Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Εμπλουτίζοντας τη Συλλογική Συνειδητότητα
31/08/2022, 10:10 πμ

Εμπλουτίζοντας τη Συλλογική Συνειδητότητα

Από τον Κωνσταντίνο Μπούρα // *

 

Ευάγγελος Βενιζέλος, «Παλιγγενεσία και αναστοχασμός. Κείμενα για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση», εκδόσεις Πατάκη, Αθήγα Νοέμβριος 2021, σελ. 168

 

Οξυδέρκεια, εμβρίθεια, ασίγαστη ερευνητική διάθεση, διαρκής μελετητική πρόθεση, ευρύτητα πνεύματος, ευστοχία, προσήλωση στην μαθηματική απόδειξη τού θεωρήματος (ή τής «υπόθεσης εργασίας», αν προτιμάτε).

Ακαδημαϊκοί Δάσκαλοι, στο ύψος και στο επίπεδο τού Καθηγητή Ευάγγελου Βενιζέλου, δικαίως τιμούν τη χώρα μας σε Επιτροπές Σοφών τής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Διεθνούς βεληνεκούς προσωπικότητα με προσήνεια και κύρος. Γλυκύτητα χαρακτήρος σε συνδυασμό με την επιστημονική σοβαρότητα σπανίως συμβιβάζονται κι όταν συμβεί είναι ευτυχία για όλους μας.

Η Συλλογική Συνειδητότητα εμπλουτίζεται από τις προσπάθειες των επίμονων εκείνων «σηρών», που συνυφαίνουν το Ευγενές Όραμα για έναν κόσμο δικαιότερο, συμβατότερο με τα όνειρά μας.

Το να μιλάει για την Ελληνική Επανάσταση τού 1821 ένας πολιτικός που πρωταγωνιστεί στην πολιτική ζωή τού τόπου εδώ και τέσσερις δεκαετίες δεν είναι απλώς ενδιαφέρον, είναι ιδιαίτερα σημαντικό και χρήζει τής προσοχής μας.

Ακούστηκαν και γράφτηκαν πολλά στην περυσινή επέτειο των 200 ετών από την Παλιγγενεσία, όμως ελάχιστα απείχαν τού φολκλόρ και τού εύκολου συναισθηματισμού. Η μελοδραματικότητα είναι ένα από τα χαρακτηριστικά τού λαού μας, δεν συνάδει όμως με την μεγάλη δραματική ποίηση, μήτε καν με την αξιοσημείωτη «εθνική ποίηση».

Πέρα όμως από τον έγκυρο πολιτικό στοχασμό, ιδιαίτερο ενδιαφέρον μού προκάλεσε (λόγω λογοτεχνικής και κριτικής ιδιότητος) το όγδοο και τελευταίο κεφάλαιο αυτού τού ευσύνοπτου κι απολύτως διεξοδικού πονήματος με τίτλο «Το τίμημα τής αναγόρευσης τού Διονυσίου Σολωμού σε εθνικό ποιητή» (σελίδες 147-160). Δεν με εξέπληξε μήτε η τόλμη μήτε η σοβαρότητα αλλά η εμβάθυνση σε τόσο αχανή κι ανεξερεύνητα λογοτεχνικά «ύδατα», όπου μόνον ένας εμβριθής γνώστης τής Ποιήσεως θα μπορούσε να  καταδυθεί. Και δεν πρόκειται απλώς για «βένθεα αλός» ούτε για την «σκοτεινάγρα τού βυθού», την οποία φαίνεται πως είχε δοκιμάσει ο Νομπελίστας Ποιητής Γιώργος Σεφέρης.

Πρόκειται για κάτι πιο βαθύ από την όποια ρηξικέλευθη πρόθεση «να πούμε τα λιγοστά μας λόγια» (πάλι στίχος τού αθάνατου Γιώργου Σεφέρη). «Πίστευε και ερεύνα» είναι το motto κάθε Διαφωτιστή. Η Ελευθερία τού Πνεύματος προϋποθέτει και συνεπάγεται την Ελευθερία τής Έκφρασης, με σεβασμό, διαδραστικότητα και αγαθή πρόθεση για το Καλό όλων, για το Κοινό Καλό.

Διαβάζουμε την καταληκτική παράγραφο αυτού τού άκρως ελκυστικού κεφαλαίου, αλλά και ολάκερου τού βιβλίου, που θα χρησίμευε σαν εγχειρίδιο για πανεπιστημιακή και μεταπτυχιακή χρήση:

«Αντέχει ως εθνικός ποιητής ο Διονύσιος Σολωμός;

Είναι ενεργός εθνικός ποιητής ο Διονύσιος Σολωμός, δηλαδή ο ποιητής μιας επίκαιρης και επείγουσας άσκηση εθνικής αυτογνωσίας; Αντέχει υπό συνθήκες κρίσης όπως η σημερινή, υπό συνθήκες αναζήτησης μιας εθνικής στρατηγικής εξόδου από την κρίση; Υπό συνθήκες μιας μεγάλης συζήτησης για το μέλλον τής Ευρώπης και το μέλλον τής Ελλάδας μέσα στην Ευρώπη, υπό συνθήκες αμφιβολίας για το τι σημαίνει σήμερα Δύση;

 

Ευάγγελος Βενιζέλος

 

Ναι, αν αληθεύει η φράση που του αποδίδει ο Πολυλάς, ότι «το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι Αληθές». Αυτή η φράση, ακόμη και αν είναι μια φράση που απλώς αποδίδεται σ’ αυτόν, συμβολικά ανήκει σ’ αυτόν και έχει πολύ μεγάλη και επίκαιρη σημασία. Γιατί αυτή είναι μια απάντηση στα fake news, είναι μια απάντηση στην post truth perception, είναι μια απάντηση στον εθνικολαϊκισμό. Το Έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι Αληθές, ακόμη κι αν αυτό είναι σχεδόν ακατόρθωτο, γιατί είναι απολύτως αναγκαίο» (σελ. 160).

Σπανίως επιτυγχάνεται το λεγόμενο «ωκεάνιο συναίσθημα» σε μη αμιγώς λογοτεχνικά κείμενα, όμως εδώ ο δεινός ρήτορας μετατρέπει το δοκίμιο από απλό είδος σε υψηλή ποιητική έκφραση, αντάξια μεγάλων διανοητών, ελεύθερων πνευμάτων που δεν διστάζουν να κονταροχτυπηθούν με την Αλήθεια.

Το Ανθρώπινο Θηρίο, όπως εικονοποιείται στην αιμοβόρα Σφίγγα, την οποία αντιμετωπίζει ο λυτρωτής Οιδίποδας, πριν καταβυθιστεί στον δικό του εσωτερικό Λαβύρινθο, είναι τόσο ντροπαλό κι έντρομο, που μόνον μυθικά όντα, όπως ο Θησέας, ο Ορφέας, ο Ηρακλής μπορούν να το αντιμετωπίσουν χωρίς ίχνος φόβου.

Καθήκον και μέτρον επιδόσεως κάθε πολιτικού όντος είναι ακριβώς αυτή η σωκρατική θεώρηση των πραγμάτων, όπου το «εδώ» και το «εκεί» συναιρούνται στο φωτεινό, στο ολόλαμπρο «τώρα».

Συγγραφείς σαν τον Ευάγγελο Βενιζέλο αποδίδουν στο λογοτεχνικό την τιμή, την ποιότητα και την εγκυρότητα που είχε ευθύς εξαρχής, ήδη από την Κλασική Αρχαιότητα.

Ανακαλύψτε κι αυτή την πλευρά τού μεγάλου πολιτικού.

 

 

* Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας (https://konstantinosbouras.gr)

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top