Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Μουσική σύνθεση σε 16 ψηφίδες, που λειτουργούν σαν μονωδίες αρχαίας τραγωδίας
18/05/2021, 8:22 μμ

Μουσική σύνθεση σε 16 ψηφίδες, που λειτουργούν σαν μονωδίες αρχαίας τραγωδίας

Γράφει ο Κωνσταντίνος Μπούρας // *

 

Αντρέας Πολυκάρπου, «Πένθιμα καλοκαίρια», ποίηση, εκδόσεις Νίκας, Αθήνα 2021, σελ. 48

 

Ένα βιβλίο για την διονυσιακή έκσταση της προσέγγισης στο μεγάλο μυστήριο του Θανάτου. Ο Άδωνις που πεθαίνει και ΔΕΝ ανασταίνεται. Μηδενική ανοχή σε φρούδες ελπίδες για μετά θάνατον ευωχίες. Θρήνος για τη στέρηση του μητρικού στήθους της Μεγάλης Θεάς που εικονοποείται με την ανοιξιάτικη Φύση, αλλά και με την ορφική Νύκτα και το Σκοτάδι, που δεν αφαιρείται από αυτή την πολύχρωμη, πολυδιαστασιακή ποιητική σύλληψη.

Ο Κύπριος δημοσιογράφος, ποιητής και κριτικός Αντρέας Πολυκάρπου δεν επιχειρεί να κρύψει τον απολύτως συγγνωστό και ανθρώπινο καημό του για όλες τις στερήσεις και για τις ελλείψεις που μπορεί να έχουμε μετά την έξοδό μας από τον αρχετυπικό «παράδεισο» της μήτρας, χωρίς ελπίδα επιστροφής, δίχως την ελπίδα του αναστενάρη που θα υπερβεί το σώμα και θα αναπνεύσει τον καθαρό αιθέρα των αγίων και των φωτεινών αγγέλων.

Μουσική σύνθεση σε 16 ψηφίδες, που λειτουργούν σαν μονωδίες αρχαίας τραγωδίας, χωρίς θεοποιημένους ήρωες όμως, δίχως Ύβριν αλλά με την κατά-στροφήν βεβαίαν.

Δίκην leitmotiv επανέρχονται το δωδεκάχρονο αγόρι, θύμα μιας σκοτεινής αλλά ουχί και απόκρυφης τελετουργίας (αφού όλα γίνονται κάτω από το φως του ήλιου), αλλά και οι ανοιγμένοι τάφοι και το ανέφικτο της μεταθανάτιας ποιητικής ανθοφορίας, επανέρχονται κυκλικά στην δραματική αφήγηση.

Πολλά από τα σύμβολα που μεταχειρίζεται και αξιοποιεί ο ποιητής Αντρέας Πολυκάρπου παραπέμπουν στα άρρητα Ελευσίνια Μυστήρια, όπως τα στάχυα, το ρόδι με το οποίο δελέασε ο Πλούτων την αθώα παρθένα Περσεφόνη, το στάρι και τα κόλλυβα.

Δεν είναι όμως πεισιθάνατος αυτός ο στοχασμός, είναι ερωτο-εγερτικός (ας μου επιτραπεί ο νεολογισμός, γιατί και τη γλώσσα μας την κακομεταχειριστήκαμε τόσο πολύ που φθάρηκε ο ποδόγυρός της).

Ο ποιητής δεν ακολουθεί ληγμένους νεορομαντισμούς αλλά συνεχίζει το κομμένο νήμα του κινήματος «Θύελλα και Ορμή» (“Sturm und Drang”), με όλη την αυτοκαταστροφική συνέπεια του Απόλυτου στη σύλληψη του Σύμπαντος και του ατόμου μέσα στο Σύμπαν το δεινό. Εδώ έγκειται και η υποφώσκουσα κοσμοθεωρία: το σύμπαν στο οποίο κινούμαστε, επιβιώνουμε και δημιουργούμε όπως μπορούμε, δεν είναι ένα σύμπαν αφθονίας αλλά στέρησης. Εδώ κυριαρχεί ο αναστεναγμός. «Κοιλάδα δακρύων», την είπαν κάποιοι.

Ευτυχώς όμως που υπάρχουν και οι αναστενάρηδες, οι σούφι, οι στροβιλιζόμενοι δερβίσηδες και οι εκστατικοί ποιητές-τραγουδιστές για να κρατήσουν τον ρυθμό τηρώντας τις άγραφες πυθαγόρειες αρμονίες.

Αυτό το βιβλίο θα μπορούσε να έχει υπότιτλο «Εις Ευρυδίκην». Είναι ένα πρόσωπο που επανέρχεται συχνά στον μονόλογό του, που κάποτε γίνεται ρητορικός διάλογος (με παύλες) μόνο και μόνο για να σπάσει η δραματική μονοτονία του μονωδού-χορευτή που αναλαμβάνει όλο το βάρος, όχι μόνον της δικής του ύπαρξης, αλλά και της Συλλογικής Ανθρώπινης Ψυχής που παραπέμπει στο Σκοτάδι με το κερί του Επιταφίου. Μόνο που ο νεκρός έχει ήδη ανά-στηθεί και περιμένει την καινούργια θανάτωσή του.

Το βιβλίο αφιερωμένο «στην Ελένη που θα είναι πάντα εδώ» και επιστρέφει – ως άλλη Ευρυδίκη – στο ποίημα της σελίδας 41.

 

Αντρέας Πολυκάρπου

 

Στο επίπεδο της τεχνικής, ασυνήθιστη επιλογή επιθέτων, ρυθμικές επαναλήψεις λέξεων, προσεκτικά μελετημένοι πλεονασμοί (στη ρύμη μιας ατίθασης πληθωρικότητας διονυσιακού τύπου), άκρατος λυρισμός (που πραγματώνεται σε πραγματικά πρωτότυπες εικόνες και συλλήψεις αλήστου μνήμης).

Πλούσιο λεξιλόγιο, τεχνουργημένη ιδιόλεκτος.

Τόνοι ενίοτε «βαρείς», υποχθόνιοι, «σκοτεινοί».

Η Κύπρος επανέρχεται συχνά στην αφήγησή του μέσα από την Αφροδίτη.

Ο Αντρέας Πολυκάρπου είναι δάσκαλος στις παρηχήσεις (όπως η πολλαπλή παρήχηση του χι στο ποίημα «Το σκέλεθρο της Ευρυδίκης», αλλά και τα καβούρια-κιβούρια σρτη σελίδα 22).

Η λέξη «σκέλεθρο» είναι η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη σε αυτό το πόνημα.

Αλλά και τα «οστρακόδερμα» αναφέρονται συχνά-πυκνά.

Ρητορικός μελοδραματισμός που εξισορροπείται από την απομυθοποιητική, πεσσιμιστικά εκστατική διάθεση.

Πρωτότυπη η παρομοίωση στην αρχή της σελίδας 16.

Αντι-μετενσάκρωση, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η ποιητική εμμονή του.

Ο καβαφικός «θίασος» αχνοφέγγει διακειμενικά στη σελίδα 19.

Όμως και ο «Ματωμένος γάμος» του Λόρκα αντηχεί στη σελίδα 24.

Διακεκομμένη σύνταξη που επιτείνει τον ασθματικό ρυθμό (σελίδες 19-20). Υψηλή προφορικότητα, που δίνει την μεταίσθηση της φωνογραφικής απεικόνισης ενός παθιασμένου λόγου εν θερμώ. Συνεχιστής των τροβαδούρων του Μεσαίωνα, των παραμυθάδων της Ανατολής, ο πολυμήχανος Αντρέας Πολυκάρπου.

 

 

 

Πολλές στροφές θα μπορούσαν να λειτουργήσουν αυτόνομα, ακόμα και ως γνωμικά. Θυμόσοφος, αλλά όχι και διδακτικός ο Αντρέας Πολυκάρπου πλάθει έναν ποιητικό Άδη ασφυκτικό προκειμένου να αναζωπυρώσει μέσα μας την χαρά της ζωής. Αυτή του η ομοιοπαθητική λειτουργία δεν είναι ρομαντική, αλλά ένα τέχνασμα, μια δοκιμασμένη και πάντοτε αποτελεσματική λογοτεχνική συνθήκη. Πάντα το ξεχείλισμα της ζωτικής ενέργειας συνορεύει με τον θάνατο. Ειδικά στους μετεφήβους.

Στην ουσία πρόκειται για το ίδιο ποίημα που γράφεται και ξαναγράφεται σε δέκα και έξι απόπειρες για να συνεχιστεί στο επόμενο βιβλίο. Έργο εν εξελίξει, έργο ζωής λοιπόν, για συνδημιουργικούς αναγνώστες με τολμηρό πνεύμα που αρέσκονται να καταβυθίζονται στο υπό-κείμενο. Κι αυτό το κείμενο έχει πολλά λογοτεχνικά στρώματα και ριζώνει σε μεγάλα βάθη στο κέντρο της γης, για να θυμηθούμε τον Ιούλιο Βερν και το ταξίδι του.

Θα κλείσω αυτό το κριτικό σημείωμα με την πραγματικά πρωτότυπη εικόνα «το ακρωτηριασμένο στόμα» (σελ. 36 και αλλού). Αυτή είναι η ποιητική υπογραφή του Αντρέα Πολυκάρπου, που φιλοτεχνεί το δικό του ύφος και ήθος, υγρό και τρυφηλό σε άνυδρους καιρούς με την ξηρότητα της σκληρότητας να συμβασιλεύει με τον κυνισμό και την ανυπαρξία ιδανικών.

Επιστρέφουμε λοιπόν στο δίδυμο Πλούτων-Περσεφόνη μέσα από εικόνες ασύνδετες και σπαραγμένες συντακτικές δομές, που οδηγούν σε έναν λόγο σπαρακτικό και αποτρόπαιο, σαν την εξιδανικευμένη, αναμυθοποιημένη κραυγή του διαμελισμένου Πενθέα.

Ο Ευριπίδης πάντα μας εμπνέει, οι «Βάκχες» μεταναστεύουν στον «Ματωμένο γάμο» του Λόρκα, στον Καβάφη και στα εκστατικά ποιήματα του Αντρέα Πολυκάρπου.

 

 

 

* O Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας , ποιητής, θεατρολόγος και κριτικός (www.konstantinosbouras.gr)

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top