Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ο αρχαίος φόβος μου πως θα σε χάσω
31/08/2022, 10:06 πμ

Ο αρχαίος φόβος μου πως θα σε χάσω

Γράφει η Λίλια Τσούβα //

 

Αγγελική Πεχλιβάνη «Οι γάτες του τρίτου», Κίχλη 2021

 

Η Αγγελική Πεχλιβάνη στην ποιητική της συλλογή Οι γάτες του τρίτου και άλλοι ζωντανοί (Κίχλη 2021) ασχολείται με την απώλεια. Ποιητική του πένθους, με κυρίαρχο το βιωματικό στοιχείο. Η μεταγραφή των γεγονότων του συναισθηματικού της κόσμου στην ποιητική γλώσσα επιτυγχάνεται με υψηλή ποιητική τεχνική, χωρίς κοινότοπες συναισθηματικές διαχύσεις. Η Πεχλιβάνη αγγίζει με το δάχτυλο την πληγή, αφήνει το ρίγος να μας διαπερνάει, δεν βουλιάζει όμως ούτε στιγμή στην πεζολογία. Ο λόγος της έχει έναν αέρα μουσικής και το σκαμπρόζικο ύφος που χαρίζει η παρουσία των γατών, των όμορφων ζώων που απαλύνουν το βαρύ συναίσθημα της μελαγχολίας στο έργο της.

Η ποιητική σύνθεση αντλεί αφορμή από την ιδιαίτερα οδυνηρή απώλεια της μητέρας. Η φυσική φωνή γίνεται φορέας αισθημάτων. Η ύλη μετουσιώνεται σε ποίηση.  Παρακολουθούμε ένα πένθιμο χρονικό που αρχίζει από την ημέρα της απώλειας (2017) και -με τρόπο ημερολογιακό- διέρχεται τις πρώτες ημέρες, «τα σαράντα», τις γιορτές Χριστουγέννων, Αποκριάς, Πάσχα, σταδιακά τις επόμενες χρονιές, έως την Κυριακή του Πάσχα του 2019.  Η γλώσσα αποτυπώνει ένα πολυεδρικό συναίσθημα που συμβαδίζει με την αγάπη και τον χρόνο ο οποίος δεν μπορεί να φέρει κάποια ολοκληρωτική ψυχική λύτρωση.

Τα ποιήματα προχωρούν σε συναισθηματικό βάθος που συγκλονίζει. Η θεατρικότητα προσδίδει ζωντάνια· η γραμμική πορεία εξέλιξης των συμβάντων, τη δραματοποιημένη έκθεση μιας περιπέτειας. Οι ποιητικές σκηνές διεξάγονται είτε στον κλειστό χώρο του σπιτιού με τις αναμνήσεις και την αδιάκοπη παρουσία της μητέρας στις οικογενειακές ή προσωπικές εκδηλώσεις, είτε στο νεκροταφείο και στον δρόμο, με το μοίρασμα των μικροχαρών και την ομορφιά της συμβατικής καθημερινότητας.

Κατεβαίναμε τη Μητροπόλεως αλαμπρατσέτα. Τα πάντα ήταν στολισμένα κι έλαμπαν. Ήταν Χριστούγεννα, μα δεν φορούσαμε παλτά και το αεράκι μύριζε άνοιξη. «Δεν είναι περίεργο στο καταχείμωνο άρωμα πασχαλιάς;» με ρώτησες. […] ΟΝΕΙΡΟ ΧΘΕΣ (σελ. 54)

Η πρισματική σύνθεση με άξονα τον χωροχρόνο της απώλειας και του πένθους καταλαμβάνει όλο το πρώτο μέρος της συλλογής. Η αναφορά των προσωπικών στιγμών, των προτιμήσεων, των επιλογών, των αντικειμένων της μητέρας,  οδηγεί σε φωτογράφιση της προσωπικότητάς της. Η  συνομιλία μάνας-κόρης είναι διαρκής, ενώ οι γάτες παίζουν ενεργό ρόλο. Περιγράφεται η αιλουροειδής κίνησή τους, τα χρώματα, ο τρόπος που κουλουριάζονται, στη γειτονιά, στο νεκροταφείο, πάνω στον τάφο της μητέρας, παραδίπλα, συμμετέχοντας στον σπαραγμό ή στην κάθαρση.

Σήμερα, 18 Οκτωβρίου, ημέρα Τετάρτη, είναι πολύ ήσυχα, μητέρα. Το φως του φθινοπώρου είναι πλάγιο, όπως πρέπει να είναι. Μια γάτα λιάζεται στα πόδια της Όλγας Πρέκα, ετών 77, αποβιώσασας στις 15 Αυγούστου, ανήμερα της Παναγίας. Ξέρω, δεν συμπαθείς τις γάτες, μα αυτή είναι όμορφη πολύ· τώρα μας πλησιάζει και ανεβαίνει πάνω σου, έχει μια γαλάζια ουρά, που είναι θάλασσα, σηκώνει κυματάκι και σου χαϊδεύει τα μαλλιά και σε δροσίζει. Σήμερα ο καιρός είναι όμορφος.

Εσύ γαλάζια θάλασσα και η ουρά της γάτας να τρεμοπαίζει.
Ουρά θαλάσσης (σ. 17)

Είναι ο νεαρός γάτος του 13ου τμήματος. Δεν έρχεται όταν τον φωνάζουν ούτε όταν ακούει ήχο ξηράς τροφής. Έρχεται μόνον όταν μυρίσει λιβάνι. Η κυρά του, μια εξηντάχρονη καλοστεκούμενη που έχασε τον τριαντάχρονο γιο της, λιβανίζει ενώ συνάμα τον φωνάζει τραγουδιστά: «Ρίκο, Ρίκο, Ρίκοκο».  Ο γάτος έρχεται και αρχίζει να κάνει τούμπες και φούρλες στα πόδια της, ενώ εκείνη εξακολουθεί να τραγουδάει. […]  Ο ΡΙΚΟ (σελ. 21)

[…] Από  μακριά βλέπω τις γάτες ράθυμες πάνω στο κάτασπρο μάρμαρο. Η μια είναι κουλουριασμένη και η άλλη τεντωμένη τεμπέλικα. Δίπλα δίπλα.

Τελεία και παύλα. […] ΣΤΙΞΗ (σελ. 25)

Μαζί με τη μητέρα χάνονται εκφράσεις γλωσσικές, αλλά και το χάδι,  η έγνοια της, η τρυφερότητα. Η Πεχλιβάνη, χρησιμοποιώντας διατυπώσεις βιβλικές, εικαστικές, τη γλώσσα της Γραμματικής, της Αφηγηματολογίας (χρήση μεταγλώσσας), φτάνει σε ώριμες ποιητικές συνθέσεις.

Σε όλα τα στάδια του πένθους μου για σένα ο δρόμος είναι μακρύς. Μία αφήγηση μη γραμμική που δεν τελειώνει. Με τις αναδρομές, με τις προσημάνσεις της, την πολλαπλή εστίαση (είμαι εγώ, είμαι εσύ, είμαι οι άλλοι όλοι). Με χρόνο αφήγησης και χρόνο ιστορίας. Με παντογνώστη, δήθεν αμέτοχο αφηγητή κι εκείνον τον δευτεροπρόσωπο, τον κλονισμένο. […]  ΑΦΗΓΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΙΙ (σελ. 38)

Η διακειμενικότητα και η αυτοαναφορικότητα χαρακτηρίζουν το ποιητικό σώμα. Καθόλου τυχαία η αναφορά στον μεταϊμπρεσιονιστή ζωγράφο Πωλ Σεζάν, ο οποίος στις νεκρές φύσεις του με τα κρανία (vanitas), αποτύπωσε την παροδικότητα της ζωής και τη βεβαιότητα του θανάτου. Το πένθος και η απώλεια στο έργο της Αγγελικής Πεχλιβάνη κινητοποιούν το πανάρχαιο αίσθημα της υπαρξιακής μοναξιάς, της τραγικότητας του όντος με το αδιαπραγμάτευτο του θανάτου.

Η δεύτερη ενότητα, ΤΗΣ ΜεγάληΣ ΕβδομάδαΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ, είναι ένα οδοιπορικό από τη Μεγάλη Δευτέρα έως και την Κυριακή του Πάσχα. Οι εκκλησιαστικές αναφορές δεν φαίνονται ικανές να σβήσουν τον πόνο από την απώλεια της μητέρας.

 

όπου εγώ υπάγω, ου δύνασαί μοι νυν ακολουθήσαι…

Κατά Ιωάννην ΙΓ’, 36

 

Αγγελική Πεχλιβάνη

 

Θα σφάξω τους αλέκτορες. Στο αίμα το δικό τους θα τους πνίξω. Να μη λαλήσουν μια και δυο. Να μη λαλήσουν τρεις φορές. Να βγάλουν τον σκασμό μέσα στο μπλε ξημέρωμα. Να αχνοφέξει δρόμους διαβατούς. Δρόμους μυριστικούς σαν έαρ.

Εαρινή Μητέρα.

Κανένας να μη μάθει πώς σε πρόδωσα.

Μεγάλη Πέμπτη, 25 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2019 (σελ. 82)

Στην τελευταία ενότητα με τίτλο ΚΑΙ ΤΟΤΕ ΦΥΣΑΕΙ ΠΑΤΕΡΑΣ ΑΕΡΑΣ ΠΕΧΛΙΒΑΝΗΣ εμφανίζεται η μορφή του πατέρα. Πατριαρχική η παρουσία του· και ένα ακόμη φθινόπωρο θλίψης.

Είσαι φωτογραφία, ίσως και χρόνος ζωντανός.

(Πάντα με μπέρδευε το ζωντανό και το νεκρό σ’ εσένα.)

Μασάς φύλλα καπνού κι είσαι πικρός,

τόσο πικρός που αναθυμιάζεις πίκρα.

Γίνεσαι σκοτεινή σκιά, μα ίσκιο σκιερό δεν έχεις.

Άσαρκη λύπη –λίπασμα για ό, τι δεν καρποφόρησε. […]

Χρόνια ολόκληρα δεν είπες το όνομά μου.

Το ίδιο έκανα κι εγώ.

Βλέπεις δεν με εξοικείωσες με dolce προσφωνήσεις.

Και τώρα με καλείς· μπορεί και να ’ναι ιδέα μου.

Μάλλον πνίγεσαι στα ξέφτια του καλοκαιριού.

 

Γιατί το τέλος του καλοκαιριού αυτού

θα ’ναι το τελευταίο.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΛΑΙΡΙΟΥ (σελ. 91)

Η Αγγελική Πεχλιβάνη στην ποιητική της συλλογή Οι γάτες του τρίτου και άλλοι ζωντανοί, με τη σύμπραξη της φύσης, με τρόπο υπερρεαλιστικό και συμβολικό, αποτυπώνει την ένταση και τις διαθλάσεις της εσωτερικής της διάθεσης. Μέσα από συνηθισμένες εικόνες καθημερινής ζωής,  μέσα από τη συνεχή εναλλαγή ανάμεσα στον κόσμο του συγκεκριμένου και του εσωτερικού, εκφράζει τις λεπτές αποχρώσεις των συναισθημάτων της. Η γλώσσα αιχμηρή και σαρκαστική,  φωτογραφική και θελκτική, παιγνιώδης. Η ποιητική μετάπλαση του προσωπικού της βιώματος καθρεφτίζει το καθολικό αίσθημα που ταλανίζει κάθε ανθρώπινη ύπαρξη στη γη:

… θα διαλυθείς ήσυχα σαν γύρη λουλουδιού στο αεράκι του φθινοπώρου…

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ (σελ. 15)

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top