Fractal

Κυνηγώντας τον Βίτγκενσταϊν

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

kerr_filosofika_egklimata«Φιλοσοφικά εγκλήματα» του Φίλιπ Κέρ, εκδόσεις Κέδρος, σελ. 408

 

Για τους λάτρεις της γραφής του δεν έχει και τόση σημασία. Η υπογραφή του είναι από μόνη της δηλωτική της δράσης. Για τους υπόλοιπους είναι ένα ενδιαφέρον στοίχημα για να βρουν συσχετίσεις, ομοιότητες και αλλαγές στο στυλ. Ο Φίλιπ Κερ είναι ταυτισμένος με τον σκληροτράχηλο ντετέκτιβ Μπέρνι Γκούντερ. Τον αντιναζί αστυνομικό που εν μέσω του πνιγηρού περιβάλλοντος που ζει και δρα, προσπαθεί να βρει την άκρη του νήματος σε σκοτεινές υποθέσεις ανθρωποκτονιών δίχως να εγκαταλειφτεί στη στυγνότητα της εποχής. Κι όμως, ο Κερ δεν έχει να επιδείξει μόνο αυτή την «βερολινέζικη» εκδοχή. Κατά καιρούς εμφανίζει στο προσκήνιο «ορφανά» μυθιστορήματα που δεν έχουν σκοπό να αναδιπλωθούν σε νέες περιπέτειες, αλλά να λειτουργήσουν αυτόνομα. Ένα τέτοιο είναι και τα «Φιλοσοφικά εγκλήματα». Εδώ, λοιπόν, δεν έχουμε τον Μπέρνι Γκούντερ να πηγαινοέρχεται στην ιστορία, αλλά μια γυναίκα ντετέκτιβ, την Ιζαντόρα Τζέικ Τζέικοβιτς. Επίσης, η χρονική μετατόπιση είναι έκδηλη. Το βιβλίο γράφτηκε το 1992 και ο Κερ μεταφέρει τη δράση σε μια μελλοντική κοινωνία (περίπου στο 2013) όπου η τεχνολογία έχει εξελιχθεί αρκετά, οι νόμοι περισφίγγουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, όσοι καταδικάζονται δεν εκτελούνται αλλά τελούν σε χρόνιο κώμα, το επονομαζόμενο «ποινικό κώμα». Μια ένεση φτάνει για τους μετατρέψει σε «φυτά». Απόφαση που έχει ξεσηκώσει μεγάλη μερίδα των πολιτών που θεωρούν την πρακτική κατάφωρα απάνθρωπη και βάναυση.

Ακόμη κι έτσι, όμως, το έγκλημα «ανθεί»: οι κατά συρροή εγκληματίες αντί να μειώνονται, αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο.

Η αστυνομία, σε άμεση συνεργασία με την βρετανική κυβέρνηση, «τρέχει» ένα αμφιλεγόμενο πρόγραμμα πρόληψης του εγκλήματος, το πρόγραμμα Λομπρόζο, όπου ελέγχει όλους τους πιθανούς εγκληματίες και στιγματίζει όσους βγαίνουν «αρνητικοί». Για τις ανάγκες της εχεμύθειας όλοι οι δυνητικοί δράστες λαμβάνουν ένα όνομα/ψευδώνυμο που παραπέμπει σε κάποιον φιλόσοφο. Ένας εξ αυτών, ο Βίτγκενσταϊν, αποφασίζει να μακελέψει όλους τους άλλους «φιλοσόφους» πιστεύοντας πως έτσι λειτουργεί ευεργετικά στην κοινωνία. Η Τζέικ αναλαμβάνει να εξιχνιάσει την υπόθεση, αλλά ουσιαστικά μπλέκεται στα φιλοσοφικά γρανάζια του Βίτνγκεσταϊν και ξεκινάει ένα εσωτερικό ταξίδι αναζήτησης. Κι επειδή χρειάζονται δύο για το ταγκό, το ίδιο συμβαίνει και με τον μακελάρη.

Η Τζέικ κατατρύχεται από τους δικούς της δαίμονες. Τα τραύματα της παιδικής ηλικίας και η σκληρότητα του πατέρα της την μετέτρεψαν σε μια «παγωμένη» γυναίκα που δεν νιώθει καμία οικειότητα με το άλλο φύλο. Αντίθετα, αν μπορούσε, θα ανταπέδιδε την διαλείπουσα προσοχή και την έλλειψη αγάπης με ακόμη περισσότερη σκληρότητα. Θα μπορούσε να γίνει ακόμη και λεσβία «σβήνοντας» μέσα της κάθε ανδρικό χνάρι – σκοτώνοντας ολότελα μέσα της την πατρική φιγούρα. Δεν την βοηθούν να ξεπεράσει το βάσανο ούτε καν οι συνεδρίες που κάνει με την ψυχολόγο της. Το βάρος της μνήμης είναι πολύ μεγάλο για να το προσπεράσει.

Ο Βίτγκενσταϊν είναι ένας ατυπικός δολοφόνος. Εκ πρώτης όψεως μοιάζει να είναι σχιζοφρενής, ωστόσο έχουμε να κάνουμε με έναν μεθοδικό, μορφωμένο και αρκούντως νοηματοδοτούμενο δράστη που ακολουθεί τα χνάρια (κυριολεκτικώς) του φιλοσόφου που του έχει… χαρίσει το ψευδώνυμό του. Ως άλλος Βίτνγκενσταϊν, αναζητεί το νόημα και την λογική σχέση μεταξύ προτάσεων και του κόσμου. Ανακαλύπτει τον ίδιο λανθάνοντα μυστικισμό αφού πιστεύει ότι οι λέξεις «φθάνουν» στους ανθρώπους που τις προφέρουν δίχως να τους αγγίζουν. Στο ενδιάμεσο, όμως, σκοτώνει τον έναν με τον άλλον τους «αρνητικούς» εκπροσώπους του προγράμματος Λομπρόζο. Επιπλέον, ως έξοχος γνώστης των υπολογιστών καταφέρνεις να εισχωρήσει τα έγκατα του συστήματος και να το «πειράξει». Από αυτό το σημείο αρχίζει το κυνήγι της γάτας με το ποντίκι. Η κυβέρνηση φοβάται το πολιτικό κόστος αν αποδειχθεί ότι το πρόγραμμα απέτυχε, η Τζέικ έλκεται ολοένα και περισσότερο από τον Βίτνγκενσταϊν, ο οποίος, ομοίως, εμφανίζεται δοτικός απέναντί της. Το παιχνίδι μπλέκεται όταν ένας καθηγητής φιλοσοφίας του Κέμπριτζ, υποκινούμενος από τους γραφειοκράτες της κυβέρνησης, προσπαθεί να πείσει τον Βίτγκενσταϊν να αυτοκτονήσει για να λυτρωθεί, να σιωπήσει και τα πάντα να ακολουθήσουν την επαρκή κανονικότητά τους. Λίγο πριν συμβεί το απευκταίο, η Τζέικ επεμβαίνει και δίνει άλλη λύση στην ιστορία. Το τέλος του Βίτγκενσταϊν θα είναι αυτό που λέει ο νόμος. Ωστόσο, την ύστατη στιγμή διώκτης και διωκόμενος θα βρεθούν πάρα πολύ κοντά. Σαν να καταλαβαίνουν, από κοινού, για πρώτη φορά τους εαυτούς τους και τι σκοτάδι πραγματικά κουβαλούν.

 

O συγγραφέας Φίλιπ Κέρ

 

Τούτο το μυθιστόρημα είναι περισσότερο εσωτερικό και βραδυφλεγές από τα άλλα που μας έχει συνηθίσει ο Κερ. Πρόκειται για ένα διανοητικό-φιλοσοφικό πινγκ πονγκ με τη δράση να κινείται σε χαμηλή κλίμακα. Ο Κερ περιστρέφεται στο πεδίο των ιδεών και των θεωρημάτων, όπως και οι συγκεκριμένοι ήρωές του. Η κάθαρση δεν έρχεται με τη λύση του μυστηρίου, αλλά με τη σιωπή που μένει στην Τζέικ και τον Βίτνγκενσταϊν. Η πρώτη νιώθει μια πρώτη φορά τον αέρα της απελευθέρωσης να πνέει μέσα της. Η σκιά του πατέρα της δεν δείχνει πλέον αβίωτη. Ο, δε, Βίτνγκενστάιν, θα πέσει στο βαθύ σκοτάδι της ύπαρξης-μη ύπαρξης.

Η μετάφραση ανήκει στην Ιλάειρα Διονυσοπούλου.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top