Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / «Ανάπηρος, δείξε τα χέρια σου»
18/01/2022, 11:24 μμ

«Ανάπηρος, δείξε τα χέρια σου»

Γράφει ο Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης //

 

Ειρήνη Παραδεισανού, «Παιδικές παλάμες», εκδ. Βακχικόν, 2021

 

Παρακολουθώ το έργο της Παραδεισανού απ’ τα πρώτα της ακόμη βήματα: το ’13 ήταν η Ρητορική Ένδεια, το ’16 Τα γυάλινα μάτια των ψαριών, το ’18 Στη φλέβα της πέτρας, το ’21 οι Παιδικές Παλάμες – απ’ τις εκδόσεις Βακχικόν όλες οι συλλογές. Τρία μέχρι τώρα τα κριτικά μου σημειώματα κι ένα αυτό τέσσερα, μπας και καταφέρω να εξηγήσω τους λόγους της σταθερής προτίμησης που δείχνω. Έχουμε λοιπόν και λέμε.

Ο ποιητικός λόγος της Παραδεισανού είναι εξίσου ιδιωτικός και δημόσιος, υπαρξιακός και πολιτικός, ατομικός και κοινωνικός: αντλεί απ’ το ατομικό βίωμα και απ’ τη ματιά στον έξω χώρο, αναμειγνύοντας το ετερόκλητο υλικό σε ενιαίο ποιητικό σώμα. Το ομότιτλο ποίημα της συλλογής είναι ένα έξοχο παράδειγμα μιας τέτοιας σύνθεσης που καταφέρνει να ισορροπεί, χωρίς να πέφτει στη συνήθη ομφαλοσκόπηση και στην εύκολη πολιτικολογία. Οι φωτογραφημένες παλάμες των προσφυγόπουλων της Μαλακάσας στοιχειώνουν τον ύπνο του ποιητικού υποκειμένου. Οι ατομικοί φόβοι συναντούν τις κοινωνικές αγωνίες και γίνονται από κοινού ενιαία, ποιητική στάση ζωής.

Ο ποιητικός κόσμος της Παραδεισανού είναι ρεαλιστικός στη διάλυσή του αλλά υπερρεαλιστικός στην ανασύνθεσή του. Η τριγύρω πραγματικότητα βιώνεται σαν παράγοντας διαρκούς αποσυντονισμού και αποσάθρωσης, η ποιητική της πρόσληψη αποπνέει μια αίσθηση καρυωτακικής οδύνης. Η ποιήτρια συστρέφεται στον εαυτό της και κλείνεται στα όρια του ποιήματος αλλά όχι για λόγους αναχωρητισμού και ιδιώτευσης. Ό,τι συντρίβει η λογική, έρχεται να το περιμαζέψει από κάτω η φαντασία. Η γραφή είναι η διά της φαντασίας υπέρβαση του πραγματικού ή αλλιώς η νίκη της ποίησης σε βάρος της θλίψης.

Τα ποιήματα της Παραδεισανού είναι ένας βασανιστικός αναστοχασμός γύρω απ’ την ποίηση. Το ποιητικό υποκείμενο που για λόγους άμυνας εγκλείεται εντός της βιώνει την εμπειρία του ωραίου, βρίσκει τις ισορροπίες, αρθρώνει τελικά λόγο. Κι αντί να αυταρέσκεται έστω και συγκαλυμμένα ή να υιοθετεί το υπεράνω ποιητικό ύφος, φαίνεται να πονά και να οδύρεται. Ένα αίσθημα ενοχής διαπερνά τη γραφή της Παραδεισανού ακόμη και όταν απολαμβάνει τα αισθητικά δικαιώματά της στο ωραίο. Ο ποιητικός χώρος δεν προφυλάσσει την ποιήτρια απ’ τα εγκαύματα της πραγματικότητας. η γραφή γίνεται ένα συνεχόμενο ολοκαύτωμα.

Ο ποιητικός λόγος της Παραδεισανού δεν επαναπαύεται, δεν μηρυκάζει τους ίδιους τρόπους, αλλά είναι διαρκώς εξελισσόμενος και προχωράει παραπέρα. Χωνεύει ολοένα και πιο ώριμα τον ρεαλισμό με κάποια υπερρεαλιστικά στοιχεία, έχει εξασφαλίσει την εκφραστική και γλωσσική οικονομία, έχει αφήσει πίσω τη σεφερικής έμπνευσης χρήση του αρχαίου μύθου, εμπλουτίζει τα υφολογικά μέσα με την ειρωνεία, αξιοποιεί ως γόνιμο δάνειο απ’ τον Αναγνωστάκη τη λειτουργία του σχολίου και της παρένθεσης, και κυρίως δείχνει μια αυξανόμενη προσπάθεια να φανερώσει τη μορφή του ποιητικού υποκειμένου δίκην σχολιαστή του ίδιου του ποιήματος και να αναπτύξει την απευθείας επικοινωνία του με τον αναγνώστη – στοιχεία που υπόσχονται περαιτέρω συγκινήσεις στο μέλλον.

 

Ειρήνη Παραδεισανού

 

Αν κάπου χωλαίνει η συλλογή αυτή είναι στη θεματική διάσπαση του υλικού, που δεν αξιοποιεί επαρκώς το νοηματικό υφάδι απ’ τις παιδικές παλάμες ως επανερχόμενο μοτίβο ή έστω σαν μακρινή υπενθύμιση, ώστε να πετύχουν τα ποιήματα μια μεγαλύτερη ενότητα μεταξύ τους. Επίσης σε ορισμένες περιπτώσεις η ποιητική έμπνευση εμφανίζεται γειωμένη απ’ την ανάγκη της ποιήτριας να εκφράσει πολύ συγκεκριμένα αισθήματα για ένα πολύ συγκεκριμένο θέμα, πράγμα που εμποδίζει τον στίχο να ελευθερωθεί και να ανοίξει τα φτερά του, ώστε να πληρωθεί στην πανδαισία των εικόνων, των συνειρμών και των ιδεών που υπάρχει σε όλα τα άλλα ποιήματα.

Για να επανέλθω. Έχουν περάσει δέκα σχεδόν χρόνια απ’ το πρώτο κριτικό μου σημείωμα για την ποίηση της Παραδεισανού. Στο μεταξύ η ποιήτρια προχώρησε και ωρίμασε. Συνεχίζω εγώ να την παρακολουθώ συλλογή τη συλλογή, νιώθοντας, αν έχει κάποια αξία αυτό να το πω, απολύτως δικαιωμένος για την επιλογή μου. Είμαι σίγουρος ότι έχει να δώσει πολλά και στο μέλλον.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top