Fractal

Επίτευγμα από τα λίγα: να δώσεις στο ανύπαρκτο υπόσταση, αν όχι «σάρκα και οστά»

Από τον Κωνσταντίνο Μπούρα // *

 

Νίκος Δαββέτας, «Ο ζωγράφος τού Μπελογιάννη». Μια ιστορία τού Ψυχρού Πολέμου, εκδόσεις Πατάκη, νέα, αναθεωρημένη έκδοση, Αθήνα 2022, σελ. 205

 

Βιβλίο αυτοαναφορικό, με ένα υπόγειο, υποδόριο τρόπο.

Ξεκαθάρισμα λογαριασμών τού πετυχημένου πεζογράφου με τον (αδόκιμο εξ ορισμού και μάταιο) χώρο τής ποίησης.

Στυγνός και στεγνός ρεαλισμός, που διασώζεται κάποιες στιγμές μέσα από κάποιες «σταγόνες ζωής» (κατά το «φέτες ζωής» του πάλαι ποτέ νατουραλισμού).

Εντάξει το ντοκουμέντο και η κεκαλυμμένη μαρτυρία (μαρτυρίες), καλά και τα ψευδώνυμα όταν αναφερόμαστε μυθοπλαστικά στα ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα.

Όμως η αφήγηση χωλαίνει από την αστυνομικού τύπου ανάγκη μας να παραμείνουμε και να περιοριστούμε στα γεγονότα, χωρίς να πάρουμε θέση, δίχως να εκφράσουμε προσωπικές απόψεις, όσο κι αν δεν κάνουμε τίποτε άλλο, παρά μόνον αυτό ακριβώς: να είμαστε υποκειμενικοί με πρόφαση την αντικειμενικότητα. Όμως η απέχθεια και η έκφραση παντοειδών συναισθημάτων ή κρίσεων απομακρύνουν τον αφηγητή από την δι-υποκειμενικότητα και γίνεται ένα εμφανές φερέφωνο αδιόρατου ψυχισμού που μιλάει μέσα από διάφορες φωνές και πίσω από διαφορετικές «μάσκες».

Τα δραματικά πρόσωπα ως προσωπεία συνθέτουν εδώ ένα “ich-drama” (ένα «δράμα τού εγώ») ανιαρό κι εν τούτοις πρωτότυπο, χάρη στη λογοτεχνική μαεστρία να συνθέτει τον γράφοντα με τα γραφόμενα τόσο που να γίνονται δικά του και ξένα ταυτοχρόνως.

Ξαναδουλεμένο το κείμενο, φαίνεται ότι πήρε εδώ την οριστική του μορφή του, αφού φαίνεται σαν ο επινοητής του να το βαριέται ή και να το απεχθάνεται ακόμα. Θυσιάζει την αναγνωστική (και συγγραφική) ηδονή στον βωμό τής ιστορικής απαξίωσης προσώπων και θεσμών που δεν στάθηκαν στο ύψος κάποιων υψηλών προσδοκιών ενός αδιόρατου Κριτή, που δεν βρίσκεται στο αλώβητο Υπεράνω όλων, αλλά συν-τρίβεται μαζί τους σε όλες τις πιθανές κι απίθανες κρυφές συναλλαγές.

Ο πολιτικός κυνισμός περισσεύει μέσα από τις σελίδες αυτού του εύτακτου βιβλίου, που μοιάζει σύνοψη μεγάλων κοσμοϊστορικών αλλαγών, εγχειρίδιο πρωτοετών σπουδαστών που δεν θέλουν να χαθούν στην απειρία τής Γνώσης, που ως πέλαγος απειλεί να τους / τις καταπιεί.

Αδικημένες οι γυναίκες σε αυτή την αφηγηματική παρτίδα. Είναι σκληροτράχηλες κι επιβιώνουν ευκολότερα (αν όχι και καλύτερα) από τους άνδρες.

Χωρίς να στοιχειοθετείται ένας άτυπος μυθοπλαστικός μισογυνισμός, οι χαμένες σε αυτό το πεζογραφικό σύμπαν είναι η Ποίηση και το Αιώνιο Θηλυκό/Αρσενικό (εκ-διδόμενο και χαριζόμενο, παραδιδόμενο στις ορέξεις των ατελών, ανασφαλών όντων, που αρνούνται να παραδεχτούν την μικρότητά τους).

Περί αυτού πρόκειται ακριβώς: μελέτη μικρότητας των αριστεράς κοπής Ελλήνων τής Διασποράς από τον Εμφύλιο και μετά.

 

Νίκος Δαββέτας

 

Σαφώς και γέρνει η πλάστιγγα υπέρ του Φιλελευθερισμού. Από αυτή την άποψη ο διακεκριμένος συγγραφέας είναι «συστημικός», διατηρεί όμως την φαινομενική ανεξαρτησία τής αυτόνομης έκφρασής του, που είναι όμως τόσο προσεκτικά περιπεπλεγμένη που ούτε ο ίδιος – θαρρώ – δεν βγάζει άκρη στον κυκεώνα των δημιουργημάτων του. Προσωπικά, δυσκολεύτηκα να παρακολουθήσω όλα τα δραματικά του πρόσωπα. Μήπως σε μια άλλη, προσεχή έκδοση, επαυξημένη και βελτιωμένη, να προστεθεί και μία γενεαλογία των μεταξύ τους σχέσεων;

Το απόγειο τού ρεαλισμού, τόσο που φτάνει στο όριο τής δυσανεκτικότητας. Η λογοτεχνικότητα υπολανθάνει, διαφεύγει τού επιστητού και διεκδικεί μια αντεστραμμένη νοησιαρχική κανονικότητα.

Επίτευγμα από τα λίγα: να δώσεις στο ανύπαρκτο υπόσταση, αν όχι «σάρκα και οστά».

 

Ίσως μια ουγκιά μελοδράματος να τού χάριζε μιαν αυξημένη αναγνωσιμότητα.

 

Απομυθοποιητικόν προσώπων και καταστάσεων.

 

 

* Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας  (https://konstantinosbouras.gr)

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top