Fractal

«Αχ, ρε Τζακ, θα μπορούσαν να’ναι όλα αλλιώς»

Γράφει η Τζένη Μανάκη //

 

Robert Pen Warren «Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά», Μετάφραση: Αθηνά Δημητριάδου, Εκδόσεις Πόλις

 

“Η αρετή ενός ανθρώπου

μπορεί να μην είναι τίποτε άλλο

από κουσούρι της επιθυμίας του

όπως και το έγκλημά του

μπορεί να μην είναι τίποτε άλλο

από ένα λειτουργικό κομμάτι

της αρετής του”

 

Σαγηνευτικό, υποβλητικό, έξυπνο, συχνά λυρικό, άλλοτε με λιτό πεζό λόγο, πάντα με ανυπέρβλητη γλωσσική ευχέρεια και ύφος γραφής που μεταβάλλεται από βαθυστόχαστο φιλοσοφικό σε κυνικό, με αιχμηρό χιούμορ, ενδοσκοπικό μέχρι πλήρους καταβύθισης στον ψυχισμό και τη σκέψη των ηρώων, την ειρωνεία να παίζει με την ποίηση, τα ερωτικά πάθη να συγκρούονται με την ηθική της πολιτικής δημιουργώντας  δράματα, και τη διαφθορά να σαπίζει συνειδήσεις, το πολιτικό μυθιστόρημα του Robert Pen Warren συναρπάζει τον αναγνώστη.

 

Κεντρικός ήρωας ο Γουίλυ Σταρκ ένας αγρότης του αμερικανικού Νότου με έμφυτες φιλελεύθερες ιδέες και όραμα, πασχίζει ανεπιτυχώς να πείσει τους συμπατριώτες του να τον ψηφίσουν για να υπερασπιστεί τα δίκαια συμφέροντά τους.

Ο Γουίλυ Σταρκ διαβάζει μανιωδώς νομικά βιβλία για να εμπλουτίσει τις γνώσεις του για το συμφέρον των πολιτών και ασκεί το επάγγελμα του δικηγόρου για κάποιες ασήμαντες υποθέσεις. Ο Σταρκ αναρωτιέται γιατί δεν καταφέρνει να κερδίσει το ενδιαφέρον των πολιτών.

 

«…ο Γουιλυ Σταρκ ήταν ο τύπος που οι ομιλίες του σε γύριζαν πίσω στο γυμνάσιο, με όλα εκείνα τα ιστορικά γεγονότα και τα νούμερα. Ο τύπος που δεν έπαιρνε είδηση ότι του καρφίτσωναν στη ράχη ένα χαρτάκι που έγραφε, κλώτσα με»

Ο Σταρκ καλείται ως υποψήφιος Κυβερνήτης να πάρει μέρος στις εκλογές, μετά κάποια θλιβερά γεγονότα που είχε την τύχη να μετρήσουν υπέρ του. Επιλέγει για σύμβουλό του τον Τζακ  Μπέρντεν, άνθρωπο από τζάκι, με σπουδές Ιστορίας, που πριν μείνει άνεργος εργαζόταν ως δημοσιογράφος.

Οι λόγοι του Γουίλυ, κατά τον Τζακ, ήταν για γέλια.

 

“Είχε σαστίσει από το ίδιο το μεγαλείο της θέσης για την οποία έτρεφε επιδιώξεις […] Οπότε δεν είναι ν’ απορεί κανείς πώς η τόση λάμψη τον τύφλωσε”

Έπασχε από καλπάζουσα πολιτική αναιμία”. Ο Μπέρντεν του υπενθυμίζει θεμελιώδεις αλήθειες της πολιτικής.

Τους παραλές πολλά. Λέγε τους μονάχα ότι θα βάλεις γερό χέρι στους ματσωμένους και τα ρέστα, για τους φόρους παράτα τα […] Κάνε τους να κλάψουν, γαμώτο, κάνε τους να γελάσουν, κάνε τους να πιστέψουν ότι είσαι το αναποφάσιστο, παραστρατημένο φιλαράκι τους ή ότι είσαι ο Μεγαλοδύναμος. […] Πες τους ό,τι σου κατέβει. Αλλά, για τ’ όνομα του Θεού, μην προσπαθήσεις να τους βελτιώσεις τον τρόπο που δουλεύει το μυαλό τους.”

 

Ο Τζακ Μπέρντεν πάντα παρών, αποστασιοποιημένος, με πλήρη επίγνωση της διαφοράς μεταξύ καλού και κακού είναι ο αφηγητής της ιστορίας του Σταρκ, αλλά και της προσωπικής του ιστορίας, τότε που ήταν νέος, ιδεαλιστής, στο Μπέρντενς Λάντινγκ, τότε που ερωτεύτηκε την Άνν Στάντον, αδελφή του φίλου του Ανταμ, τότε που ζούσε με τη μητέρα του και τους κατά καιρούς πατριούς, τότε που πίστευε ότι ο Λόγιος Δικηγόρος που τους εγκατέλειψε ήταν ο πατέρας του, τότε που εκτιμούσε τον Δικαστή Ίρβιν.

Αφηγείται και την ιστορία του άλλου του εαυτού, του Τζακ Μπέρντεν, εκείνου που μπήκε στην υπηρεσία του Γουίλυ Σταρκ, όταν ό τελευταίος έγινε Κυβερνήτης. Του Τζακ Μπέρντεν που με κάποιο τρόπο ιχνηλατούσε την πορεία της διαφθοράς και αντιλαμβανόταν ότι κάποια πράγματα έκρυβαν μια μομφή και για τον ίδιο. Ο Τζακ είναι ο αφηγητής όλων των ιστοριών των ανθρώπων που εμπλέκονται γύρω από το πρόσωπο του Σταρκ, όλων των ανθρώπων του “βασιλιά”.

 

Λέγεται ότι οι όροι που καθορίζουν την ύπαρξή σου είναι αυτοί της σχέσης σου με τους άλλους. Αν δεν υπήρχαν οι άλλοι δεν θα υπήρχες κι εσύ, διότι αυτό που κάνεις, που είναι αυτό που είσαι, έχει νόημα μόνο σε σχέση με τους άλλους”.

 

Robert Pen Warren

 

Ο Σταρκ από συναρπαστικός ρήτορας μετατρέπεται σε αδίστακτο εξολοθρευτή των πολιτικών του αντιπάλων, πάντα με την πρόθεση να πράξει το καλό προς όφελος των πολιτών. Όταν ο Δικαστής Ίρβιν γίνεται εμπόδιο σε κάποια από τις υποθέσεις του, αναθέτει στον Τζακ να ερευνήσει το παρελθόν του. Ο Τζακ αρχικά αντιτίθεται γνωρίζοντας προσωπικά και εκτιμώντας τον Δικαστή.

“Όλα άρχισαν όταν το Αφεντικό, θρονιασμένο στη μαύρη Κάντιλακ που έτρεχε με ιλιγγιώδη ταχύτητα μέσα στη νύχτα, απευθύνθηκε σε μια στιγμή σ’ εμένα 

(σ’ Εμένα, που ήμουν αυτό στο οποίο είχε εξελιχθεί ο Tζακ Μπέρντεν, ο σπουδαστής της Ιστορίας), “Πάντα κάτι υπάρχει”

Κι εγώ είπα, “Ίσως όχι σε βάρος του Δικαστή”

Κι εκείνος είπε, “Ο άνθρωπος συλλαμβάνεται μέσα στην αμαρτία , γεννιέται μέσα στη διαφθορά και περνάει από την μπόχα της πάνας στην αποφορά του σάβανου. Πάντα κάτι υπάρχει”.

      […]

Μετά ήταν η επόμενη μέρα κι εγώ ξεκίνησα να πάω να ξεθάψω το ψόφιο γατί, να εντοπίσω το σκουλήκι στο τυρί, να ξετρυπώσω το έντομο μέσα στο τριαντάφυλλο, να βρω την ψόφια μύγα ανάμεσα στις σταφίδες της πουτίγκας.

      […]

Άναψα καινούργιο τσιγάρο από τη γόπα του προηγούμενου και έθεσα στον εαυτό μου την εξής ερώτηση: “Για ποια αιτία εξαιρουμένου του Προπατορικού Αμαρτήματος, είναι πιο πιθανόν να υπερβεί ο άνθρωπος τα όριά του;”

Και απάντησα: “Για φιλοδοξία, έρωτα, φόβο, χρήμα”. 

       

Ο Δικαστής Ίρβιν είναι ένα κομβικό πρόσωπο στην αφήγηση. Η αποκάλυψη της ενοχής που είχε καλυφθεί από τον τ. Κυβερνήτη Στάντον πατέρα της Άνν και του Άνταμ, τον οδηγεί στην αυτοκτονία και η αυτοκτονία στην αποκάλυψη της πραγματικής σχέσης του με τον Τζακ Μπέρντεν.

Το κουβάρι της διαφθοράς καθώς ξετυλίγεται κάνει φανερή τη σχέση του Γουίλυ Σταρκ με την Άνν Στάντον, τελευταία ερωμένη του Σταρκ, που ήταν ήδη παντρεμένος με την υπομονετική Λούσι, και είχε ήδη από μακρού επίσης ερωμένη την νευρωτική, πιστή συνεργάτιδά του Σέιντυ Μπερκ. 

Στο μεταξύ ο Σταρκ θέλει να πραγματοποιήσει το όνειρό του να δημιουργήσει ένα σύγχρονο λειτουργικό Νοσοκομείο για όλον τον λαό και προτείνει στον Τζακ να τον φέρει σε επαφή με τον καταξιωμένο χειρουργό και φίλο του Άνταμ Στάντον.

Ο Άνταμ δέχεται τη θέση του διευθυντή στο υπό κατασκευή Νοσοκομείο.

Κάποιες παρεμβολές πολιτικών για την ανάληψη της κατασκευής του νοσοκομείου και μία ιστορία του Τομ Σταρκ, μοναχογιού του Κυβερνήτη γίνονται αφορμές για νέα δράματα λίγο πριν από το τραγικό τέλος του ίδιου του Σταρκ που δέχθηκε έναν πυροβολισμό για λόγους τιμής. Η άμεση αντίδραση του πιστού οδηγού του Σούγκαρ Μπόι επέφερε τον θάνατο στον ιδεολόγο δολοφόνο του Κυβερνήτη.

 

“Γιατί μου το ‘κανε αυτό;”

       “Δεν ξέρω, που να πάρει ο διάολος”, ξέσπασα έξαλλος […]

       “ Δεν του έκανα ποτέ τίποτα”, είπε. 

       “Όχι, ποτέ” […]

       “ Αχ, ρε Τζακ, θα μπορούσαν να’ναι όλα αλλιώς”, είπε.

   

Οι άνθρωποι του βασιλιά τραβούν ο καθένας τον δρόμο του και μόνον ο υποτιθέμενος πολιτικός του σύντροφος αναρριχάται στη θέση του δολοφονημένου.

Ο Τζακ Μπέρντεν απογοητευμένος μισεί τους πάντες μαζί και τον εαυτό του και κάποτε επιστρέφει στο Μπέρντενς Λάντιγκ όπου ανασκοπεί,  εμβαθύνει, αναστοχάζεται ολόκληρη τη ζωή του. 

 

 

Αν και ο Warren το είχε αρνηθεί, το μυθιστόρημα αποπειράται να ιχνηλατήσει τον βίο και πολιτεία του διαβόητου για την εποχή του, κυβερνήτη της Λουιζιάνας Χιούι Π. Λονγκ. Οι παράλληλες πορείες αυτού και του Γουίλυ Σταρκ είναι εμφανέστατες.

Το καθαρόαιμο αμερικάνικο πολιτικό αυτό μυθιστόρημα προσδιορίζει με ακρίβεια τις αντιφάσεις που ενυπάρχουν στο δόγμα “ο σκοπός αγιάζει τα μέσα”.

Οι ήρωές του άνθρωποι ανήσυχοι, κατακερματισμένοι, ευάλωτοι, στο μεταίχμιο μιας συναισθηματικής ή κοινωνικής πτώσης γίνονται αφορμή για μια βαθιά ενδοσκόπηση από μέρους του συγγραφέα.

Οι ηρωίδες του θαμμένες κάτω από τόνους προσωπικής ή οικογενειακής αποτελμάτωσης καταξιώνονται του σεβασμού για την πίστη και την αξιοπρεπή στάση ζωής ή επισύρουν τον χλευασμό για την ανηθικότητά τους.

Ο Warren, πέρα από την καταβύθιση στον εσώτερο κόσμο των ηρώων του σχολιάζει με ειρωνεία και χιούμορ κάθε κίνηση και συμπεριφορά τους, αποτυπώνει κάθε αντίδραση του προσώπου τους, φωτογραφίζει κάθε γκριμάτσα, ακόμη και την παραμικρή ρυτίδα που σχηματίζεται για να εκφράσουν μια εσωτερική σκέψη ή μια φανερή πικρία, χαρά, δυσαρέσκεια, απαξίωση. Παρά τις λεπτομερείς περιγραφές, ο πλούτος της γλώσσας και τα βαθιά νοήματα το καθιστούν τόσο σαγηνευτικό, που για κανένα λόγο ο αναγνώστης θα το χαρακτήριζε φλύαρο. Με φοβερή μαεστρία μεταπηδά από τον λιτό πεζό λόγο στην ποίηση για να βουτήξει μέχρι το βάθος της κυνικότητας και να αναδυθεί με ξέχειλο λυρισμό μέχρι να ξεσπάσει με ένα κύμα χιούμορ.

Η παραβίαση της ηθικής από την Πολιτική είναι μία σταθερή διαχρονικά απαξία διεθνώς. Το know how της εξόντωσης του πολιτικού αντιπάλου ευρέως διαδεδομένο στην αλλοδαπή και εις τα καθ’ ημάς μέχρι σήμερα. Ομοίως και πολλοί που περιβάλλουν αυτόν που κατέχει την εξουσία και δρουν κάπως σαν τους ήρωες  του Warren. “ Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά” είναι ένα μυθιστόρημα για τη διαφθορά της συνείδησης, ένα κλασικό πολιτικό μυθιστόρημα, role model για πολλά που ακολούθησαν. Είχε και έχουμε την τύχη μιας εξαιρετικής μετάφρασης από την Αθηνά Δημητριάδου και μιας επιμελημένης έκδοσης από τις εκλεκτικές εκδόσεις ΠΟΛΙΣ. 

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top