν ο συγγραφέας ζει στη Λωζάνη ή στο Σαρλερουά. Για μένα, είναι συγγραφέας γαλλικής γλώσσας όπως κάθε συγγραφέας που ζει στο Παρίσι. Οι Άγγλοι το έχουν λύσει αυτό το θέμα. Για αυτούς, ο Salman Rushdie δεν χαρακτηρίζεται ως συγγραφέας με βάση τις ινδικές καταβολές τους αλλά ως συγγραφέας αγγλικής γλώσσας. Είναι μέρος ενός συνόλου.

Ως συμπέρασμα και προέκταση της απάντησης του Πιερ Ασουλίν, ας υπενθυμίσουμε ότι ο όρος Γαλλοφωνία που υιοθετήθηκε από τον Léopold Sédar Senghor ως μία πολύμορφη έννοια – γλωσσική, πολιτική, πολιτιστική, οικονομική – και κυρίως μετα-αποικιακή, δεν έχει αντίστοιχο όρο στον αγγλόφωνο κόσμο. Oι αγγλόφωνοι χρησιμοποιούν τον περιφραστικό όρο «english speaking» ή μερικές φορές την απλή έκφραση «in english» και πολύ σπάνια το επίθετο «αγγλόφωνος», ακριβώς επειδή δεν μπορεί να ορίσει γεωγραφικούς χώρους ή ταυτότητες: δεν υπάρχει «αγγλόφωνη λογοτεχνία», αλλά «Λογοτεχνία Ανατολικής Αφρικής στα αγγλικά», «Ινδική λογοτεχνία στα αγγλικά» κ.λπ. Συνεπώς, η γλώσσα διερευνάται συλλαμβάνοντας σφαιρικά την ταυτότητα των ομιλούντων ή την υπό εξέταση λογοτεχνία.

 

 

 

* [Συνέντευξη του Γάλλου συγγραφέα Πιερ Ασουλίν στην Κατερίνα Σπυροπούλου, Υπεύθυνη Επικοινωνίας του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκη, Δρ Γαλλόφωνης και Συγκριτικής Λογοτεχνίας, 29 Ιουλίου 2020]

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top