Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Είμαστε οι επιλογές μας, κατά Τσέχωφ
22/12/2021, 1:06 πμ

Είμαστε οι επιλογές μας, κατά Τσέχωφ

Γράφει ο Γιάννης Παπαγιάννης //

 

Αντόν Τσέχωφ: «Περί έρωτος» Εκδόσεις Ροές

 

Εκατόν είκοσι έως εκατόν σαράντα χρόνια από την πρώτη δημοσίευσή τους, τα εννέα αυτά διηγήματα του Τσέχωφ προκαλούν θαυμασμό και δέος, ίσως περισσότερο από την εποχή που δημοσιεύτηκαν. Ο Αντόν Τσέχωφ, ο συγγραφέας που πέθανε στα 44 χρόνια του, γίνεται όλο και βαθύτερος σε κάθε σύγχρονο «κοίταγμα» και τα διηγήματά του αποκτούν άλλη διάσταση σε κάθε ανάγνωση. Οι ιστορίες και οι ιδέες είναι πολύ απλές, καθημερινές. Είναι ιστορίες που κάθε μέρα βλέπουμε ή ακούμε, ιστορίες που έχουμε ζήσει, όπως και ο συγγραφέας. Όπως αναφέρεται και στο σημείωμα του βιβλίου, ένα από τα εξαιρετικά διηγήματα που μεταφράστηκε στα Ελληνικά ως «η σουσουράδα», έγινε αιτία παρ’ ολίγον μονομαχίας του συγγραφέα με φίλο του ζωγράφο, καθώς το κείμενο απεικόνιζε την ιστορία του. Κι ο ίδιος ο Τσέχωφ έλεγε ότι του ήταν πολύ εύκολο να γράψει ένα διήγημα γιατί απλώς έπαιρνε μια ιστορία από την καθημερινότητά του. Τότε όμως, τι είναι αυτό που τον ξεχωρίζει, όχι μόνο από τους σύγχρονούς του, αλλά και από τους σημερινούς διηγηματογράφους; Γιατί τα διηγήματά του διαβάζονται και τα θεατρικά του παίζονται τόσα χρόνια μετά το θάνατό του, ενώ χιλιάδες άλλα διηγήματα που βασίστηκαν και πάλι σε καθημερινές ιστορίες ξεχάστηκαν; Φυσικά, όπως σε κάθε λογοτεχνικό έργο, εκτός από το υλικό έχει σημασία και η διαχείρισή του. Ο Τσέχωφ είναι ίσως ο πρώτος συγγραφέας που ανακαλύπτει ένα λογοτεχνικό είδος που σήμερα θα το ονομάζαμε «μαύρη κωμωδία». Το δράμα στον Τσέχωφ δεν είναι τόσο τραγικό όσο είναι γελοίο. Οι ίδιοι οι ήρωες είναι εκείνοι που προκαλούν τη μοίρα τους κι είναι οι ίδιοι που ενώ την έχουν προκαλέσει και την έχουν επί της ουσίας επιλέξει, παραπονιούνται και πληγώνονται από αυτήν. Σε μια σύγχρονη ανάγνωση, ίσως το διάσημο «η κυρία με το σκυλάκι» να φαίνεται λιγότερο ενταγμένο στην συνολική αντίληψη του Τσέχωφ ενώ άλλα διηγήματα να είναι περισσότερο αποκαλυπτικά. Στην «σουσουράδα» που προαναφέρθηκε η ιστορία είναι απλή και συνηθισμένη. Μία σύζυγος υποτιμάει τον σύζυγό της, ο οποίος είναι μετριόφρων και ταπεινός αλλά εργάζεται κι ενδιαφέρεται για την επιστήμη του κι είναι ένας εξαιρετικός αλλά αφανής γιατρός και αντιθέτως εντυπωσιάζεται από τον εξωστρεφή και τεχνίτη των δημοσίων σχέσεων ζωγράφο. Ο θάνατος του συζύγου στο τέλος του διηγήματος της αποκαλύπτει την αλήθεια όταν πια είναι αργά. Ωστόσο είναι τόσο απλή η πραγματικότητα; Ο ίδιος ο σύζυγος, αντί να είναι τόσο ταπεινός και να εξευτελίζεται μπροστά της, δεν θα μπορούσε, όχι να προβάλλει τον εαυτό του, αλλά να τον φέρει στη θέση που του αρμόζει; Ο ίδιος δεν επέλεξε τη μοίρα του; Σε άλλο εξαιρετικό διήγημα με τίτλο «η σύζυγος», ένας άντρας αρνείται να εκδώσει διαβατήριο για τη γυναίκα του (προφανώς απαιτούνταν την εποχή εκείνη η ανδρική συγκατάθεση) γιατί ξέρει ότι εκείνη θα πάει να συναντήσει τον εραστή της. Κάποια στιγμή, στεναχωρημένος και πικραμένος, αποφασίζει να της δώσει, όχι μόνο διαβατήριο, αλλά και διαζύγιο, για να νυμφευθεί τον αγαπημένο της. Και τότε εκείνη αρνείται, φοβάται ότι ο αγαπημένος της, μικρότερος σε ηλικία, θα την βαρεθεί και θα την παρατήσει. Όλο το δράμα, όλη η στεναχώρια των ηρώων αποκτάει μια διάσταση γελοιότητας, καθώς η σύζυγος αρνείται αυτό που προσπαθούσε να επιτύχει ή, με άλλα λόγια, προσπαθούσε να επιτύχει κάτι που ήξερε ότι δεν μπορούσε να υποστηρίξει. Με αυτόν τον τρόπο, οι ήρωες του Τσέχωφ διαρκώς βασανίζονται, όχι από κάποια εξωτερική συνθήκη, όπως στον Τολστόι, όχι από κάποιον θεό ή δαίμονα, όπως στον Ντοστογιέφσκι, αλλά από τις ίδιες τις επιλογές τους, από τη μοίρα που διαλέγουν. Κι αυτό αφ’ ενός δημιουργεί την κωμική διάσταση του δράματος, αφ’ ετέρου φέρνει τον συγγραφέα κοντά στην σύγχρονη ψυχοθεραπεία και ψυχανάλυση. Αν και μάλλον δεν πρέπει να είχε διαβάσει έργα του Φρόιντ, τα δύο πνεύματα φαίνεται ότι συναντήθηκαν.

 

Αντόν Τσέχωφ

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top